Badanie pH moczu – wskazania, normy i związane z nim zaburzenia. Jak czytać wyniki badań moczu?

Badanie ogólne moczu – co to?

Badanie ogólne moczu jest, zaraz po morfologii krwi, jednym z podstawowych badań laboratoryjnych. Wyniki badań moczu dostarczają lekarzowi wielu cennych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta m.in. na temat prawidłowości funkcjonowania nerek, przemian białek oraz węglowodanów w organizmie. Oddany do badania poranny mocz, oceniany jest przez diagnostę laboratoryjnego pod kątem konkretnych parametrów fizycznych oraz chemicznych.

W badaniu fizycznym moczu oceniane są jego:

• barwa i wygląd,
• przejrzystość,
• odczyn – pH moczu,
• woń,
• ciężar właściwy.

Natomiast badanie chemiczne ma na celu wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, jak obecność w moczu składników, które nie powinny się w nim znajdować, czyli:

• białko w moczu,
• glukoza w moczu,
• ketony.

Badanie moczu – normy pH moczu

Badanie pH moczu jest jednym z podstawowych parametrów wchodzących w skład fizycznej analizy moczu. Odczyn (pH moczu), oceniany jest za pomocą 14-stopniowej skali, zgodnie z którą wartość:

• pH < 7 – mówi o moczu kwaśnym,
• pH = 7 – wskazuje na mocz neutralny,
• pH > 7 – mówi o odczynie zasadowym.

Prawidłowe pH moczu wynosi ok. 6,5-7,5, co stanowi niewielki pozom kwaśności lub niewielką zasadowość zbliżoną do odczynu neutralnego. Zarówno zbyt kwaśny mocz, jak i nadmiernie zasadowy nie są zjawiskiem normalnym u zdrowego człowieka.

Dieta w znacznym stopniu wpływa na pH moczu. Osoby stosujące dietę bogatobiałkową z reguły mają kwaśne pH moczu, a u osób na diecie obfitującej w warzywa i owoce obserwuje się pH o odczynie zasadowym.

Badanie pH moczu – wskazania do wykonania badania

Badanie moczu pod kątem jego odczynu warto wykonać przynajmniej raz do roku, aby na bieżąco monitorować stan własnego zdrowia. Wyniki te mogą również przydać się w procesie stawiania diagnozy, gdy pacjent cierpi na rozmaite dolegliwości. Wskazaniami do wykonania badania są przede wszystkim:

• dolegliwości ze strony układu moczowego – uczucie stałego parcia na pęcherz, częste oddawanie moczu, pieczenie i ból w trakcie tej czynności,
• bóle podbrzusza,
• cukrzyca i nadciśnienie – kontrolne badania,
• podejrzenie choroby nerek.

Jak pobrać próbkę do badania pH moczu w prawidłowy sposób?

Badanie pH moczu pod kątem jego odczynu można wykonać, oddając próbkę do laboratorium. Aby prawidłowo ją pobrać i nie zafałszować wyników, należy postępować zgodnie z poniższymi wskazówkami:

• mocz należy pobrać do specjalnego, szczelnego i czystego pojemnika – można go kupić w aptece, a w niektórych przychodniach dostaniemy go od pielęgniarki,
• do badania należy pobrać pierwszy, poranny mocz, czyli ten oddawany tuż po wstaniu,
• ilość moczu wystarczająca do badania to ok ¾ objętości pojemnika,
• przed pobraniem moczu należy podmyć strefę intymną – zapobiega to dostaniu się bakterii do moczu, których obecność mogłaby błędnie wskazywać na infekcję intymną,
• mocz należy pobrać ze środkowego strumienia,
• po pobraniu moczu, należy szczelnie zamknąć pojemnik i dostarczyć go do punktu pobrań w przychodni w czasie nie dłuższym niż 2 godziny po jego pobraniu.

Odczyn moczu można zmierzyć samodzielnie w domu, wykorzystując do tego paski do badania pH moczu. Są to specjalne papierki lakmusowe zawierające barwną skalę, które można kupić w aptece. Aby zbadać pH moczu, należy zanurzyć papierek w moczu pobranym zgodnie z wyżej zamieszczoną instrukcją. Po wyciągnięciu papierka z moczu wystarczy przyrównać uzyskaną barwę, do kolorowej skali znajdującej się na opakowaniu wskaźników i odczytać wartość, która widnieje obok otrzymanej barwy moczu.

Badanie należy powtarzać codziennie rano przez kilka kolejnych dni, a zebrane wyniki uśrednić. Z uwagi na dużo mniejszą precyzję, wyniki należy zawsze traktować orientacyjnie.

Na co może wskazywać wysokie pH moczu?

Wysokie pH moczu, czyli mocz o odczynie wyższym niż pH 8 wskazuje na jego zasadowy charakter. U wielu osób wartości te nie będą wskazywać na poważne schorzenia, gdyż zasadowe pH moczu mają osoby stosujące dietę jarską – ograniczający spożycie mięsa. Wysoki udział warzyw i owoców w diecie, które są zasobnym źródłem pierwiastków zasadotwórczych, w naturalny sposób alkalizuje mocz.

Inną sytuacją, kiedy pH moczu przybiera wartości większe niż 7. jest grzybica prącia lub infekcja bakteryjna stref intymnych u kobiet. Bakterie produkują amoniak o zasadowym pH, które alkalizuje mocz.

Należy wiedzieć, że taki wynik powoduje też niewłaściwe pobranie próbki, czyli: zaczerpnięcie moczu nie ze środkowego strumienia, przed podmyciem się, zanieczyszczenie wtórne próbki, przechowywanie jej dłużej niż 2 godziny od pobrania poza lodówką. Jeśli wysokiemu pH moczu nie towarzyszą inne zaburzenia w mierzonych parametrach (nadmiar białka, liczne bakterie, leukocyty, nabłonki), wynik nie wiąże się na ogół z infekcją.

Przyczynami, które powodują wysokie pH moczu jest:

• przyjmowanie leków na nadkwasotę żołądka,
• nadmiar potasu we krwi (hiperkaliemia),
• nadczynność przytarczyc,
• niewydolność nerek,
• zasadowica metaboliczna i oddechowa – niedawne wymioty lub niedotlenienie tkanek.

Na co może wskazywać niskie pH moczu?

Badanie moczu może też wykazać jego nadmierną kwaśność, o czym świadczy pH ≤ 5. Również w tym przypadku, nie musi to oznaczać poważnej choroby, gdyż niskie pH moczu może występować u osób stosujących dietę bogatą w mięso i inne źródła białka. Wówczas otrzymane wyniki powinny stanowić zachętę, do zmodyfikowania dotychczas prowadzonego sposobu żywienia.

Warto zwiększyć spożycie różnorodnych warzyw, owoców, a ograniczyć konsumpcję mięsa i przetworów mięsnych takich jak wędliny, kiełbasy. Picie naturalnej wody mineralnej nie powinno być pomijane, gdyż odwodnienie organizmu powoduje zagęszczenie moczu i koncentrację substancji wraz z nim wydalanych.

Niskie pH moczu można zaobserwować u osób nadużywających alkoholu, który traktowany jest przez organizm jak trucizna.
Kwaśne pH moczu u osoby chorej na cukrzycę, hipoglikemię reaktywną lub insulinooporność, informuje, że leczenie prawdopodobnie nie przebiega w prawidłowy sposób. Szczególnie gdy pozostałe parametry moczu odbiegają o wartości uznawanych za prawidłowe.

Podsumowując z częstych przyczyn niskiego odczynu moczu, w literaturze naukowej wskazuje się na następujące sytuacje:

• odwodnienie organizmu,
• niedobór potasu we krwi,
• stosowanie diety bogatej w białko,
• przewlekłe biegunki,
• głodzenie się – diety odchudzające o niskiej podaży kalorii, anoreksja, postępujące niedożywienie w wyniku chorób,
• niektóre źle leczone choroby (przede wszystkim cukrzyca),
• kwasica metaboliczna i oddechowa stan o rozmaitych przyczynach wymagający dalszej diagnozy.

Co zrobić, gdy pH moczu nie jest prawidłowe?

Badanie moczu w zakresie pomiaru pH informuje o tym, czy równowaga kwasowo-zasadowa organizmu jest zachowana.

Wyników tego badania nie należy oceniać w oderwaniu od wyników z pozostałych badań, gdyż kwaśny lub zasadowy mocz nie musi świadczyć o poważnej chorobie.

Czasem stanowi sygnał, że należy zmienić dietę lub przyjmowane leki. To parametr poglądowy, niosący ze sobą jedynie ogólną informację.

ZOBACZ: Przepis na penne z bakłażanem i pomidorami.