Te zioła to wewnętrzny „opatrunek” dla organizmu. Właściwości lecznicze zapewnia rodzaj błonnika. Zobacz, na jakie choroby pomaga

Polisacharydy to inaczej wielocukry – związki złożone z dwóch lub więcej pojedynczych cząsteczek cukrów prostych, które są połączone ze sobą wiązaniami cukrowymi (glikozydowymi). Należą do nich głównie substancje roślinne, takie jak skrobia, ale także związki zaliczane do błonnika. To m.in. nierozpuszczalne w wodzie celuloza i hemiceluloza, które budują ściany komórkowe w roślinach, jak również te rozpuszczalne – pektyny, śluzy i gumy. Właśnie te trzy ostatnie rodzaje związków mają wciąż nie do końca poznane właściwości prozdrowotne i lecznicze, które są intensywnie badane przez naukowców.

Pektynę znamy z owoców – to ona żeluje kwaśne przetwory, jeśli towarzyszy jej dość cukrów. Występuje też jednak nie tylko w owocach jagodowych i cytrusowych, bo jest także ważnym składnikiem aktywnym wielu ziół. Innym są śluzy roślinne, które odpowiadają za lecznicze właściwości siemienia lnianego czy prawoślazu. Gumy są natomiast szczególnie cenione w kosmetyce, wchodząc m.in. w skład produktów nawilżających, głównie typu serum. Składniki te coraz częściej są też czynnikiem aktywnym w nowoczesnych lekach ziołowych.

Dowiedz się więcej: Dlaczego trzeba jeść błonnik? Rodzaje i właściwości błonnika pokarmowego, wpływ na zdrowie i odchudzanie oraz polecane źródła tego składnika

Zastosowanie błonnikowych polisacharydów jest szczególnie obiecujące w leczeniu chorób układu pokarmowego i oddechowego, gdzie mogą działać jako rodzaj opatrunku. W ten sposób nie tylko łagodzą podrażnienia i zapobiegają dalszym, ale także hamują reakcję zapalną i wspomagają gojenie tkanek. Zabezpieczają również nabłonek błon śluzowych przed działaniem niekorzystnych czynników.

Czytaj też: Jakie zioła na Matki Boskiej Zielnej? 15 sierpnia zrób bukiet z tych leczniczych roślin

Działanie osłaniające ma wspomniane już siemię lniane (Linum usitatissimum) stosowane do picia, jak też m.in.:

• liść babki lancetowatej (Plantago lanceolata),
• kwiat lipy drobnolistnej (Tilia cordata),
• korzeń żywokostu lekarskiego (Symphytum officinale),
• kwiat i liść ślazu dzikiego (Malva sylvestris),
• korzeń i liść prawoślazu lekarskiego (Altheae officinalis),
• porost islandzki (Lichen islandicus),
• liść podbiału pospolitego (Tussilago farfara),
• kwiat dziewanny wielkokwiatowej (Verbascum thapsiforme) i kutnerowatej (Verbascum phlomoides).

Zioła te i otrzymywane z nich wyciągi stosowane są przede wszystkim w roślinnych środkach na kaszel, które są popularne w tradycyjnym polskim ziołolecznictwie. Rzadziej używane są w innych celach, zwłaszcza dotyczących układu pokarmowego.

Czytaj także: Nalewka z porostu islandzkiego na kaszel i ból gardła. Szybko pomoże wyleczyć przeziębienie

W badaniach klinicznych skuteczne działanie ochronne okazują się mieć także inne rośliny zielarskie, które wykorzystuje się w roślinnych lekach. Należą do nich m.in.:

• Opuncja figowa (Opuntia ficus indica) – polisacharydy zawarte w mięsistych liściach tego sukulenta osłaniają błonę śluzową żołądka, zapobiegając powstawaniu jego wrzodów. Za efekt ten odpowiadają substancje śluzowe.
• Dzięgiel chiński (Angelica sinensis) – korzeń tej rośliny z rodziny selerowatych, nazywany też dong quai, jest źródłem polisacharydów sprzyjających regeneracji nabłonka w układzie pokarmowym. Ułatwiają gojenie jego uszkodzeń i wrzodów, czemu towarzyszy zwiększona produkcja ochronnego śluzu.
• Morszczyn pęcherzykowaty (Fucus vesiculosus) i nagietek lekarski (Calendula officinalis) – stanowią źródło polisacharydów o silnym działaniu mukoadhezyjnym w stosunku do błony śluzowej jamy ustnej, zwłaszcza policzków i ust. W badaniu okazało się ono znacznie silniejsze niż w przypadku umiarkowanie skutecznych ziół takich, jak prawoślaz lekarski, babka lancetowata, lipa drobnolistna czy ślaz piżmowy (Malva moschata.
• Doględka mocna (Grindelia camporum) i kocanki włoskie (Helichrysum italicum) – zioła te są źródłem m.in. polisacharydów. Stosowane z babką lancetowatą w kompleksie Poliresin oraz z dodatkiem miodu wykazały w badaniach klinicznych bezpieczne i skuteczne działanie w leczeniu kaszlu u dzieci, który jest on wywołany i nasilany przez zapalenie i mechaniczne podrażnienie błon śluzowych. Na kaszel pomagają także rodzime kocanki piaskowe.

Zobacz: Miód na ból gardła, kaszel i katar lepszy niż syrop z apteki – tak wynika z badań!

Związki błonnikowe z ziół są też wykorzystywane do leczenia zaburzeń górnego odcinka układu pokarmowego, takich jak niestrawność, zgaga i refluks żołądkowo-jelitowy. Najczęściej stosowane wtedy leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (PPI) wywołują działania uboczne, do których należy ograniczenie przyswajania związków mineralnych. Zażywanie ich przez dłuższy czas może być przyczyną ich niedoborów, a także niestrawności na tle niedostatecznego zakwaszenia żołądka.

Rozwiązaniem może być przyjmowanie opisanych wcześniej ziół, a także kompozycji ich substancji czynnych, które osłaniają śluzówkę żołądka i przełyku. Skuteczny jest m.in. kompleks Poliprotect, który zawiera polisacharydy z aloesu zwyczajnego, ślazu dzikiego i prawoślazu lekarskiego, z przeciwzapalnymi flawonoidami z lukrecji gładkiej (Glycyrrhiza glabra) i rumianku pospolitego (Matricaria recutita), a także związkami mineralnymi zawierającymi wapń i wodorowęglanem sodu (działają zobojętniająco na kwas żołądkowy).

Czytaj: Ten kosmetyk to must have latem! Zobacz, na co pomaga żel aloesowy i jak stosować go na skórę i włosy

Udowodniono, że zdolność do przylegania do błon śluzowych, czyli właściwości mukoadhezyjne, mają też niektóre pektyny. Wykazują ją przy tym zarówno w jamie ustnej i żołądku, jak i w dalszych odcinkach układu pokarmowego, czyli jelicie cienkim i grubym. Związki takie mogą być też wykorzystywane zamiast syntetycznych polimerów do produkcji leków o wolnym uwalnianiu substancji aktywnych, a także leków dopochwowych, okulistycznych, stosowanych do gardła oraz nosa.

Błonnik rozpuszczalny w wodzie to rodzaj błonnika szczególnie zalecany w zdrowej diecie. Wynika to z ich właściwości żelujących, zwiększających sytość i spowalniających trawienie węglowodanów i tłuszczów. Wspierające także prawidłową mikroflorę jelitową. Zwiększone ilości są zalecane zwłaszcza przy odchudzaniu i zaburzeniach glikemii. Działanie obniżające poziom glukozy we krwi i odpowiedź insulinową mogą być wykorzystane w leczeniu cukrzycy i otyłości.

W badaniach wykazano, po spożyciu polisacharydów błonnikowych wydłuża się czas opróżniania żołądka i spada poposiłkowe stężenie cukru we krwi. Takie właściwości miał np. napój zawierający 7,5 g roztworu beta-glukanów z owsa, przy czym związki te występują naturalnie także w ziarnach innych zbóż, grzybach, algach czy drożdżach.

Wyniki prób klinicznych są też dostępne dla kompleksu Policaptil Gel Retard, który okazał się znacząco i bezpiecznie zmniejszać masę ciała i obniżać wysoki poziom insuliny u otyłych dzieci i nastolatków z rodzinną historią cukrzycy typu 2. Korzystne działanie polega też na zmniejszaniu stężenia trójglicerydów we krwi, hormonu głodu (greliny) i poziom odczuwanego głodu. Efektem było też obniżenie masy ciała u młodych osób z nadwagą i otyłością.

Kompleks polisacharydów okazał się korygować zły profil lipidów we krwi także u dorosłych, którzy nie stosowali diety odchudzającej. U tych, którzy przeszli na menu niskoglikemiczne, obniżał BMI, zmniejszał obwód w pasie, poprawiał metabolizm glukozy, nie zależnie od wieku i bez działań ubocznych. Podawano go także z lekiem przeciwcukrzycowym metforminą, gdzie poprawiał jej skuteczność zwłaszcza odnośnie tkanki tłuszczowej. Wykazano przy tym, że działa nie gorzej niż ten środek i jest od niego lepszy pod względem tolerancji w organizmie i działania obniżającego poziom tróglicerydów i cholesterolu.

Badania pokazują, że substancje roślinne są równie skuteczne i bezpieczne jak środki farmaceutyczne, co potwierdzają zarówno badania kliniczne, ale także informacje uzyskane od lekarzy i pacjentów podczas badań obserwacyjnych.

Źródła:

• Evidence for Bioadhesive Effects of Polysaccharides and Polysaccharide-Containing Herbs in an ex vivo Bioadhesion Assay on Buccal Membranes Planta Medica
• Opuntia ficus indica (L.) Mill. mucilages show cytoprotective effect on gastric mucosa in rat Phytotherapy Research
• Effect of polysaccharides from Angelica sinensis on gastric ulcer healing Life Sciences
• The impact of soluble dietary fibre on gastric emptying, postprandial blood glucose and insulin in patients with type 2 diabetes Asia Pacific Journal of Clinical Nutrition
• Efficacy of Grintuss® pediatric syrup in treating cough in children: a randomized, multicenter, double blind, placebo-controlled clinical trial Italian Journal of Pediatrics
• Effectiveness and tolerability of Poliprotect, a natural mucosal protective agent for gastroesophageal reflux disease and dyspepsia: Surveys from patients, physicians, and pharmacists Frontiers in Drug Safety and Regulation
• Efficacy and Safety of a Polysaccharide-Based Natural Substance Complex in the Treatment of Obesity and Other Metabolic Syndrome Components: A Systematic Review Frontiers in Drug Safety and Regulation
• Policaptil Gel Retard in adult subjects with the metabolic syndrome: Efficacy, safety, and tolerability compared to metformin Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews