Refluks żołądka – objawy i leczenie. Domowe sposoby i dieta na refluks żołądkowy

Choroba refluksowa przełyku to rezultat zaburzenia czynności dolnego zwieracza przełyku i klirensu przełykowego (zdolności przełyku do samooczyszczania się). U podłoża refluksu leży zwracanie kwaśnej treści z żołądka do przełyku. Wynika to właśnie z obniżonego napięcia zwieracza dolnego przełyku.
Kwaśna treść z żołądka, która jest zarzucana do przełyku wielokrotnie wywołuje stan zapalny. Wtedy pojawia się zgaga lub odczucie pieczenia w jamie ustnej wraz z bólem promieniującym do szyi. Czasami treść żołądkowa może być zarzucana do krtani lub oskrzeli, co również wywołuje stan zapalny. Zwykle ma to miejsce podczas snu, ponieważ w pozycji leżącej zmniejsza się napięcie zwieracza dolnego przełyku.

Wyróżnia się trzy rodzaje refluksu.

• Refluks żołądkowo-przełykowy

Ten rodzaj refluksu może pojawić się również u zdrowych osób. Nie powinien wywoływać niepokoju, jeśli objawy trwają mniej niż 5 minut i nie odczuwa się większych uciążliwości. W przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego treść z żołądka zarzucana jest do przełyku, wywołując objawy typowe dla refluksu.

• Refluks jelitowo-żołądkowy

Określany jest również jako refluks żółciowy. W przebiegu tej choroby pojawiają się promieniujące na plecy bóle nadbrzusza. Często pacjenci skarżą się na dokuczliwe nudności i wymioty. Epizody choroby mogą pojawiać się raz na kilka tygodni lub miesięcy i trwać od 30 minut do paru godzin.

• Refluks krtaniowo-gardłowy

Ten rodzaj refluksu występuje wtedy, gdy treść żołądka przesuwa się do krtani, jamy ustnej, zatok oraz do ucha środkowego. Pacjenci skarżą się na chrypkę i drapanie w gardle tak jakby znajdowało się w nim ciało obce. Dokucza im męczący kaszel, mają problemy z przełykaniem, a także ściekaniem zbyt dużej ilości wydzieliny po ścianie gardła. Objawy z czasem nasilają się i są coraz częstsze.

Choroba refluksowa przełyku rozwija się na skutek zaburzenia funkcji bariery antyrefluksowej. Na barierę tę składają się:

• wysokie napięcie dolnego zwieracza przełyku,
• 3–4-centymetrowy odcinek okrężnych mięśni gładkich w dystalnej części przełyku,
• odnogi przepony.

Refluks nasila się także na skutek zmian w klirensie przełykowym i mechanizmach neutralizujących.
W ocenie powstawania i rozwoju choroby bierze się pod uwagę:

• czynność dolnego zwieracza przełyku i odnóg przepony: przepuklinę rozworu przełykowego,
• przejściowe relaksacje dolnego zwieracza przełyku,
• klirens przełykowy, a więc czynności motoryczne przełyku i śliny,
• skład zarzucanej treści: kwas solny, żółć, enzymy,
• reakcję błony śluzowej na zarzucaną treść,
• leki zaburzające funkcję bariery antyrefluksowej: azotany, antagoniści kanałów wapniowych,
• dietę, czyli nieprawidłowe nawyki żywieniowe.

Czynniki zwiększające ryzyko pojawienia się refluksu to:

• ciąża,
• otyłość,
• zaburzenia związane z opróżnianiem żołądka,
• dysfunkcje dolnego zwieracza przełyku,
• spożywanie pokarmów obniżających ciśnienie dolnego zwieracza przełyku oraz spożywanie potraw tłustych,
• spożywanie pokarmów drażniących przełyk,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu,
• noszenie zbyt obcisłej odzieży,
• urazy klatki piersiowej,
• przyjmowanie niektórych preparatów, takich jak: tabletki antykoncepcyjne, leki na chorobę wieńcową, leki na nadciśnienie tętnicze, blokery stosowane przy zapaleniu płuc,
• wepchnięcie do klatki piersiowej górnej części żołądka przez najcieńsze miejsce w przeponie.

W krajach wysoko rozwiniętych objawy refluksu żołądka pojawiają się codziennie u około 5 do 10% osób, a raz na tydzień u około 20% populacji. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem, rozwijając się z podobną częstotliwością u kobiet, jak i u mężczyzn.
Objawy najczęściej pojawiające się przy występowaniu refluksu żołądka to:

• ból brzucha,
• ból w klatce piersiowej,
• zgaga,
• gorycz lub kwaśność odczuwane w jamie ustnej,
• bolesne przełykanie,
• puste oraz kwaśne odbijanie,
• zarzucanie treści pokarmowej do przełyku,
• uczucie pieczenia w mostku.

Objawy, które powinny zmusić nas do jak najszybszej wizyty u lekarza to:

• krwawienie z przełyku,
• znaczny spadek masy ciała,
• problemy z przełykaniem.

Na refluks może też wskazywać suchy kaszel, ból w klatce piersiowej lub chrypka. Dolegliwości zwykle nasilają się po zjedzeniu tłustych lub obfitych posiłków, w trakcie parcia lub pochylania się.

W przypadku pojawienia się któregokolwiek z objawów refluksu należy skonsultować się z lekarzem. Trzeba jednak liczyć się z tym, że niektóre spośród objawów, jakie przypominają refluks, wcale nie muszą być z nim związane. Refluks często mylony jest z chorobą wieńcową albo z zawałem. Dlatego tak istotne jest to, żaby zwracać uwagę na sytuacje, w jakich pojawia się ból.

W celu rozpoznania refluksu lekarz może zlecić:

• badanie radiologiczne przełyku z kontrastem,
• badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego,
• 24-godzinną pH-metrię lub manometrię przełykową, czyli badania oceniające napięcie zwieracza dolnego przełyku.

Często wykonuje się badanie endoskopowe, czyli gastroskopię. W trakcie tego badania lekarz wsuwa aparat do gardła pacjenta, a następnie do przełyku, żołądka oraz do dwunastnicy. Następnie pobiera wycinki z błony śluzowej, żeby wykonać badanie histopatologiczne. Zabieg wykonuje się w miejscowym znieczuleniu. Trwa on około 30 minut i nie wymaga hospitalizacji. Gastroskopia to podstawowe badanie, wykonywane w celu monitorowania skuteczności leczenia refluksu.

W nietypowych przypadkach wykonuje się również manometryczne badanie przełyku. Wówczas lekarz analizuje ciśnienie w przełyku, które zakłóca pracę mięśnia zwieracza dolnego przełyku. Jest to także badanie, które pozwala na całodobowe kontrolowanie pH przełyku. Po umieszczeniu w przełyku cienkiej tuby lekarz sprawdza kwaśność treści,
która się w nim znajduje.

Celem leczenia refluksu żołądka jest kontrola objawów oraz zapobieganie powikłaniom choroby. W zależności od częstotliwości i uciążliwości pojawiających się objawów lekarz dobiera optymalne dawki leków u każdego pacjenta.
Podstawową metodą leczenia refluksu żołądka jest przyjmowanie leków zmniejszających wydzielanie soku żołądkowego, zobojętniających jego odczyn lub zwiększających napięcie zwieracza dolnego przełyku. W przypadku powikłań konieczna jednak może okazać się operacja.

Są dwa główne sposoby leczenia refluksu:

• Kuracja farmakologiczna opierająca się na stosowaniu preparatów silnie zmniejszających wytwarzanie kwasu żołądkowego. Leki powinny być przyjmowane na czczo, w zaleconej dawce przez około 4 tygodnie.
• Postępowanie chirurgiczne wdrażane jest, gdy leki nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, natomiast po zabiegu u około 50% pacjentów nadal występuje konieczność przyjmowania leków.

W przypadku kobiet ciężarnych leczenie refluksu żołądka jest niefarmakologiczne. Ciężarnym zaleca się zmianę stylu życia wraz z wprowadzeniem odpowiedniej diety. Jeśli kobieta przyjmuje leki, to zazwyczaj są to takie, które nie wchłaniają się do krwiobiegu.

Pomimo, że refluks nie jest chorobą zagrażającą życiu, to może na co dzień wywoływać niemały dyskomfort. Jeśli choroba refluksowa ma łagodny przebieg, to prognozy są dobre. Jeżeli natomiast refluks ma ostry przebieg, to może dojść do ciężkich powikłań takich jak zwężenie przełyku. Jest to stan przedrakowy określany mianem przełyku Barretta, jaki należy stale kontrolować, aby nie dopuścić do nowotworu przełyku. Istotne jest leczenie podtrzymujące, przy zastosowaniu najmniejszej – lecz skutecznej – dawki inhibitorów pompy protonowej odpowiadającej za zahamowanie uciążliwych dolegliwości.

Już podczas pojawienia się pierwszych objawów refluksu warto zmienić styl życia. Przede wszystkim, trzeba zmodyfikować codzienną dietę. Należy:

• spożywać mniejsze ilości jedzenia, jedząc posiłki częściej,
• unikać jedzenia przed snem,
• wystrzegać się kawy, cytrusów, pokarmów ostrych, pokarmów tłustych, czekolady, napojów gazowanych,
• zrezygnować z palenia papierosów i picia alkoholu,
• zredukować masę ciała, kiedy cierpi się na otyłość.

Pacjent z refluksem żołądka może jeść:

• potrawy z chudego drobiu,
• gotowane wędliny,
• gotowane warzywa: marchew, pietruszkę, brokuł, cukinię, dynię, kalafior,
• mało kwaśne owoce: banany, gruszki, brzoskwinie, mango, melony,
• kasze,
• płatki zbożowe,
• pieczywo jasne i razowe,
• chudy nabiał.

Osoby zmagające się z refluksem powinny ograniczyć w diecie pokarmy z dużą ilością tłuszczu: sery żółte, masło, śmietanę, oleje roślinne. Tłuszcz do obiadu powinien być dodawany bezpośrednio przed jego podaniem. Warto ograniczyć tłuste gatunki mięs i wędlin, zwłaszcza gdy objawy refluksu są silne. Należy przygotowywać potrawy z chudego drobiu, takie jak: piersi z kurczaka lub piersi z indyka. Wędliny powinny być również gotowane: z kurczaka lub z indyka. Zaleca się również spożywać surówki i sałatki, które są starte na drobnych oczkach. Zmniejszy się w ten sposób ilość błonnika wpływającego na zarzucanie treści żołądkowej do przełyku.

Przy diecie na refluks żołądkowy nie są zalecane słodycze, zwłaszcza czekolada. Natomiast, kiedy chory ma ochotę na coś słodkiego, to powinien zdecydować się na własnoręcznie przygotowywane ciasta lub muffiny z dodatkiem owoców, zmniejszoną ilością cukru i tłuszczu, a najlepiej z dodatkiem mąki razowej. Uczucie zgagi zmniejsza banan, dlatego warto go dodawać do ciast lub ciasteczek z płatkami owsianymi. Zaleca się też spożywanie owocowych koktajli, sorbetów i galaretek.

W działaniach profilaktycznych istotne jest także uwzględnienie pozycji ciała, kiedy się leży. Głowa powinna być ułożona wyżej. Należy też zrezygnować z noszenia ciasnych ubrań.
Jeśli nawet objawy choroby zanikną, to nie znaczy, że należy zaprzestać prowadzenia zdrowego stylu życia. Należy unikać leków zmniejszających ciśnienie w przełyku oraz stosować właściwą dietę. Zdrowe nawyki zapobiegają nawrotowi choroby. Kiedy natomiast u pacjenta refluks miał ostry przebieg, to okresowo należy wykonywać endoskopię.

Chorzy zmagający się z przełykiem Barretta muszą pozostawać pod opieką lekarską, ponieważ znajdują się w grupie ryzyka rozwoju nowotworu gruczołowego przełyku. U tych pacjentów co 3. lata pobierany jest wycinek przełyku do badania histopatologicznego. Jeśli zmiany są zaawansowane, to wycinek w celach kontrolnych pobierany jest częściej.

Refluks u dzieci pojawia się bardzo często. Może występować nawet u niemowląt. Wynika to z tego, że układ pokarmowy dzieci nie jest do końca rozwinięty. Dlatego około 50% niemowląt zmaga się z tym schorzeniem. Objawy refluksu u niemowląt łagodzone są poprzez karmienie piersią. Niemowlęta, u których pojawia się refluks, można karmić częściej, ale mniejszymi porcjami. Nie bez znaczenia jest też pozycja, w jakiej niemowlę znajduje się przed oraz po spożytym posiłku. Główka dziecka powinna znajdować się wyżej niż pupa w trakcie karmienia oraz bezpośrednio po jedzeniu.
Refluks pojawiający się często u dzieci może doprowadzić do choroby refluksowej przełyku. Wówczas pojawia się kaszel i chrypka. Kiedy refluks występuje u dzieci powyżej 1. roku życia, to należy skonsultować się z lekarzem oraz wprowadzić odpowiednie leczenie.

Przy refluksie zalecana jest dieta o niskiej kwasowości. Polega ona na unikaniu produktów, których pH jest niższe niż 5, a najlepiej niższe niż 7. Warto też zwracać uwagę na zawartość kwasów spożywczych podrażniających przełyk podczas jedzenia. Przy refluksie zaleca się używanie ziół, które nie wzmagają wydzielania soków trawiennych. Wskazane są:

• koperek,
• bazylia,
• oregano,
• cynamon,
• słodka papryka,
• majeranek,
• ziele angielskie,
• liść laurowy.

Zioła i przyprawy niewskazane przy refluksie to:

• mięta,
• tymianek,
• kminek,
• papryka chili,
• pieprz,
• kurkuma,
• czosnek.

W diecie refluksowej nie są zakazane jogurty i kefiry. Wręcz uznaje się, że chudy nabiał niweluje objawy refluksu, zwłaszcza w przypadku pojawiającej się zgagi. Należy unikać dużych ilości sera żółtego, ponieważ zawiera on dużo tłuszczu. Sama kolacja powinna mieć niewielką objętość. Po posiłku należy też unikać schylania się, ćwiczeń i leżenia. Na kolację można zjeść:

• kanapki z serkiem twarogowym, chudym,
• kanapki z chudą wędliną,
• kanapki z ugotowanym białkiem jajka,
• warzywa: sałatę, ogórka, paprykę, kalarepę, gotowane warzywa,
• serek wiejski lekki z warzywami lub pieczywem,
• warzywa na patelnię duszone z wodą i łyżeczką oleju podawane z drobną kaszą lub białym ryżem,
• zupę krem z dowolnych warzyw.

Najważniejsze jest to, by unikać objadania się i spożywać od 4 do 5 niewielkich posiłków dziennie. Należy unikać alkoholu, kawy, słodyczy oraz palenia papierosów. Poza tym, bardzo ważne jest unikanie przetworzonej żywności: dań typu fast food, dań gotowych i produktów marynowanych.

Sprawdź 7 pomysłów na pożywne i zdrowe śniadanie