Jeżówka purpurowa pięknie wygląda i leczy. Echinacea pomaga nie tylko podnieść odporność, ale też leczy rany i infekcje. Jak ją stosować?

Jeżówka (Echinacea) to roślina należąca do rodziny astrowatych. Mniej znane polskie nazwy tego zioła to rotacznica albo czesłota.

Jeżówki pochodzą z Ameryki Północnej, a w kraju uprawiane są głównie trzy odmiany wykorzystywane w ziołolecznictwie:

• jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea),
• jeżówka blada (Echinacea pallida),
• jeżówka wąskolistna (Echinacea angustifolia).

Jeżówka ma stosunkowo krótką historię stosowania, ponieważ pierwsze oficjalne wzmianki na jej temat pojawiły się 400 lat temu. Indianie wykorzystywali preparaty z jeżówki do leczenia krwawiących, sączących i trudno gojących się ran. Wykorzystywaną ją w leczeniu kiły, błonicy, malarii, szkarlatyny i wielu innych chorób, które przebiegają z gorączką.

Na początku XX wieku zaczęto wykorzystywać jeżówkę do produkcji leków homeopatycznych. Wówczas zaobserwowano także pierwsze właściwości immunomodulacyjne jeżówki. Najlepszym okresem dla jeżówki były lata dwudzieste i trzydzieste XX wieku, ponieważ w Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Francji i Anglii zyskała na popularności jako środek podnoszący odporność i regenerujący. Echinacea w Polsce została doceniona dopiero pod koniec XX wieku. Obecnie stosuje się wyciągi alkoholowe, wodne i olejowe z ziela i korzenia jeżówki.

Jeżówka w postaci ekstraktu pobudza przemianę materii i działa wzmacniająco na układ odpornościowy. Ma właściwości:

• przeciwbakteryjne,
• przeciwwirusowe,
• przeciwgrzybicze,
• łagodzące ból,
• obniża gorączkę,
• działa napotnie.

Echinecea pomaga także na dolegliwości ze strony układu pokarmowego, ponieważ działa rozkurczowo na mięśnie gładkie budujące przewód pokarmowy, pobudza wydzielanie soków trawiennych oraz stymuluje procesy regeneracyjne.

Preparaty z jeżówki mają potwierdzone w badaniach naukowych właściwości stymulujące i wzmacniające układ odpornościowy. Stosowanie wyciągu wodnego lub alkoholowego (w postaci kropli lub syropu) z echinacei w niewielkich dawkach zwiększa produkcję białych krwinek (leukocyty) oraz stymuluje ich mobilność, co w znaczącym stopniu wpływa na zdolności obronne organizmu, zwłaszcza przed infekcjami wirusowymi. Leukocyty produkują cytokiny. To substancje, które stymulują inne komórki układu immunologicznego (m.in. same leukocyty), do aktywności i działania.

Największą właściwością jeżówki jest pobudzanie makrofagów, czyli żernych komórek odpornościowych, do procesu fagocytozy. Fagocytoza to proces pożerania wirusów i innych drobnoustrojów przez makrofagi. Jeżówka zwiększa aktywność makrofagów oraz pobudza do wydzielania interferonu, który hamuje proces namnażania białek wirusowych.

Jeżówka pobudza aktywność makrofagów, granulocytów, zwiększa liczbę i aktywność limfocytów T oraz tzw. limfocytów NK (ang. natural killer).

W jeżówce zawarty jest echinakozyd. To substancja zaliczana do fitnocydów, czyli związków produkowanych przez niektóre rośliny o silnym działaniu antybiotycznym. Drobnoustrojami szczególnie wrażliwymi na Echinacea są paciorkowce i gronkowce. Dawka 6 mg echinakozydu (pochodna kwasu kawowego) pod względem właściwości bakteriostatycznych odpowiada sile działania 1 jednostki penicyliny (antybiotyk).

Ważną właściwością jeżówki jest działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Tę właściwość chętnie wykorzystują producenci kosmetyków przeciwstarzeniowych.

Poruszaną właściwością preparatów z jeżówki jest dezaktywacja hialuronidazy, czyli enzymu, który powoduje niszczenie kwasu hialuronowego. Hialuronidaza osłabia powierzchnię skóry, zwiększając jej przepuszczalność, co pozwala bakteriom na wnikanie w głąb organizmu. Jeżówka wzmacnia barierę ochronną, ograniczając przedostanie się do organizmu bakterii oraz wirusów.

Zgodnie z wynikami badań naukowych preparaty z jeżówki mogą znaleźć zastosowanie także u osób z nowotworami, które poddawane są chemioterapii i radioterapii.

Jeżówka dostępna jest w aptece najczęściej w postaci kropli, syropu lub tabletek. Chcąc wykorzystać jej właściwości wspomagające układ odpornościowy, należy zacząć terapię w pierwszych dniach przeziębienia lub infekcji. Preparaty z jeżówki (krople, sok) zalecane są przy często nawracających infekcjach górnych dróg oddechowych, których objawy to:

• zapalenie i ból gardła,
• zapalenie migdałków,
• zapalenie zatok przynosowych,
• katar,
• kaszel.

Kurację można stosować profilaktycznie w celu wzmocnienia naturalnej odporności organizmu. Jeżówka stosowana jest też pomocniczo w terapii nawracających zakażeń dolnych dróg moczowych. Można stosować ją przy zapaleniu pęcherza moczowego, zapaleniu cewki moczowej lub infekcji nerek. Pomaga leczyć zakażenia bakteryjne, wirusowe oraz grzybicze.

Stosowana zewnętrznie jeżówka ma właściwości przyspieszające gojenie ran oraz zmian skórnych. Dostępne są toniki i żele do twarzy na bazie wyciągów z jeżówki purpurowej, które można stosować w pielęgnacji cery tłustej i trądzikowej. Wykazują one właściwości regenerujące i odżywiające skórę – wygładza ją, nawilżają i chronią przed szkodliwym wpływem środowiska, w tym przed promieniowaniem UV.

Preparaty z jeżówki przeznaczone są dla osób dorosłych oraz dzieci, które ukończyły 12 lat. Należy stosować je codziennie przez maksymalnie 10 dni lub przez 20 dni co drugi dzień. Jeżówkę można stosować doustnie lub zewnętrznie. Dawka dzienna soku z jeżówki to 2,5-5,0 ml. Zewnętrznie (np. na trudno gojące się rany) stosuje się preparaty o zawartości przynajmniej 15 proc. wyciągu z jeżówki.

Długotrwałe stosowanie preparatów z jeżówki purpurowej może prowadzić do spadku odporności, dlatego nie zaleca się przyjmowania produktów z jeżówki dłużej niż przez 1,5 tygodnia.

Jeżówka rzadko powoduje działania niepożądane. Mogą one występować w postaci zaburzeń żołądkowo-jelitowych (ból brzucha, nudności, biegunka, wymioty, lub jako reakcje alergiczne (wysypka, pokrzywka i obrzęk twarzy). Sporadycznie po jej zażyciu mogą też pojawić się duszności, zawroty głowy i spadek ciśnienia tętniczego. Leukopenia może wystąpić u osób, które stosują preparat dłużej niż przez 8 tygodni.

Jeżówka purpurowa jest przeciwwskazana dla osób uczulonych na tę roślinę oraz na zioła z rodziny Compositae takie jak mniszek lekarski, nagietek, arnika i krwawnik. Nie zaleca się stosowania jeżówki kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią. Jeżówka może powodować wytłumienie tolerancji immunologicznej dla płodu, doprowadzając do poronienia. Z powodu braku wystarczających dowodów naukowych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności stosowania preparatów z jeżówki purpurowej u dzieci w wieku poniżej 12 lat nie należy podawać ich dzieciom w tej grupie wiekowej.

Jeżówki nie powinno się stosować przy chorobach szpiku kostnego (białaczka, leukocytoza, kolagenoza), czynnej gruźlicy oraz w przypadku AIDS. Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z jeżówką jest też uszkodzenia wątroby stwardnienie rozsiane i inne choroby autoimmunologiczne. U osób z atopowym zapaleniem skóry, istnieje ryzyko szoku anafilaktycznego po zastosowaniu preparatów z jeżówką. Zioła tego nie należy przyjmować wraz z glikokortykosteroidami.