Tabletki antykoncepcyjne – jak działają i jaką mają skuteczność? Rodzaje pigułek antykoncepcyjnych, skutki uboczne i sposób odstawiania

Tabletki antykoncepcyjne – co to jest?

Tabletki antykoncepcyjne są jednym z najskuteczniejszych hormonalnych środków chroniących przed niechcianą ciążą. W ramach stosowania tej metody, kobiety przyjmują doustnie środki hormonalne każdego dnia. Jeśli chodzi o tabletki antykoncepcyjne, bez recepty nie można ich zakupić w żadnej aptece. Konieczna jest zatem wizyta w gabinecie ginekologicznym, w trakcie której lekarz przeprowadzi wywiad z pacjentką oraz wykona i zleci wszystkie niezbędne badania. Dopiero na tej podstawie możliwe jest dobranie odpowiedniego rodzaju tabletek antykoncepcyjnych do potrzeb konkretnej kobiety.

Obecnie w sprzedaży znajdują się tabletki jednoskładnikowe oraz kilka rodzajów pigułek dwuskładnikowych. Różnią się one zawartością hormonów, jednak wszystkie wykazują bardzo dużą skuteczność, jeśli są stosowane w prawidłowy sposób.

W skali Pearla skuteczność tabletek jednoskładnikowych wynosi 0,7-1, natomiast dla tabletek dwuskładnikowych to 0,1-3.

Wskaźnik Pearla określa, jaki stopień ochrony daje konkretny środek antykoncepcyjny. W tym celu szacuje się liczbę niechcianych ciąż na 100 par przy stosowaniu danej metody antykoncepcji przez minimum rok. Wskaźnik Pearla równy 1 oznacza, że jedna kobieta na sto zaszła w nieplanowaną ciążę po stosowaniu danej metody.

Tabletki antykoncepcyjne – zasada działania

Szczegółowe mechanizmy działania poszczególnych rodzajów pigułek antykoncepcyjnych mogą się od siebie nieco różnić. Niezależnie jednak od tego jakie tabletki zażywamy, posiadają ono jedną podstawową funkcję, jaką jest uwalnianie konkretnej dawki jednego lub dwóch hormonów do organizmu kobiety.

• Estrogen jest odpowiedzialny za zatrzymanie dojrzewania pęcherzyka w jajniku.
• Progestagen odpowiada za zahamowanie owulacji, zagęszczenie śluzu szyjkowego, wydłużenie transportu jajowodowego, utrudnienie przemieszczania się komórki jajowej do jamy macicy oraz za uniemożliwienie implementacji.

A po jakim czasie działają tabletki antykoncepcyjne? Jeśli pierwszą tabletkę przyjmiemy w pierwszym dniu miesiączki, wówczas pigułki antykoncepcyjne zapewniają natychmiastową ochronę przed zajściem w ciążę. Z kolei, gdy zaczniemy stosować taki preparat w drugim lub każdym innym dniu cyklu, kobieta jest w pełni chroniona dopiero po tygodniu. W związku z tym, przez pierwsze siedem dni należy korzystać z dodatkowej metody antykoncepcji, jaką mogą być prezerwatywy.

Jak się okazuje, działanie tabletek antykoncepcyjnych nie tylko chroni przed niechcianą ciążą, ale również wpływa pozytywnie na inne aspekty zdrowia kobiety. Dodatkowe zalety stosowania pigułek antykoncepcyjnych to:

• mniejsze ryzyko rozwoju torbieli,
• brak zespołu napięcia przedmiesiączkowego,
• zniwelowanie dolegliwości bólowych podczas menstruacji,
• złagodzenie zmian trądzikowych,
• mniejsze ryzyko rozwoju osteoporozy,
• regulacja cyklu miesiączkowego.

Tabletki antykoncepcyjne – rodzaje

Tabletki antykoncepcyjne występują w kilku rodzajach, z których najważniejsze to tabletki jednoskładnikowe i dwuskładnikowe.

Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne – często nazywane są minipigułkami, ponieważ zawierają tylko jeden hormon: progestagen. Charakteryzują się przede wszystkim łagodniejszym działaniem i mniejszą liczbą ewentualnych skutków ubocznych. Jednocześnie nie jest to jednak najbardziej odpowiedni wybór dla każdej kobiety.

Ich działanie opiera się na działaniu progestagenu, który zwiększa lepkość śluzu szyjkowego. Dzięki temu plemniki mają trudności z przemieszczaniem się w kierunku komórki jajowej.

Opakowanie tego typu tabletek antykoncepcyjnych zawiera 28 tabletek, które należy stosować codziennie o tej samej godzinie bez robienia przerw. Następnego dnia po przyjęciu ostatniej tabletki należy rozpocząć nowe opakowanie.

Stosowanie minipigułek jest zalecane przede wszystkim kobietom karmiącym, które nie mogą przyjmować tabletek dwuskładnikowych ze względu na obecność estrogenu. Może być to także dobry wybór w przypadku kobiet przed 25. rokiem życia i osób, którym nie służą wyższe dawki hormonów w pigułkach dwuskładnikowych.

Trzeba jednak pamiętać, że tabletki jednoskładnikowe wykazują niższą skuteczność od dwuskładnikowych, a ich działanie może spowodować wystąpienie nieregularnych krwawień, które w niektórych przypadkach całkowicie zanikają.

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne – są najczęściej stosowanym rodzajem pigułek antykoncepcyjnych. Zawierają dwa hormony, czyli estrogen oraz progestagen, i mogą być przyjmowana w oparciu o dwa różne schematy.

• Schemat 21 + 7 – opakowanie zawiera 21 tabletek przyjmowanych codziennie o tej samej porze. Po 21 dniach następuje 7-dniowa przerwa w zażywaniu pigułek i wówczas pojawia się również krwawienie. Po tym czasie należy rozpocząć kolejne opakowanie tabletek, niezależnie od tego, czy krwawienie się już zakończyło, czy wciąż trwa.
• Schemat 24 + 4 – w przypadku takich preparatów opakowanie zawiera 28 tabletek, z czego 4 są w innym kolorze. Kobieta przez 24 dni zażywa codziennie o tej samej godzinie tak zwane pigułki aktywne, czyli zawierające hormony. Po zażyciu ostatniej przyjmuje 4 kolejne tabletki placebo bez hormonów, a następnie rozpoczyna kolejne opakowanie. Wydłużenie schematu zostało zastosowane przede wszystkim z myślą o kobietach, które podczas krwawienia odczuwają nieprzyjemne dolegliwości. W ten sposób mogą one zostać ograniczone.

Dzięki zastosowaniu dwóch hormonów tabletki dwuskładnikowe wykazują wysoką skuteczność antykoncepcyjną. Podobnie jak w przypadku pigułek jednoskładnikowych, ich działania również obejmuje zmianę właściwości śluzu szyjkowego, ale oprócz tego wstrzymują one dojrzewanie pęcherzyków Graffa oraz owulację. A nawet jeżeli dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej, dzięki zmianie właściwości błony śluzowej macicy zarodek już się tam nie zagnieździ.

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne – rodzaje

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne występują w 3 rodzajach zależnie od stężenia zawartych w nich hormonów.

• Tabletki dwuskładnikowe jednofazowe – wszystkie tabletki znajdujące się w opakowaniu (21 lub 24) mają taki sam kolor oraz skład. W związku z tym, że tabletki jednofazowe zawierają najmniejsze ilości hormonów spośród wszystkich typów pigułek dwuskładnikowych, mogą być stosowane przez kobiety w niemal każdym wieku, w tym również przez kobiety karmiące piersią.

• Tabletki dwuskładnikowe dwufazowe – każda tabletka w opakowaniu zawiera identyczną ilość estrogenu, ale różne stężenie progestagenu. W związku z tym te 2 rodzaje tabletek mają one różne kolory, zazwyczaj różowy i biały. W pierwszej fazie cyklu kobieta przyjmuje 11 różowych tabletek, które zawierają mniejsze stężenie progestagenu. Następnie, zażywa pozostałe 10 pigułek z wyższą dawką tego hormonu. Tabletki dwufazowe nie są zbyt popularne, choć pomagają kobietom z nieregularnymi i bolesnymi miesiączkami. Niestety, jeśli którakolwiek pigułka zostanie zażyta z ponad 6-godzinnym opóźnieniem, skuteczność antykoncepcji znacząco spada.

• Tabletki dwuskładnikowe trójfazowe – w opakowaniu zawarte są trzy rodzaje tabletek. Każda z nich ma nie tylko inne stężenie progestagenu, ale w niektórych przypadkach również estrogenu. Bardzo często blister zawiera wówczas 6 tabletek brązowych, 5 białych i 10 żółtych. Tabletki te są dobrym rozwiązaniem dla kobiet, które nie mogą stosować pigułek jednoskładnikowych, ale także tych przed lub w trakcie menopauzy. Dzięki temu, że odzwierciedlają one naturalny cykl rozrodczy kobiety, regulują również poziom hormonów. Niestety, wymagają niezwykłej precyzyjności zażywania.

Tabletki antykoncepcyjne – odstawienie

Tabletki antykoncepcyjne można odstawić w każdym momencie cyklu – zarówno po przyjęciu całego ich opakowania, jak i w trakcie ich przyjmowania. Należy przy tym pamiętać, że mniej więcej po 2-4 dniach od zażycia ostatniej pigułki pojawi się krwawienie z odstawienia. Pierwsza naturalna miesiączka występuje dopiero po miesiącu, choć czasem trzeba na nią poczekać nieco dłużej.

Rezygnacja ze stosowania antykoncepcji w postaci tabletek nie musi powodować jakichkolwiek niepożądanych dolegliwości. Każdy organizm jest jednak inny, w związku z czym niektóre kobiety zmagają się z objawami odstawienia pigułek, do których należą:

• zaburzenia miesiączkowania (nieregularne cykle menstruacyjne),
• pogorszenie kondycji skóry i włosów,
• zmiany trądzikowe i łojotok,
• powrót dolegliwości bólowe podczas miesiączki,
• zmniejszenie się piersi,
• wahania nastroju.

Co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych?

W przypadku tabletek antykoncepcyjnych kluczowa jest systematyczność ich przyjmowania. Pigułki muszą być zażywane przez kobietę każdego dnia o tej samej godzinie. Skuteczność takiego zabezpieczenia przed ciążą obniża pominięcie nawet jednej tabletki. Jeśli do tego dojdzie, należy zapoznać się z ulotką leku i postępować zgodnie z zaleceniami producenta.

Problem obniżonej skuteczności pigułek antykoncepcyjnych może pojawić się w sytuacji, gdy przyjmująca je kobieta wymiotuje lub ma biegunkę, np. w wyniku zatrucia pokarmowego.

Osłabiona skuteczność pigułek antykoncepcyjnych może być również efektem przyjmowania związków, które zmniejszają wchłanianie hormonów lub zaburzają ich działanie. Mogą to być suplementy diety, leki i zioła. Należy się przede wszystkim wystrzegać dziurawca i soku grejpfrutowego. Przed zastosowaniem każdego preparatu należy sprawdzić, czy nie wpływa negatywnie na działanie pigułek.

Tabletki antykoncepcyjne – skutki uboczne

Hormony przyjmowane w postaci tabletek antykoncepcyjnych mają wpływ na naturalne funkcjonowanie kobiecego organizmu. Jeśli rodzaj antykoncepcji nie został właściwie dobrany lub jest ona przyjmowana w nieodpowiedni sposób, kobieta może odczuwać pewne niepożądane dolegliwości. Do tych najczęstszych należą:

• duszność,
• bóle głowy,
• nadmierne owłosienie,
• trudności w oddychaniu,
• nudności i wymioty,
• wzdęcia,
• drażliwość,
• depresja,
• wahania nastroju,
• zatrzymywanie wody w organizmie,
• większy apetyt,
• przetłuszczanie włosów,
• łojotok,
• grzybica pochwy,
• ból sutków,
• wzrost wagi,
• przedłużone krwawienie,
• powiększenie mięśniaków macicy,
• podwyższone ciśnienie tętnicze,
• upławy,
• nadwrażliwość na światło,
• spadek libido,
• tkliwość i obrzmienie piersi.

Dowiedz się, co robić, by mieć większą ochotę na seks i łatwiej osiągać orgazm.

Długotrwałe stosowanie pigułek antykoncepcyjnych może również zwiększać ryzyko wystąpienia groźniejszych schorzeń, takich jak:

• zawał serca,
• udar mózgu,
• zakrzepica żył głębokich,
• zator płucny,
• kamica dróg żółciowych,
• żółtaczka,
• polekowy brak miesiączki,
• zwiększone ryzyko rozwoju raka piersi,
• nowotwór wątroby,
• zmniejszona tolerancja glukozy (jako stan przedcukrzycowy),
• zaburzenia gospodarki tłuszczowej (wzrost poziomu cholesterolu LDL).

Z podwyższonym ryzykiem wystąpienia wymienionych skutków ubocznych muszą liczyć się kobiety, u których występuje:

• nadmierne stężenie lipidów we krwi,
• nadciśnienie tętnicze,
• otyłość,
• cukrzyca,
• choroby układu krążenia,
• padaczka,
• depresja,
• żylaki kończyn dolnych,
• rodzinnymi predyspozycjami do rozwoju raka piersi lub szyjki macicy.

ZOBACZ: Jak działa antykoncepcja długoterminowa?