Olej z pestek dyni – właściwości i wartości odżywcze. Jak stosować olej z dyni, by maksymalnie wykorzystać jego działanie?

Olej z pestek dyni rozpowszechniony jest przede wszystkim w Słowenii, Chorwacji, Węgrzech i Austrii. Najbardziej zasobnym w składniki odżywcze, jest olej z pestek dyni tłoczony na zimno w temperaturze ok. 35 stopni Celsjusza.

Ważne, aby nie był rafinowany, czyli oczyszczony. Niska temperatura i unikanie rozpuszczalników (te są stosowane do wydobycia oleju z pestek) sprawia, że olej z dyni zachowuje najwięcej cennych związków o prozdrowotnym działaniu.

Trwałość oleju z pestek dyni wynosi ok. 6 miesięcy od daty wytłoczenia, pod warunkiem przechowywania go w ciemnej i szklanej butelce, bez kontaktu światła i temperaturze 4-10 stopni Celsjusza. Półroczny termin przydatności do spożycia wynika z wysokiej zawartości korzystnych dla zdrowia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA), które są niestety podatne na utlenianie i jełczenie.

Olej z pestek dyni wyróżnia się na tle innych olejów wyglądem, smakiem, zapachem i właściwościami. Ma jasnozieloną barwę z domieszką pomarańczowego koloru, aż do ciemnozielonej z czerwoną poświatą. Wyjątkowe zabarwienie olej z pestek dyni zawdzięcza obecności zielonych chlorofili i pomarańczowo-czerwonych karotenoidów. W smaku olej z dyni jest łagodny, aromatyczny, czasem lekko orzechowy.

Olej z pestek dyni – jak wykorzystać go w kuchni?

Dodawanie go do sałatek, sosów przygotowywanych na zimno lub do polewania pieczywa i gotowych mięs – to najkorzystniejsze sposoby wykorzystywania oleju z pestek dyni w kuchni.

Ze względu na wysoką zawartość zdrowych, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych nie można ogrzewać oleju dyniowego. Nie wskazane jest zatem smażenie, pieczenie, duszenie, ani grillowanie potraw z jego dodatkiem.

Olej z pestek dyni jest produktem wysokokalorycznym, ale zdrowym, dlatego należy spożywać go, jednak w rozsądnych ilościach. 100 ml oleju z dyni dostarcza 896 kcal, a łyżka (10 ml) to 90 kcal. Przesadą będzie sowite polanie świeżych warzyw olejem, natomiast przygotowanie dressingu z jego dodatkiem (1 łyżka na porcję), jest znacznie lepszą opcją.

Olej z pestek dyni to wartościowe źródło zdrowych tłuszczy. Zawiera różnorodne składniki odżywcze, które podczas tłoczenia przedostały się do tłuszczu z pestek dyni. W składzie oleju z pestek dyni wyróżniamy następujące cenne składniki:

• wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WNKT, PUFA): 46 proc. oleju stanowi kwas linolowy z rodziny n-6,
• jednonienasycone kwasy tłuszczowe (JNKT, MUFA): 33 proc. oleju stanowi kwas oleinowy,
• fitosterole: sitosterol i sigmastendion,
• skwalen,
• związki fenolowe: kwas syryngowy, felurowy i kawowy,
• karotenoidy: zeaksantyna, beta-karoten, luteina i kryptoksantyna,
• witaminy: A, E oraz z grupy B,
• składniki mineralne: selen, potas, cynk.

Olej z pestek dyni powinien znaleźć się w diecie mężczyzn, ze względu na wysoką zawartość cynku. Cynk w diecie wielu Polaków dostarczany jest w zbyt małych ilościach, a pełni on bardzo dużo ważnych funkcji. Niedostateczne spożycie cynku wraz z dietą prowadzi do pogorszenia funkcjonowania układu odpornościowego, spowolnienia procesu gojenia ran, sprzyja utracie włosów, a także może objawiać się zaburzeniami węchu i smaku. Ponieważ pestki dyni są jednym z najlepszych źródeł tego pierwiastka, tłoczony z nich olej również sporo go zawiera.

Karotenoidy, witamina E i związki fenolowe, występujące w oleju z pestek dyni, wspólnie tworzą bogatą kompozycję substancji o działaniu antyoksydacyjnym. Przeciwutleniacze zapewniają skuteczną ochronę organizmu przed wolnymi rodnikami, których nadmiar w stosunku do substancji przeciwutleniających sprzyja m.in. chorobom układu sercowo-naczyniowego. Witamina E ma działania odmładzające i przeciwmiażdżycowe.

Olej z dyni zawiera związki fenolowe, reprezentowane przez kwasy p-kumarowy, kawowy i ferulowy. Zapobiegają one fotooksydacyjnym uszkodzeniom skóry wywołanym przez szkodliwe promieniowanie UV. Dwa ostatnie kwasy uczestniczą w ograniczaniu mutacji w kodzie genetycznym (DNA), tym samym pomagają w obniżaniu ryzyka rozwoju nowotworów. Olej z pestek dyni to ważny składnik diety antyrakowej.

Olej z pestek dyni mogą z powodzeniem stosować seniorzy, którzy obarczeni są ryzykiem chorób oczu. Olej z dyni jest zasobnym źródłem karotenoidów (zeaksanytyny, luteiny i kryptoksantyny), które są istotnymi składnikami uczestniczącymi w procesach widzenia. Ich największe stężenie znajduje się w plamce żółtej, zlokalizowanej na siatkówce oka, która odpowiada za ostrość widzenia. Niedostarczana podaż wymienionych związków sprzyja zwyrodnieniu plamki żółtej (AMD) wraz z wiekiem.

Olej z pestek dyni wskazany jest na diecie osób z nadciśnieniem tętniczym.

W badaniu z udziałem szczurów, którym podawano przez 6 tygodni 40-100 mg oleju z pestek dyni na kilogram masy ciała, zaobserwowano obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Autorzy tłumaczyli zależność zawartością w oleju z dyni substancji, stymulujących wydzielanie tlenku azotu w śródbłonku naczyń krwionośnych, który rozszerza naczynia, co sprawia, że krew płynie wolniej, a ciśnienie obniża się.

Olej z pestek dyni charakteryzuje się wysoką zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych, które bardzo korzystnie wpływają na funkcjonowanie organizmu człowieka – szczególnie na gospodarkę lipidową.

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe sprzyjają obniżaniu poziomu cholesterolu ogólnego i tzw. „złego” cholesterolu LDL, jednocześnie zwiększając stężenie cholesterolu frakcji HDL – korzystnego.

Zgodnie z zaleceniami żywieniowymi, 5-8 proc. energii diety powinno pochodzić z PUFA n-6, a 1-2 proc. z PUFA n-3. W oleju z pestek dyni przeważa kwas PUFA n-6, w postali kwasu linolowego. Obniża on poziom trójglicerydów oraz cholesterolu ogólnego. Wykazuje hamujące działanie antymiażdżycowe, ponieważ hamuje odkładanie się płytek krwi w naczyniach krwionośnych, obniża ciśnienie tętnicze oraz uczestniczy w procesie gojenia ran.

W badaniach wykazano, że zawartość fitosteroli w oleju z nasion styryjskiej dyni wynosi 3,5-4 g/kg oleju. Zgodnie z raportem Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), korzystny efekt w postaci obniżenia poziomu cholesterolu ogólnego oraz frakcji „złego” cholesterolu LDL o 10-15 proc. obserwuje się przy spożyciu 1-3 g na dobę steroli roślinnych.

Sprawdź: Jakie właściwości ma dynia?

Olej z pestek dyni w celach prozdrowotnych można spożywać w ilości 1-2 łyżeczki dziennie. Można wypić olej bezpośrednio lub dodać do sałatki – ważne, by go nie ogrzewać. Należy pamiętać, że taka porcja oleju dostarcza o 45 kcal, co warto uwzględnić w diecie szczególnie ukierunkowanej na utratę masy ciała.