Grejpfrut – kalorie, wpływ na odchudzanie, właściwości antyrakowe i interakcje z lekami. Czy można jeść go w ciąży i na noc?

Grejpfrut to owoc cytrusowy, który nie występuje w stanie dzikim – wyhodowano go około 1700 roku w Indiach Zachodnich. Dzisiaj grejpfruty należą do najpopularniejszych owoców cytrusowych i są uprawiane nie tylko w Indiach, ale także w Chinach, Meksyku, Argentynie, Stanach Zjednoczonych czy krajach Afryki Południowej. Powszechnie uważa się, że jest to krzyżówka owocu pomelo oraz słodkiej pomarańczy.

Sprawdź: Czy grejpfrut odchudza?

Nazwa wywodzi się z języka angielskiego, gdzie słowo „grape” oznacza grono, natomiast „fruit” to owoc. Drzewa grejpfrutowe, które osiągają wysokość nawet 15 metrów, mają skórzaste liście, białe kwiaty i kuliste owoce rosnące w gronach.

Średnica jednego owocu dochodzi do kilkunastu centymetrów. Słodko-kwaśny i lekko gorzki miąższ spożywany jest na surowo. Wytłacza się też z niego sok. Ze względu na kolor miąższu rozróżnia się grejpfrut białe, różowe i czerwone. Od pomelo różni je większa ilość soku, natomiast oba owoce zapewniają podobną porcję energii.

Grejpfruty idealnie sprawdzają się jako przekąska, element śniadania, dodatek do deseru, domowego soku, koktajlu lub lodów czy ciast, a także do owocowych i warzywnych sałatek, sosów sałatkowych (np. typu winegret), potraw z mięsa, ryb i owoców morza.

Grejpfrut jest owocem niskokalorycznym, przy czym ilość dostarczanej przez niego energii zależy od poziomu słodyczy: owoce o białym miąższu zapewniają zwykle mniej cukrów i kalorii niż te różowe.

Około połowa owocu to odpadki w postaci skóry, błon i pestek, przez co miąższ stanowi 45-50 proc. grejpfruta. I tak ze sztuki ważącej przeciętnie 200-260 g uzyskamy jedynie 90-130 g części jadalnych. Natomiast ilość soku wynosi 40-45 proc. masy owocu.

Porcja 100 g miąższu grejpfruta dostarcza 32-42 kcal, 0,6-0,7 g białka, 0,1 g tłuszczu, 8-10,5 g węglowodanów i 1,1-1,6 g błonnika.

Tak jak wszystkie owoce, grejpfruty zawierają cukry proste, występujące głównie w postaci fruktozy. Jej nadwyżka łatwo zamienia się w tkankę tłuszczową, ale w cytrusach tych nie jest jej aż tak dużo, by trzeba było obawiać się tego efektu. Porcja 100 g słodkiego grejpfruta zawiera niespełna 1,8 g fruktozy, podczas gdy spożycie tego związku w dawce 1,5 g na 1 kg masy ciała nie wywołuje jeszcze nadmiernego odkładania się tłuszczu w organizmie.

W grejpfrucie znajdziemy około 400 związków bioaktywnych. Owoc obfituje w witaminę C, której zawiera 31,2 mg w 100 g. Znajdują się w nim również witaminy z grupy B, głównie niacyna (0,2 mg), witamina B6 (0,053 mg), tiamina (0,043 mg) i ryboflawina (0,031 mg). Grejpfrut zawiera także witaminę E (0,13 mg).

Owoc obfituje w związki mineralne. Wśród nich znajdziemy najwięcej potasu (135 mg) oraz wapnia (22 mg).  

Różowe odmiany grejpfruta są bogate w likopen, czyli antyoksydant pomocny w profilaktyce raka m.in. prostaty. 100 g owocu może zawierać nawet 3,36 mg tego związku, a jednocześnie zapewniać też beta-karoten.    

Grejpfrut ceniony jest ze względu na właściwości antyrakowe. Już w 1949 roku stwierdzono, że jeden z zawartych w nim kwasów organicznych w postaci kwasu glukarowego hamuje działanie enzymu o nazwie beta-glukuronidaza.

Pochodzący z grejpfruta enzym beta-glukuronidaza jest wyjątkowo aktywny w tkankach dotkniętych nowotworem, a jego działanie prowadzi do zwiększenia ryzyka rozwoju zmian hormonozależnych, takich jak np. rak piersi lub prostaty.

Wśród chorób charakteryzujących się nadaktywnością beta-glukuronidazy wymienia się nie tylko choroby nowotworowe, ale też choroby serca, zapalenie stawów i cukrzycę.

Zawartość kwasu D-glukarowego osiąga 3,6 g na 1 kg grejpfrutów. Wchłania się w przewodzie pokarmowym, skąd jest transportowany do wielu narządów wewnętrznych, gdzie hamuje nieprawidłowy rozrost komórek, zmniejsza stan zapalny i wywołuje naturalne obumieranie uszkodzonych tkanek.

Doustnie podawanie pochodnych kwasu glukarowego, w który obfituje grejpfrut, ma silne działanie antyrakowe. Związki te aktywują one mechanizmy obronne zarówno przed kancerogenami, jak i promotorami nowotworów.

Badania przeprowadzone na samicach szczurów wykazały ponadto, że pochodne kwasu glukarowego funkcjonują jako naturalne regulatory biosyntezy cholesterolu. W ich toku udało się uzyskać spadki poziomu cholesterolu LDL w surowicy krwi nawet o 30 procent. Co ciekawe, badane związki nie wpływały znacząco na poziom „dobrego” cholesterolu HDL. 

Omawiając antyrakowe własności grejpfruta warto też wspomnieć o badaniach z 2007 roku, w których powiązano regularne spożywanie soku z grejpfruta ze wzrostem ryzyka rozwoju raka piersi. Wyniki te były dwukrotnie kwestionowane: wspomnianego związku nie stwierdzono, a ocenę ilości wypijanego soku uznano za nieprawidłową.

Grejpfrut stanowi źródło biologicznie czynnych substancji, które wpływają w organizmie na aktywność enzymu cytochrom P450. Odpowiada on m.in za syntezę kwasów żółciowych czy produkcję hormonów, ale również metabolizm leków.

Przemianom przez podrodzinę cytochromu P450 podlega niemal 75 procent preparatów stosowanych w leczeniu różnych chorób. Enzymy z tej grupy (CYP3A) zaangażowane są zarówno w aktywacje jak i detoksykacje organizmu z wielu farmaceutyków. Dlatego łączenie go z wieloma środkami może prowadzić do poważnych działań niepożądanych, m.in. kumulacji farmaceutyków w organizmie w szkodliwych ilościach. Przewlekle chorzy pacjenci muszą więc być informowani o wpływie grejpfruta i soku grejpfrutowego na stosowane przez nich lekarstwa.

Grejpfrut zmienia metabolizm niesteroidowych leków przeciwzapalnych, antybiotyków, preparatów obniżających ciśnienie tętnicze czy tych wspomagających odchudzanie.

Niebezpieczne reakcje z farmaceutykami dotyczą środków takich jak m.in.:

• benzodiazepiny, w tym karbamazepina,
• leki immunosupresyjne,
• antagoniści wapnia (blokery kanału wapniowego),
• cyklosporyny,
• niektóre statyny, m.in. lowastatyna i simwastatyna,
• cyzapryd,
• indynawir.

Aktualnie zaleca się zachowanie co najmniej 4-godzinnego odstępu czasowego między spożyciem grejpfruta a zażyciem leków.

Mechanizm zjawiska zwiększenia stężenia i czasu działania preparatów leczniczych w interakcji z grejpfrutem jest obecnie tłumaczony istnieniem dodatkowych miejsc wiązania w cytochromie dla substancji zawartych w soku z owocu. W badaniach poświęconych temu zjawisku użyto komórek ludzkiej wątroby, a stopień oddziaływania na enzym określono używając midazolamu. 

Grejpfrut jest polecany przyszłym mamom m.in. ze względu na obecność kwasu foliowego. Odpowiednia podaż tego składnika jest bardzo ważna już podczas planowania ciąży. Kwas foliowy, czyli witamina B9, ma kluczowy wpływ na rozwój układu nerwowego płodu, ponieważ pomaga zapobiegać bezmózgowiu, przepuklinie oponowo-rdzeniowej i rozszczepowi kręgosłupa.

Duża zawartość przeciwutleniaczy, głównie witaminy C i likopenu, działa przeciwzapalnie i wspomaga odporność. Witamina C poprawia ponadto wchłanianie żelaza. Jest ono niezbędne do produkcji zwiększonej ilości hemoglobiny, która dostarcza tlen również do wszystkich komórek płodu. Ponadto pierwiastek ten uczestniczy w syntezie DNA, wpływając też na stan skóry, włosów i paznokci. Przyszłe mamy powinny spożywać produkty bogate w witaminę C przy okazji każdego posiłku.

Urozmaicenie diety podczas ciąży łatwo osiągnąć przy pomocy soków owocowych i warzywnych. Spożywane podczas ciąży soki powinny być świeże, niepasteryzowane i niesłodzone. Należy jednak zaznaczyć, że ze względu na zawartość błonnika w owocach i warzywach, nie zaleca się ich całkowitego zastąpienia sokami. Błonnik jest przydatny nie tylko w procesie usuwania z ustroju szkodliwych związków, ale też dla pobudzania pracy jelit i zwalczania zaparć ciążowych.

Właściwości odchudzające grejpfruta wiążą się głównie z dużą zawartością narynginy. Ten antyoksydant z grupy flawonoidów wspomaga metabolizm węglowodanów i spalanie tkanki tłuszczowej, a także pomaga opóźniać procesy starzenia się organizmu i poprawiać odporność. Związek ten ma możliwość pokonywania bariery krew-mózg, przez co wpływa korzystnie na komórki nerwowe.

Zawarta w grejpfrucie naryngina hamuje odkładanie tłuszczu, również wokół narządów wewnętrznych. Badania potwierdziły jej profilaktyczne działanie w procesie stłuszczania wątroby. Związek ten wywołuje też lekki efekt przeczyszczający.

Nauka potwierdza ponadto zdolność narynginy do naprawy DNA. Ma to duże znaczenie w profilaktyce nowotworów. Inne badania wykazały, że substancja ta hamuje wewnątrzkomórkowe namnażanie niektórych wirusów, a dzięki działaniu antywirusowemu wspomaga leczenie różnych infekcji.

Badania nad narynginą trwają. Nie ma jednak wątpliwości, że to właśnie ten związek przyczynia się do korzystnego wpływu grajpfrutów na metabolizm, efekty spalania tkanki tłuszczowej i witalność.

Grejpfrut jest nie tylko lekki, ale ma też niski indeks glikemiczny (IG 30). Indeks glikemiczny określa, jak bardzo wzrośnie poziom glukozy w krwiobiegu po zjedzeniu posiłku.

Indeks glikemiczny to bardzo ważny wskaźnik, szczególnie w przypadku produktów spożywanych przed zaśnięciem (najlepiej 2-3 godziny przed pójściem spać). Dobrze zbilansowana kolacja nie powinna wywoływać skoków stężenia cukrów prostych. Jeśli będzie to np. miks sałat z grejpfrutem, groszkiem cukrowym i piersią kurczaka, nie ma obaw o tuczący efekt posiłku.

Źródła:

• Food Data Central, USDA
• „Ocena Zawartości Cukrów Prostych i Sacharozy w Sokach Owocowych z Wykorzystaniem HPLC”, Bromat. Chem. Toksykol. – XLIV, 2011, 3, str. 326-330; A. Lebiedzińska i in., Katedra i Zakład Bromatologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr hab. P. Szefer. 
• „Właściwości Likopenu i Jego Wykorzystanie Do Produkcji Żywności Funkcjonalnej”, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2015, 6 (103), 20-32; N. Skiepko i in.
• „Biologiczna rola kwasu D-glukarowego i jego pochodnych; potencjalne zastosowanie w medycynie", Postepy Hig Med Dosw. (online), 2008; 62: 451-462; R. Żółtaszek i in.
• „The Therapeutic Potential of Naringenin: A Review of Clinical Trials, Pharmacuticals", MDPI; Bahare Salehi et al.
• „A prospective study of grapefruit and grapefruit juice intake and breast cancer risk", British Journal of Cancer (2008) 98, 240-241; EH Kim et al. 
• „Wpływ spożywanych owoców cytrusowych oraz egzotycznych i ich soku na metabolizm leków", Farmacja Współczesna (2013); 6: 191-195; K. Kłoda i in..
• „Czy można popijać leki sokiem grejpfrutowym?" Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 1: 51–56; Zygmunt Zdrojewicz i in. 
• http://bmi-online.pl/indeks-glikemiczny