Przedawkowanie witaminy C – objawy i skutki. Zapotrzebowanie na witaminę C oraz jej rola w funkcjonowaniu organizmu

Witamina C jest powszechnie stosowana jako środek zapobiegający powstawaniu lub leczący różne dolegliwości i schorzenia, co wynika z jej właściwości przeciwutleniających i wspierających odporność. Są to m.in. choroby układu krążenia i naczyniowego, związane z wiekiem zwyrodnienie plamki żółtej, zaćma, grypa i przeziębienie. Warto zatem dbać o dostarczanie organizmowi kwasu askorbinowego w odpowiedniej dawce.

Witamina C jest niezbędnym związkiem organicznym, o którego właściwą podaż wskazane jest zadbać spożywając różnorodne pokarmy, będące jej źródłem. Witamina C jest rozpuszczalna w wodzie, ale wskutek gotowania, smażenia lub pieczenia jej zawartość w żywności znacznie się obniża (nawet o 90 procent), ponieważ ta ulega zniszczeniu. Stopień wchłanialności witaminy C z pożywienia jest wysoki, bowiem sięga 70-80 procent spożytej dawki.

Poziom kwasu askorbinowego jest różny w zależności od rodzaju tkanki lub narządu. Najwyższy obecny jest w leukocytach (białych krwinkach), oczach, nadnerczach, przysadce mózgowej i mózgu. Niższy poziom witaminy C utrzymywany jest w płynach pozakomórkowych (takich jak osocze, ślina czy czerwone krwinki).

Obecność witaminy C obok witaminy B6, B3, żelaza i aminokwasu metioniny, wymagana jest do biosyntezy L-karnityny. Witamina C służy do syntezy neuroprzekaźników dopaminy i noradrenaliny, a także metabolizmu aminokwasu tyrozyny, z którego wymienione powstają.

Ważną rolę pełni witamina C w syntezie kolagenu, który jest elementem tkanki łącznej budującej skórę, chrząstki między stawowe i międzykręgowe, naczynia krwionośne. Kolagen zapewnia elastyczność, wytrzymałość i regenerację wymienionych tkanek, oraz odporność na uszkodzenia mechaniczne. Dzięki obecności kolagenu rany szybciej się goją, co zapobieganiu krwawieniom, skóra jest napięta, a zmarszczki znacznie później stają się mocno widoczne.

Kwas askorbinowy jest naturalnym i silnym przeciwutleniaczem, który uczestniczy w reakcjach neutralizowania wolnych rodników powodujących przewlekły stan zapalny. Odgrywa ważną rolę w procesach odpornościowych, w mechanizmie regulowania procesów zwalczania drobnoustrojów chorobotwórczych przez leukocyty. Ważną rolą tego związku jest zwiększanie wchłaniania żelaza z pokarmów roślinnych.

Zapotrzebowanie na witaminę C różni się w zależności od wieku, płci, wykonywanej aktywności, stanu fizjologicznego i zdrowia człowieka. Dla dzieci dzienna dawka powinna wynosić ok. 40 mg. Dorosłe kobiety powinny dostarczać ok. 75 mg, a podczas laktacji minimum 120 mg. Mężczyznom zalecaną dawką jest 90 mg witaminy C na dobę. Dla osób o wysokim poziomie aktywności fizycznej, trenującym sporty wytrzymałościowe (bieganie, jazda na rowerze, rolkach itp.). zalecaną dawką jest ok. 200 mg kwasu askorbinowego na dobę.

Przedawkowanie witaminy C przy korzystaniu z jej naturalnych źródeł nie jest możliwe. Warto zatem sięgać po owoce i warzywa, które są w nią bogate, aby korzystać z jej pozytywnych właściwości. Kwas askorbinowy występuje m.in. w owocach cytrusowych, pomidorach, soku pomidorowym, ziemniakach, a także w natce pietruszki, kapuście (zwłaszcza kiszonej), kiwi, aceroli i truskawkach.
Najbardziej zasobne w witaminę C są (zawartość na 100 g świeżego produktu):

• owoce dzikiej róży 250-800 mg
• natka z pietruszki 269 mg,
• czarna porzeczka 150-300 mg,
• czerwona papryka 125-200 mg,
• brokuły 65-150 mg,
• brukselka 65-145 mg,
• kalarepa 70-100 mg,
• truskawki 46-90 mg.
• kiwi 84 mg,
• szpinak 40-84 mg,
• grejpfruty: 30-70 mg
• kalafior 37-70 mg,
• kapusta 35-70 mg,
• czerwone porzeczki 26-63 mg,
• pomelo 61 mg,
• cytryna 40-60 mg
• pomarańcza 30-50 mg,
• agrest 25-40 mg,
• maliny 19-37 mg,
• młode ziemniaki 20-33 mg,
• cykoria 6-33 mg,
• pomidor 5-33 mg,
• fasolka szparagowa 25-30 mg,
• mandarynki 27 mg,
• rzodkiewka 25 mg,
• jabłko 0,5-20 mg,
• banan 7-14 mg,
• ziemniaki zimowe 7-8 mg.

Kwas askorbinowy rozpuszczalny jest w wodzie i może być niszczony przez wysoką temperaturę, dlatego stężenie witaminy C w produktach może być obniżone przez dłuższe przechowywanie oraz gotowanie – warzywa i owoce najkorzystniej spożywać na surowo.

W przypadku większości osób dodatkowa suplementacja witaminy C nie jest konieczna, ponieważ jej odpowiednia dawka przyjmowana jest w pokarmie. Warto zatem dbać o odpowiednio różnorodną i zbilansowaną dietę, bogatą w warzywa i owoce (minimum 500 g na dobę), aby dostarczyć każdego dnia odpowiednią dawkę witaminy C.

Badania pokazały, że witamina C przyjmowana w pokarmie jest około pięciokrotnie lepiej przyswajana oraz dłużej utrzymuje się w organizmie, niż ta pochodząca z farmaceutyków i suplementów diety. Stosowanie dodatkowych dawek witaminy C zalecane jest przy jej niedoborach w diecie lub przy przejściowym zwiększonym zapotrzebowaniu. W przypadku wystąpienia tych okoliczności, warto jednak skonsultować suplementację kwasu askorbinowego z lekarzem.

Przedawkowanie witaminy C jest dość trudne, choć nie niemożliwe. Przy jego umiarkowanym spożyciu (ok. 30-180 mg/dzień) szacuje się, że ok. 70-90 proc. substancji zostanie wchłonięte – absorpcja spada do 50 proc. dopiero przy dawkach większych niż 1000 mg/dzień. Jednak nawet wtedy nadmiar witaminy C nie kumuluje się w organizmie i cechuje się niską toksycznością.

Przedawkowana witamina C, która nie zostaje wykorzystana na potrzeby organizmu jest wydalana wraz z moczem w ciągu kilku godzin od spożycia. Dzieje się tak dzięki jego właściwości, jaką jest rozpuszczalność w wodzie. W ten sposób organizm sam naturalnie broni się przed hiperwitaminozą. Dodatkowo ściśle kontroluje stężenie witaminy C w tkankach i osoczu, zwłaszcza przy jej doustnym podawaniu w postaci suplementów diety i leków. Niemożliwe jest zwłaszcza przedawkowanie witaminy C pochodzącej z naturalnych źródeł pokarmowych. Dzieje się tak, ponieważ trudno spożyć tak duże ilości warzyw i owoców, aby doszło do nadmiernego przyjęcia kwasu askorbinowego.

Aby przedawkować witaminę C (ok. 1000 mg), należałoby zjeść około 29 pomarańczy, 13 papryk lub 20 kg jabłek w ciągu dnia.

Ryzyko nadmiernego spożycia witaminy C rośnie w przypadku stosowania suplementów diety, ponieważ wtedy wystarczy przyjęcie kilku tabletek. Dlatego zaleca się stosowanie zrównoważonej i zbilansowanej diety, w której dawka witaminy C będzie dostarczana w dawkach adekwatnych do potrzeb organizmu, a jej nadmiar zostanie usunięty wraz z moczem.

O przedawkowaniu witaminy C można mówić w przypadku przyjmowania dawki, co najmniej 1000 mg dziennie przez długi okres czasu. Nadmiar witaminy C w organizmie nie jest jednak poważnym zagrożeniem dla życia lub zdrowia, ponieważ ciało posiada mechanizmy chroniące. Zbyt duże jej spożycie witaminy C nie pozostaje bez wpływu na ludzki organizm, wywołując mało komfortowe dolegliwości.

Najczęstszymi skutkami nadmiernego przyjmowania kwasu askorbinowego są problemy wynikające z niedostatecznego wchłaniania go w przewodzie pokarmowym. Objawy przedawkowania witaminy C to:

• biegunka,
• nudności i wymioty,
• skurcze brzucha,
• zgaga,
• refluks,
• wzdęcia,
• uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Efektem ubocznym nadmiernego stosowania witaminy C może być też wysypka. Objawy te znikają zazwyczaj po odstawieniu lub zmniejszeniu przyjmowanych dawek kwasu askorbinowego. Nadmiar obecności witaminy C w organizmie może również przyczyniać się do niszczenia szkliwa zębów czy do powstania nieprawidłowego odczynu pH w jamie ustnej. Aby uniknąć tego problemu, warto dokładnie przepłukać usta wodą po zażyciu witaminy C i dbać o prawidłową higienę jamy ustnej.

Przedawkowanie witaminy C może być niebezpieczne w przypadku niektórych chorób. Na nadmierne spożycie kwasu askorbinowego powinny uważać osoby z kamicą nerkową i osoby z tendencją do tworzenia się kamieni w układzie moczowym.

Badania wykazały, że osoby, które przez wiele lat zażywały codziennie, co najmniej 1000 mg witaminy C, częściej miały problemy z kamieniami nerkowymi.

Nadmiar kwasu askorbinowego przekształca się w kwas szczawiowy, który wytrąca się z wapniem w postaci kamieni w drogach moczowych. Regularne przyjmowanie nadmiernych dawek witaminy C może również przyczyniać się do nadmiernego wchłaniania żelaza. W przypadku zdrowych osób może nie być to problemem, jednak u osób z hemochromatozą może spowodować zaostrzenie przeciążenie żelazem i doprowadzić do uszkodzenia tkanek, uszkodzenia wątroby, cukrzycy czy niewydolności serca.

Przedawkowanie witaminy C może być również niebezpieczne w przypadku stosowania niektórych leków. Kwas askorbinowy może wchodzić z nimi w interakcję. Na przykład witamina C w dawce większej niż 1000 mg na dobę w połączeniu z tabletkami antykoncepcyjnymi może przyczyniać się do zwiększenia poziomu estrogenu we krwi, a co za tym idzie nasilić jego działania niepożądane. Mogą to być dolegliwości ze strony pęcherzyka żółciowego, infekcje pochwy wywołane drożdżakami, wzdęcia, nudności i wymioty. Nadmierne dawki witaminy C mogą też potęgować toksyczność i działania niepożądane antybiotyków i preparatów żelaza.

Przedawkowanie witaminy C może wiązać się z nieprzyjemnymi konsekwencjami, jednak niedobór witaminy C niesie za sobą znacznie bardziej negatywne skutki. Między innymi może być nim szkorbut – choroba związana z niedoborem kolagenu, objawiająca się zmęczeniem, znużeniem, krwawieniami, wypadaniem zębów, osłabieniem tkanki łącznej i kruchością naczyń włosowatych. Inne konsekwencje niedoboru witaminy C to niedokrwistość, astma czy problemy z kośćmi.

1. Goluch-Koniuszy Z., Fugiel J.: Rola składników diety w syntezie wybranych neutotransmiterów.. Kosmos, 2016.
2. Maćkowiak K., Torliński L: Współczesne poglądy na rolę witaminy C.... Nowiny Lekarskie 2007.