Spis treści
Orzeczenie o niepełnosprawności na nowych zasadach. Będzie prościej
Rok 2025 przyniósł długo wyczekiwaną reformę systemu orzekania o niepełnosprawności. Osoby z trwałymi lub nieodwracalnymi schorzeniami mogą dziś uzyskać orzeczenie szybciej, wygodniej i bez konieczności osobistego stawiennictwa przed komisją. To ważny krok w kierunku nowoczesnego, cyfrowego i bardziej ludzkiego systemu, który ma pomagać – nie utrudniać.
Nowe przepisy pozwalają na wydanie orzeczenia o niepełnosprawności wyłącznie na podstawie dokumentacji medycznej. Jeżeli przedstawione wyniki i opisy leczenia jednoznacznie potwierdzają trwały lub nieodwracalny charakter choroby, skład orzekający może wydać decyzję administracyjną bez wzywania wnioskodawcy. W praktyce oznacza to, że pacjenci nie muszą już tygodniami czekać na posiedzenie komisji – wystarczy kompletna dokumentacja.
Z uproszczonej ścieżki korzystają przede wszystkim osoby przewlekle lub genetycznie chore, seniorzy o ograniczonej mobilności oraz rodzice dzieci z poważnymi wadami rozwojowymi. Dla wielu z nich to ogromne ułatwienie – mniej stresu, mniej formalności i szybszy dostęp do wsparcia.
Co ważne, możliwość wydawania orzeczeń bez udziału komisji nie jest zupełną nowością – istnieje w polskim prawie od 2003 roku. Zapis §8 ust. 3-4 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej dopuszczał taką procedurę, jednak przez lata stosowano ją bardzo rzadko, głównie wobec osób obłożnie chorych. Dopiero doświadczenia pandemii COVID-19 pokazały, że ten sposób orzekania jest skuteczny i bezpieczny, co otworzyło drogę do jego upowszechnienia.
Orzeczenie bez komisji – jakie warunki trzeba spełnić?
Zastosowanie trybu uproszczonego nie jest automatyczne – decyzję podejmuje zespół orzekający, jeśli zostaną spełnione konkretne kryteria:
przedstawienie pełnej i aktualnej dokumentacji medycznej, zawierającej wyniki badań oraz historię leczenia,
potwierdzenie stabilnego stanu zdrowia i braku rokowań na poprawę,
brak wątpliwości diagnostycznych,
zaznaczenie we wniosku prośby o rozpatrzenie sprawy bez udziału komisji,
zgoda komisji – w razie wątpliwości zespół może wezwać wnioskodawcę na badanie.
Nowe zasady łączą większą elastyczność procedur z zachowaniem medycznej rzetelności. Ma to być kompromis między potrzebą uproszczenia a troską o wiarygodność systemu.
4 miliony orzeczeń i nowa jakość w obsłudze
W Polsce żyje ponad 4 miliony osób z ważnym orzeczeniem o niepełnosprawności, a liczba osób z trwałymi ograniczeniami zdrowotnymi może sięgać nawet 7 milionów – wynika z danych GUS. Co roku powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności wydają ok. 700 tys. decyzji, z czego do niedawna aż 30 proc. postępowań przedłużało się z powodu braków formalnych i kadrowych. Teraz uproszczony tryb ma skrócić czas oczekiwania do maksymalnie 30 dni w mniej skomplikowanych przypadkach.
Rewolucja w systemie orzekania – co się zmienia?
Nowelizacja, która weszła w życie w drugiej połowie 2025 roku, wprowadziła szereg udogodnień:
jasne zasady stosowania trybu uproszczonego,
określone terminy wydania decyzji – do 3 miesięcy w pierwszej instancji i 2 miesięcy w odwołaniu,
dłuższą ważność orzeczeń (co najmniej 7 lat w chorobach genetycznych i co najmniej 3 lata dla dzieci),
rozszerzenie grona lekarzy uprawnionych do orzekania,
pełną cyfryzację dokumentacji – od 2026 roku zacznie działać centralna platforma orzecznicza łącząca dane z ZUS i PFRON.
Jak informuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w ramach reformy uruchomiono już ponad 1300 zdalnych stanowisk dla członków komisji. Dzięki temu część wniosków może być rozpatrywana całkowicie elektronicznie – bez konieczności drukowania, przesyłania dokumentów czy czekania na posiedzenia.
