Nagietek lekarski – właściwości i zastosowanie. Na co pomoże maść nagietkowa?

Nagietek lekarski (Calendula officinalis) jest jednoroczną rośliną leczniczą, która należy do bardzo licznej rodziny astrowatych. Do astrowatych należy także słonecznik zwyczajny, rumianek pospility stokrotka pospolita, gerbera i złotnik, czyli rośliny kwitnące kwiatami o budowie koszyczka.

Surowcem zielarskim są kwiaty nagietka, które zbiera się w miesiącach letnich, czyli od czerwca do września. Najkorzystniejszą temperaturą ich suszenia jest nie wyższa niż 35 stopni Celsjusza. W wyższej temperaturze dochodzi do utraty cennych związków biologicznie czynnych.

Czytaj także: Masz dreszcze i „coś cię bierze”? Ten napar postawi cię na nogi. Herbatka z kwiatów leszczyny zmniejszy kaszel i złagodzi objawy menopauzy

Nagietek lekarski jest nietoksyczną, bezpieczną w stosowaniu i z tego powodu cenioną, rośliną zawierającą substancje czynne. Ma bogaty skład, który sprawia, że nagietek ma zastosowanie:

• wewnętrzne w postaci herbaty nagietkowej,
• zewnętrznie jako maść nagietkowa, kremy oraz okłady.

Jest także rośliną miododajną. Koszyczki nagietka zawierają flawonoidy (izoramnetyna, kwercetyna), olejek eteryczny, polisacharydy, glikozydy i saponiny triterpenowe, związki śluzowe, gorycze, kwasy organiczne, karotenoidy, poliacetyleny, fitosterole, witaminy i pierwiastki, między innymi magnez oraz mangan.

Saponiny zawarte w kwiatach nagietka mają właściwości hemolityczne (nasilają rozpad czerwonych krwinek) i działają przeciwzapalnie. Polisacharydy i saponiny nagietka stymulują fagocytozę (niszczenie antygenów np. wirusów, bakterii) i mają potwierdzone badaniami naukowymi działanie przeciwnowotworowe. Do najbardziej znanych właściwości nagietka, należy jego działanie przeciwzapalne i przeciwgrzybicze.

Sprawdź też: Najlepsza maść na siniaki i opuchliznę – prosto z natury! Maść arnikowa na stłuczenia i krwiaki kosztuje grosze w aptece, a efekty zaskakują

Maść nagietkowa stosowana na stłuczenia, owrzodzenia i żylaki ma działanie przeciwzapalne i obkurczające. Stosowana na rany, także ropiejące, przyspiesza proces ich gojenia się, gdyż ma działanie przeciwdrobnoustrojowe oraz wspomaga proces syntezy kolagenu. Zawarte w kwiatach nagietka antyoksydanty wspomagają ziarninowanie rany (to jeden z etapów gojenia się rany) i tworzenie się nowego naskórka. Za działanie przeciwzapalne i antybakteryjne nagietka odpowiedzialne są saponiny i flawonoidy obficie występujące w tkankach tej rośliny.

W trakcie zaparzania wysuszonych koszyczków wydzielają się charakterystyczne substancje śluzowe. Picie naparu z nagietka pomaga złagodzić ból gardła i nawilżyć błony śluzowe przewodu pokarmowego, gdyż ma działanie osłaniające. Wzmacnia tym samym naturalne bariery ochronne organizmu i pozwala zwiększyć odporność na wirusy i inne czynniki chorobotwórcze.

Nagietek dostępny jest w aptekach i sklepach zielarskich w postaci:

• maści nagietkowej,
• torebek do zaparzania,
• globulek dopochwowych,
• czopków.

Wyciąg z nagietka jest składnikiem wielu leków ziołowych. W aptece kupić można też płyn na bazie wyciągów z nagietka i rumianku, który ma właściwości odkażające, antyseptyczne i przeciwzapalne. Służy do sporządzania roztworu do płukanek oraz nasiadówek.

Zobacz: Ta maść kosztuje kilka złotych. Wygładzi zmarszczki, zwalczy trądzik i nawilży suchą skórę. Sprawdź, na co pomaga maść nagietkowa

Najbardziej znanym i cenionym zastosowaniem produktów z nagietka lekarskiego jest jego działanie wspomagające leczenie ran, odleżyn i oparzeń. Pomocny jest przy stanach zapalnych skóry, trudno gojących się ranach i zakażeniach bakteryjnych oraz grzybicach skóry i błon śluzowych. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne ukierunkowanie na niszczenie paciorkowca i gronkowca, bakterii które naturlanie występują na powierzchni skóry i mogą nasilać stan zapalny.

Picie herbaty z nagietka ma działanie rozkurczowe, antyseptyczne i żółciopędne. Ciepły napar jest pomocny w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przy nieżytach żołądka i jelit oraz w chorobach pęcherzyka żółciowego. Stosowany zewnętrznie łagodzi stany zapalne skóry i błon śluzowych, pomaga też przy owrzodzeniach żylakowatych podudzi. Szczególnie popularna jest maść na żylaki z dodatkiem tego surowca. Napar z kwiatów nagietka świetnie sprawdzi się do przemywania skóry ze skłonnością do zmian trądzikowych (jako tonik), a także do przemywania oparzeń, ran, odleżyn i oczu.

Sprawdzi się przy przeziębieniu, grypie i kaszlu, a także w celu złagodzenia dolegliwości kobiecych, związanych z bolesnym miesiączkowaniem. Płukanka z nagietka pomaga przy stanach zapalnych gardła i jamy ustnej oraz bolesnych nadżerkach i aftach zlokalizowanych na błonach śluzowych jamy ustnej, a także przy zapaleniu dziąseł. Także olejek eteryczny z nagietka stosowany doustnie po rozcieńczeniu w wodzie, ma działanie antyseptyczne i pobudzające.

Maść nagietkowa (Unguentum Calendulae) ma przepiękny, musztardowo-pomarańczowy kolor, który zawdzięcza barwnikom o nazwie karotenoidy. Jest bardzo gęsta, ponieważ bazę jej stanowi wazelina kosmetyczna lub parafina, w której rozpuszczone są ekstrakty z nagietka.

Maść nagietkowa ma właściwości przeciwzapalne i antyseptyczne, pobudza ziarninowanie i regenerację tkanek oraz syntezę kolagenu w skórze. Jej podstawowym zastosowaniem jest objawowe wspomaganie leczenia drobnych zranień, owrzodzeń skóry, stanów zapalnych, odmrożeń i odleżyn. Można ją stosować na noc, by zniwelować suchość skóry, również tej na łokciach, kolanach i piętach.

Nagietek jest składnikiem kremów, balsamów do ciała, szamponów i toników. Związki śluzowe zawarte w kwiatach nagietka mają działanie przeciwzapalne i antyseptyczne. Stosuje się je w przemyśle kosmetycznym w kremach do rąk i balsamach, ponieważ dobrze zmiękczają, natłuszczają i odżywiają skórę.

Nagietek lekarski jest rośliną, która jest bardzo bezpieczna do stosowania, gdyż nie wykazuje działań toksycznych na organizm człowieka. To roślina, którą bez obaw można stosować nawet w dużych dawkach w leczeniu zewnętrznym powierzchni skóry oraz wewnętrznym - błon śluzowych.

Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z nagietkiem jest uczulenie na tę roślinę lub też całą rodzinę astrowatych. Nie zaleca się stosowania nagietka w okresie ciąży i laktacji z powodu braku wiarygodnych dowodów naukowych przemawiających jednoznacznie o braku skutków ubocznych dla zdrowia ciężarnej i dziecka.

Z powodu właściwości uspokajających, nagietek może powodować nadmierną senność, dlatego nie wskazane jest stosować go w połączeniu z innymi środkami, które wykazują ten sam efekt.

Źródła:

• Analiza fitochemiczna i właściwości przeciwutleniające soku z nagietka lekarskiego (Calendula officinalis l.), A. Telesiński, A. Wieteska, M. Onyszko, M. Okińska, E. Niedźwiecki
• Kojące właściwości nagietka lekarskiego, dr n. farm. Anna Gajos
• Kosmetyczne i lecznicze zastosowanie roślin ozdobnych, Andżelika Radosz, Sylwia Klasik-Ciszewska, Katarzyna Duda-Grychtoł