Psychobiotyki – probiotyki dla mózgu. Mogą wspomóc leczenie depresji, demencji i schizofrenii

Probiotyki to żywe drobnoustroje, które spożywamy wraz z fermentowaną żywnością i specjalnymi suplementami diety. Według ścisłej definicji to natomiast szczepy drobnoustrojów, których przyjmowanie w odpowiednich ilościach wpływa korzystnie na zdrowie dzięki oddziaływaniu na mikroflorę przewodu pokarmowego.

Do probiotyków należą przede wszystkim bakterie kwasu mlekowego, głównie rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, ale także niektóre grzyby, jak np. drożdże Saccharomyces boulardii.

Co dają nam probiotyki?

• wspomagają trawienie i regulują perystaltykę jelit,
• zwiększają przyswajalność substancji odżywczych,
• wytwarzają ważne związki, m.in. witaminy z grupy B, wit. K, niektóre aminokwasy,
• produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które odżywiają kosmki jelitowe,
• wypierają patogeny,
• wytwarzają substancje grzybobójcze i bakteriobójcze,
• wzmacniają odporność m.in. poprzez wspieranie detoksykacji organizmu i bezpośredni wpływ na komórki układu immunologicznego,
• wykazują działanie przeciwnowotworowe,
• łagodzą objawy chorób autoimmunologicznych,
• wspomagają regulację nastroju, apetytu i masy ciała.

Nasz mózg i jelita kontaktują się na różne sposoby. Układ pokarmowy wyposażony jest w oddzielny układ nerwowy i utrzymuje łączność z tym centralnym, lecz sygnały pomiędzy nimi przekazywane są również za pomocą związków chemicznych – także tych produkowanych przez bakterie jelitowe.

Naukowcy są pewni, że złożony związek układu pokarmowego z nerwowym to długo poszukiwane brakujące ogniwo w procesie rozwoju depresji i chorób układu nerwowego. Dziś wiemy jednak, że łącząca je oś mózgowo-jelitowa to nie tylko sieć komórek nerwowych, ale też sprawna komunikacja w obie strony z udziałem hormonów, neuroprzekaźników, komórek odpornościowych i rozmaitych produktów metabolizmu.

Jednym z chemicznych przekaźników nerwowych produkowanych w jelicie jest serotonina – związek nazywany też hormonem szczęścia, który bierze udział w regulacji nastroju, apetytu, cyklu snu i czuwania, zdolności kognitywnych (uczenie się, pamięć) czy rozmaitych procesów w ciele, m.in. rozszerzalności naczyń krwionośnych czy procesu krzepnięcia.

Z jelita grubego pochodzi aż 95 proc. serotoniny w organizmie, a udział w tym ma obecna tam mikroflora.

Mikroorganizmy wytwarzają ponadto inne neuroprzekaźniki, m.in. acetylocholinę, melatoninę czy kwas gamma-aminomasłowy, czyli GABA. Odpowiedni poziom tego ostatniego umożliwia radzenie sobie z lękami i nerwicami, a jego podniesienie za pomocą suplementacji odpowiednich bakterii probiotycznych pomaga zredukować napięcie i stany depresyjne.

Substancje wpływające na biochemię mózgu powstają także w procesie rozkładu aminokwasów, kwasów żółciowych, a przede wszystkim związków błonnikowych. Produkty tych ostatnich reakcji, takie jak kwas masłowy czy propionowy, nie tylko odżywiają komórki nabłonka jelitowego, ale też redukują apetyt i ilość energii przyjmowanej z pożywieniem.

W jelicie znajduje się około 70 proc. wszystkich komórek odpornościowych organizmu, które wpływają na nasilenie stanu zapalnego w organizmie. Podstawowy mechanizm tego działania to regulacja przepuszczalności jelit, a więc wpływ na to, jakie składniki przechodzą z treści pokarmowej do krwiobiegu.

W sytuacji, gdy mikroflora jelita jest zaburzona, dochodzi do uszkodzenia ochronnej bariery, jaką korzystne bakterie tworzą wokół kosmków jelitowych, oraz rozszczelnienia ich nabłonka. Umożliwia to przedostawanie się do krwi nie tylko drobnoustrojów i prozapalnych toksyn (m.in. produkowanych przez niektóre gatunki lipopolisacharydów, w skrócie LPS), ale też substancji obcych, które są traktowane przez układ odpornościowy jako alergeny i uruchamiają mechanizm alergii pokarmowej.

Stan zapalny związany wraz z wysokim poziomem lipopolisacharydów we krwi skojarzono z szeregiem zaburzeń pracy mózgu, m.in. ciężką depresją, demencją i schizofrenią.

Ponieważ probiotyczne drobnoustroje w efektywny sposób gaszą stan zapalny, redukują powstałe na jego tle objawy stresu, a także nasilenie lęków i stanów depresyjnych.

Stan mikroflory jelitowej ma znaczący wpływ na układ nerwowy, zmieniając jej skład można więc doprowadzić do poprawy kondycji psychicznej – zwłaszcza w przypadku problemów występujących na tle zapalnym. W tym celu coraz częściej stosowane są psychobiotyki – korzystne dla psychiki bakterie probiotyczne.

W jednym z badań z udziałem osób z zespołem jelita drażliwego i łagodną bądź umiarkowaną nerwicą lub depresją objawy tych zaburzeń uległy znaczącej poprawie w wyniku przyjmowania przez 6 tygodni bakterii Bifidobacterium longum NCC3001.

W innym eksperymencie skuteczne było stosowanie szczepów Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei i Bifidobacterium bifidum. Prac, w których poprawę stanu psychicznego uzyskano za pomocą ogólnie dostępnych probiotyków, jest całkiem sporo.

Zbadano też jednak konkretne szczepy bakterii, które wykazały szczególnie wysoką skuteczność. Są to:

• Bifidobacterium longum Rosell-175,
• Lactobacillus helveticus Rosell-52,
• Lactobacillus casei Shirota,
• Lactobacillus Plantarum 299v,
• Bifidobacterium longum subsp. infantis 35624.

Warto pamiętać, że dla psychiki korzystne jest ponadto regularne spożywanie produktów prebiotycznych, czyli zapewniających prebiotyki – składniki odżywiające probiotyczną mikroflorę. Polecane są naturalne produkty roślinne obfitujące w związki zaliczane do rozpuszczalnego błonnika, takie jak pełne ziarna zbóż, nasiona, owoce i warzywa.

Nie bez też jest ponadto regularne spożywanie produktów fermentowanych, nawet tych pasteryzowanych, jak jogurty, czy gotowanych i pieczonych (żurek, barszcz i chleb na zakwasie).

Choć z definicji probiotyki to organizmy żywe, badania dowodzą, że kontakt z nimi przynosi korzyści zdrowotne nawet wtedy, gdy nie są już aktywne. Wykazano to m.in. w przypadku jednego ze szczepów bakterii Lactobacillus paracasei, która nawet po unieczynnieniu wykazuje działanie przeciwzapalne i wspiera zdrowie jelit.

Co prawda są to wyniki wstępnych prac z udziałem zwierząt, wkrótce z pewnością zostaną powiązane ze zjawiskiem prozdrowotnego działania na ciało i umysł wszelkich fermentowanych napojów mlecznych, a nie tylko specjalnych produktów.

Sprawdź najbardziej polecane probiotyczne produkty spożywcze!