Leki immunosupresyjne: czym są i kiedy należy je stosować? Poznaj skutki uboczne, dawkowanie i ryzyko interakcji z innymi lekami

Leki immunosupresyjne to środki farmaceutyczne o różnej budowie chemicznej i różnym mechanizmie działania, które zmniejszają aktywność układu immunologicznego.

Niektóre z tych leków są stosowane w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa odrzucenia przeszczepionego narządu takiego jak wątroba, serce lub nerka. Inne leki immunosupresyjne są często stosowane w leczeniu chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń, łuszczyca i reumatoidalne zapalenie stawów.

Wyróżnia się następujące rodzaje leków immunosupresyjnych:

• glikokortykosteroidy;
• leki cytostatyczne;
• przeciwciała monoklonalne;
• leki działające na immunofiliny: cyklosporyna, takrolimus, syrolimus (rapamycyna), ewerolimus;
• leki niesklasyfikowane: interferony, białko wiążące TNF(czynnik martwicy nowotworów) i kwas mykofenolowy.

W przypadku choroby autoimmunologicznej układ odpornościowy atakuje własne tkanki organizmu. Ponieważ leki immunosupresyjne osłabiają układ odpornościowy, tłumią tę reakcję. Pomaga to zmniejszyć wpływ choroby autoimmunologicznej na organizm.

Choroby autoimmunologiczne leczone lekami immunosupresyjnymi to m.in:

• łuszczyca,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• atopowe zapalenie skóry,
• toczeń rumieniowaty,
• miastenia (nużliwość mięśni),
• stwardnienie rozsiane,
• ciężkie przypadki łysienia plackowatego.

W zdrowym organizmie układ odpornościowy rozpoznaje przeszczepiony narząd jako ciało obce. W rezultacie atakuje on narząd, tak jak atakowałby każdą obcą komórkę. Może to powodować poważne uszkodzenia i prowadzić do konieczności usunięcia narządu. Leki immunosupresyjne osłabiając funkcje obronne organizmu, zmniejszają ryzyko odrzucenia przeszczepu.

Leki immunosupresyjne osłabiają układ odpornościowy w celu zmniejszenia reakcji organizmu na obcy narząd.

Wszystkie leki immunosupresyjne są dostępne na receptę od lekarza. Występują w postaci tabletek, kapsułek, płynów i zastrzyków. Możliwe jest także podawanie kombinacji leków. O formie leku i schemacie leczenia decyduje wyłącznie lekarz prowadzący. Celem terapii immunosupresyjnej jest znalezienie planu leczenia, który będzie tłumił układ odpornościowy, a jednocześnie wywoła najmniej szkodliwych skutków ubocznych.

Leki immunosupresyjne należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza. W przypadku zaburzeń autoimmunologicznych, zmiana schematu może spowodować zaostrzenie objawów. Jeśli pacjent jest biorcą narządu, nawet najmniejsza zmiana w schemacie leczenia może spowodować odrzucenie narządu. Bez względu na to, z jakiego powodu prowadzone jest leczenie, w przypadku ominięcia dawki należy skontaktować się z lekarzem.

Podczas przyjmowania leków immunosupresyjnych zaleca się regularne przeprowadzanie badań krwi. Pomaga to monitorować skuteczność leków i wprowadzić ewentualną modyfikację dawkowania, a także informuje o działaniach niepożądanych.

W przypadku chorób autoimmunologicznych, lekarz może dostosować dawkę w zależności od tego, jak organizm reaguje na leki.

W przypadku przeszczepu narządu dawki leków zazwyczaj są stopniowo zmniejszane. Wynika to z faktu, że ryzyko odrzucenia narządu zmniejsza się z czasem, dlatego zapotrzebowanie na te leki również może się zmniejszyć.

Większość pacjentów po przeszczepie musi przyjmować co najmniej jeden lek immunosupresyjny do końca życia.

Leki immunosupresyjne działają nieswoiście (nie są skierowane na konkretną przyczynę) i mogą powodować niepożądane skutki uboczne. Do najgroźniejszych zalicza się:

• zakażenia o ciężkim przebiegu,
• rozwój nowotworów.

Ponadto mogą powodować:

• nadciśnienie,
• dyslipidemię,
• hiperglikemię,
• owrzodzenia żołądka,
• uszkodzenia wątroby i nerek.

Wszystkie rodzaje leków immunosupresyjnych niosą za sobą poważne ryzyko infekcji. Kiedy lek immunosupresyjny osłabia układ odpornościowy, organizm staje się mniej odporny na infekcje. Oznacza to większa podatność na zakażenie, jak również to, że wszelkie infekcje będą trudniejsze do wyleczenia.

Osoby, które przyjmują leki immunosupresyjne i zauważyły u siebie następujące objawy infekcji, powinny skontaktować się z lekarzem:

• gorączka lub dreszcze,
• ból w dolnej części pleców,
• problemy z oddawaniem moczu,
• ból podczas oddawania moczu,
• częste oddawanie moczu,
• zmęczenie lub słabość,

Przed rozpoczęciem przyjmowania leku immunosupresyjnego należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach. Obejmuje to leki na receptę i bez recepty, a także witaminy i suplementy. Lekarz powinien z kolei udzielić informacji o możliwych interakcjach między lekami. Podobnie jak skutki uboczne, ryzyko interakcji zależy od rodzaju przyjmowanego leku.

Przed rozpoczęciem przyjmowania leków immunosupresyjnych należy poinformować lekarza, jeśli wystąpi którykolwiek z tych stanów:

• alergia na konkretny lek,
• historia półpaśca lub ospy wietrznej,
• choroba nerek lub wątroby.

Niektóre z tych leków mogą powodować wady wrodzone płodu, inne zaś związane są z mniejszym ryzykiem podczas przyjmowania w czasie ciąży i karmienia piersią. W przypadku planowania ciąży, należy poinformować o tym zamiarze lekarza prowadzącego. Ma on obowiązek uświadomienia pacjentki o ryzyku związanym z przyjmowanym lekiem. Jeśli kobieta przyjmująca leki immunosupresyjne zajdzie w ciążę, powinna o tym niezwłocznie powiedzieć lekarzowi.

• Czy jest duże prawdopodobieństwo, że doświadczę skutków ubocznych leków immunosupresyjnych?
• Co powinienem zrobić, jeśli mam efekt uboczny?
• Czy leki, które przyjmuję mogą wchodzić w interakcje z lekami immunosupresyjnymi?
• Na jakie objawy odrzucenia narządu należy zwrócić uwagę?
• Co powinienem zrobić, jeśli przeziębię się podczas przyjmowania tego leku?
• Jak długo będę musiał brać ten lek?
• Czy muszę przyjmować jakiekolwiek inne leki w celu leczenia mojej choroby autoimmunologicznej?

, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, str. 180-187.

[/i]

ZOBACZ: Choroby autoimmunologiczne. Czym są i jak je leczyć?