Jaki olej lniany jest najzdrowszy? Nie każdy rodzaj ma właściwości lecznicze – ten tłuszcz może być też szkodliwy! Wyjaśniamy, dlaczego

Olej lniany (oleum lini) jest olejem tłoczonym na zimno z nasion lnu (Linum usitatissimum). Taka metoda otrzymywania pozwala na zachowanie maksymalnej ilości zawartych w nim cennych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Taki skład sprawia też, że nie może być podgrzewany – nadaje się więc do spożycia w sałatkach czy jako dodatek do ziemniaków i gotowanych warzyw.

Zobacz też: Najlepsze oleje omega-3 do picia

Olej lniany był znany i ceniony już w czasach starożytnych – stosowano go do celów kulinarnych i kosmetycznych, znane też były jego właściwości prozdrowotne. Ma żółty kolor oraz charakterystyczny smak i zapach, który zbyt długim lub nieprawidłowym przechowywaniu zyskuje niestety rybne nuty. Dlatego też stosowany w kuchni czy kosmetyce musi być odpowiednio świeży.

Olej lniany słynie z wyjątkowo wysokiej zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych – WNKT. W jego skład wchodzi:

• ok. 70 proc. wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym:
• 56-71 proc. kwas alfa-linolenowy (ALA) – omega-3,
• 12-18 proc. kwasu linolowego – omega-6,
• 10-22 proc. kwasy tłuszczowe jednonienasycone w postaci kwasu oleinowego – omega-9,
• 6-9 proc. nasycone kwasów tłuszczowych.

W oleju lnianym występują też śladowe ilości izomerów kwasów tłuszczowych trans (których zawartość zwiększa się jednak pod wpływem bardzo szybko przebiegającego procesu jełczenia), a także białka i wapnia. Porcja 100 g oleju lnianego dostarcza 884 kcal i 17,5 mg witaminy E.

Olej lniany jest ceniony ze względu na cenne właściwości związane z zawartością niezbędnych nienasyconch kwasów tłuszczowych (NNKT), które budują błony komórkowe i te otaczające części składowe komórek (organelle), a w największych ilościach występują m.in. w układzie nerwowym. Są też niezbędne w transporcie lipidów we krwi.

Czytaj też: Kiedy powinno się pić siemię lniane? Efekty zależą od tego, czy sięgasz po glutek lniany rano, czy wieczorem

Nazwa NNKT wynika z faktu, że organizm człowieka nie wytwarza ich samodzielnie, dlatego muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Prozdrowotne działanie kwasów omega-3 i omega-6 zawartych w oleju lnianym związane jest przede wszystkim z wpływem na obniżanie zawartości „złego” cholesterolu LDL i podnoszeniem stężenia frakcji HDL. Ma to korzystny wpływ na gospodarkę lipidową i układ krążenia – pomaga zapobiegać rozwojowi miażdżycy i wywoływanych przez nią chorób.

Dzięki NNKT organizm jest też w stanie lepiej regulować ciśnienie krwi oraz utrzymać prawidłowe funkcjonowanie układu układu nerwowego, pokarmowego, oddechowego, nerek i innych narządów wewnętrznych.

Niedobór wielonienasyconych kwasów tłuszczowych może prowadzić do zaburzeń metabolizmu oraz upośledzenia odporności. Wpływa też niekorzystnie na kondycję skóry i włosów, może też być jedną z przyczyn niepłodności.

Olej lniany swoją popularność zawdzięcza m.in. niemieckiej biochemik Johannie Budwig, która w 1952 roku opracowała dietę leczniczą opartą właśnie na tym produkcie. Dieta budwigowa ma wspomagać leczenie chorób serca i cukrzycy oraz nowotworów. Jej podstawą jest olej lniany wysokolinolenowy, tj. o wysokiej zawartości kwasu alfa-linolenowego.

Olej lniany budwigowy ma hamować rozwój raka piersi, na który szczególnie narażone są kobiety po menopauzie. Procesom chorobowym sprzyja wysokie spożywające kwasów omega-6, które występują w dużych ilościach w powszechnie używanych olejach – słonecznikowym, sojowym i kukurydzianym, a także w margarynie. Sprawia to, że organizm przyswaja niedostateczne ilości kwasów tłuszczowych omega-3.

Tłuszcze wielonienasycone omega-6 przy niedostatku tłuszczów wielonienasyconych omega-3 przyspieszają też rozwój raka prostaty. Dieta budwigowa i olej lniany budwigowy o wysokiej zawartości kwasów tłuszczowych omega-3 mają temu zapobiegać.

Zobacz: Spadek odporności to tylko jeden z objawów niedoboru omega-3. Brak tych kwasów tłuszczowych zobaczysz też w oczach, na skórze i włosach

W diecie budwigowej zaleca się, by codziennie spywać olej lniany w paście z chudym białym serem, przygotowanej w proporcju wynoszącej 5-6 łyżek oleju na 125 g twarogu. Profilaktycznie stosuje się 2 łyżki pasty dziennie, w lekkich schorzeniach – 2-4 łyżki, zaś przy chorobach nowotworowych – 6 łyżek pasty dziennie. Dodatkowo zaleca się jedzenie zmielonego siemienia lnianego.

Należy jednak pamiętać, że pasta twarogowa jest tylko jednym z niezbędnych elementów diety budwigowej, a pozostałe muszą być przygotowane i spożywane wg ściśle określonych zaleceń wg tzw. protokołu Budwig.

Działanie diety budwigowej nie zostało potwierdzone w badaniach naukowych, dlatego nie jest ona uznawany za metodę terapii raka. Do dnia dzisiejszego nie opracowano jadłospisu, który leczyłby nowotwory.

Najzdrowszym rodzajem oleju z nasion lnu jest olej budwigowy, który jest tłoczony z siemienia lnianego o wysokiej zawartości kwasu alfa-linolenowego. Osiąga ono maksymalne wartości przy jednocześnie niewielkim poziomie kwasów omega-6.

Niestety, olej lniany, który jest powszechnie dostępny w sklepach spożywczych, wytwarzany jest z niskolinolenowych odmian lnu, i zawiera więc tylko niewielkie ilości tłuszczów omega-3 (do 5 proc., choć zwykle poniżej 3 proc.), natomiast bardzo dużo omega-6 (nawet powyżej 70 proc.).

Dostępny powszechnie w sprzedaży produkt ma nieco dłuższy okres trwałości niż olej budwigowy, nie jest jedna tak samo korzystny dla zdrowia z powodu znaczniej przewagi kwasów tłuszczowych omega-6. Choć i one są niezbędne dla zdrowia, dieta w ich przewagą może nasilać stany zapalne w organizmie, sprzyjając rozwojowi chorób cywilizacyjnych.

Należy też pamiętać, że olej lniany należy do produktów szybko psujących się, a w tym wypadku ulegających jełczeniu. Jest to proces polegający na utlenianiu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, w wyniku którego nie tylko traci on korzystne właściwości, ale także powstają w nim toksyczne związki. Dlatego zdrowy jest tylko świeży olej lniany.

Okres przechowywania oleju lnianego wynosi nie dłużej niż 3-4 tygodnie, przy czym butelka powinna być chroniona przede wszystkim przed dostępem światła i dopływem tlenu. Powinna być wykonana z ciemnego szkła i stać w lodówce.

Z powodu braku stabilności chemicznej oleju lnianego nie należy też podgrzewać i w żadnym wypadku nie wolno używać do smażenia. Taki olej staje się szkodliwy, a wręcz rakotwórczy.

Olej lniany coraz częściej spożywany jest nie tylko jako tradycyjny dodatek potraw postnych, ale także na co dzień, jako składnik sałatek czy dodatek do białego sera. Warto sięgać po niego regularnie, ponieważ wpływa korzystnie nie tylko na zdrowie, ale też na wygląd. Niektórzy przyjmują go też jak suplement diety – polecana dzienna dzienna dawka to zaledwie ok. 1 łyżeczki dziennie.

Spożywanie oleju lnianego jest polecane przy nadciśnieniu oraz chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Pomaga łagodzić dolegliwości występujące w przewlekłych stanach zapalnych jelit. Jest dobrym domowym środkiem na zaparcia. Pomaga regulować wypróżnienia przy spożywaniu porcji równej łyżce dziennie.

Za sprawą związków tłuszczowych produkt ten ma ponadto korzystny wpływ na samopoczucie, dzięki czemu jest pomocny w łagodnych stanach depresyjnych. Wspomaga pracę mózgu i procesy poznawcze.

Związki zawarte w oleju lnianym odmiany wysokolinolenowej mają też działanie antynowotworowe, co wykorzystane zostało przez niemiecką uczoną w stworzonej przez nią leczniczej diecie budwigowej.

Zobacz przepis: Śledzie z orzechami włoskimi w oleju lnianym

Dzięki zawartości kwasów omega i witaminy E, olej lniany wpływa korzystnie na urodę. Stosowany zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie poprawia stan skóry, włosów i paznokci.

Olej lniany wykorzystywany do olejowania włosów pomaga ograniczyć ich wypadanie i przywrócić ich blask. Ułatwia rozczesywanie włosów i zapobiega ich elektryzowaniu się. Aby osiągnąć takie efekty, włosy i skórę głowy pokrywa się olejem na noc, a rano myje włosy delikatnym szamponem i nakłada odżywkę. Taki zabieg można wykonywać dwa razy w tygodniu, a efekty powinny być widoczne po 3 miesiącach.

Olej lniany łagodzi objawy stanów zapalnych skóry i jej chorób. Jest stosowany do przyrządzania maści na oparzenia, odleżyny oraz odmrożenia. Nadaje się również do przygotowywania okładów wspomagających gojenie uszkodzeń skóry. Wspomaga leczenie zmian ropnych, m.in. czyraków.

Stosowany na twarz, olej lniany wzmacnia ochronną barierę hydrolipidową skóry. Nie należy jednak nakładać go na skórę suchą, tylko uprzednio nawilżoną. Używany na paznokcie i/lub skórki pomaga wzmocnić płytkę i zapobiegać jej łamliwości i rozdwajaniu się.

Olej lniany może być używany samodzielnie, wchodzi też w skład gotowych kosmetyków, m.in. przeznaczonych do skóry suchej i wrażliwej, a także włosów cienkich i łamliwych, gdzie często towarzyszy mu wyciąg z nasion lnu.

Olej ten znajduje zastosowanie także w innych gałęziach przemysłu, m.in. jest stosowany do zabezpieczania powierzchni obrazów i polichromowanych rzeźb oraz jako spoiwo i medium do sporządzania farb olejnych w malarstwie.