Leukocyty w krwi, w moczu - wskazania, przebieg badania, normy, wyniki i ich interpretacja

Leukocyty to jedne z morfotycznych elementów krwi. Mają zdolność niezależnego ruchu, nie są zawsze niesione z prądem krwi, jak krwinki czerwone. Istnieje kilka rodzajów leukocytów, które spełniają odmienne role.

Podstawowy podział wyróżnia wśród leukocytów granulocyty i agranulocyty, w zależności od tego, czy w danej komórce występują charakterystyczne ziarnistości, czy nie. Granulocyty to neutrofile, bazofile i eozynofile. Są zdolne do fagocytozy, niszczenia obcych białek oraz pobudzania różnych mechanizmów obrony immunologicznej. Żyją zaledwie przez kilka dni. Aż do 20 lat mogą żyć niektóre agranulocyty. Do tej grupy zalicza się limfocyty oraz monocyty. Niektóre z nich także mają zdolność do fagocytozy, inne wytwarzają interferony (białka odpornościowe), jeszcze inne pomagają uruchomić mechanizm odpowiedzi immunologicznej. Agranulocyty przechowują też informacje o patogenach, z którymi zetknął się człowiek oraz o skutecznym sposobie obrony przed nimi. Dzięki nim organizm posiada tak zwaną pamięć immunologiczną.

Leukocyty to komórki o własnym metabolizmie. Posiadają jądro komórkowe, w przeciwieństwie do erytrocytów. Powstają i są gromadzone w szpiku kostnym, śledzionie, węzłach chłonnych. Gdy występuje taka potrzeba, mogą zwiększyć swoją liczebność we krwi dziesięciokrotnie. Działanie układu immunologicznego opiera się w dużej mierze na filarze, jakim są leukocyty, dlatego warto regularnie monitorować ich ilość we krwi. Zarówno leukocytoza (zbyt wiele leukocytów), jak i leukopenia (zbyt niski ich poziom) stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka.

Leukocyty oznacza się rutynowo podczas kontrolnych badań krwi obwodowej. Każdy, niezależnie od stanu zdrowia, powinien wykonywać takie badanie regularnie. Badanie leukocytów zleca się także po przebyciu różnych infekcji oraz przy podejrzeniach niektórych chorób. Należą do nich:

• Zapalenie węzłów chłonnych.
• Reakcje uczuleniowe (odpowiedź układu immunologicznego na alergen widać w wyrzucie dużej ilości białych krwinek do krwi).
• Choroby autoimmunologiczne.
• Nieswoiste choroby zapalne.
• Choroby powodujące obniżenie odporności organizmu.

Poziom leukocytów pozwala lekarzowi zorientować się, czy organizm niedawno walczył z jakąś infekcją, reagował na coś obronnie i w jakim stopniu radzi sobie z patogenami. Niektóre choroby prowadzą do zniszczenia leukocytów, inne pobudzają ich nadmierną produkcję. Dlatego morfologia krwi stanowi jedno z najważniejszych badań przesiewowych i jest wykonywana tak często. Białe krwinki są tylko jednym z mierzonych podczas tego badania parametrów]. Wskaźnik określający całościową liczbę białych krwinek we krwi obwodowej oznacza się na wyniku badań jako WBC (white blood cells). Zarówno podwyższone leukocyty, jak i leukocyty poniżej normy stanowią wskazanie do dalszych badań diagnostycznych.

Leukocyty wyodrębnia się z krwi obwodowej. Pacjent powinien zjawić się w laboratorium rano, będąc na czczo (przez ostatnie 8-10 godzin). Skierowanie na morfologię wypisuje lekarz pierwszego kontaktu, można jednak wykonać ją prywatnie, bez skierowania. Badanie kosztuje nie więcej niż 10-15 złotych. Krew do badania pobiera się najczęściej z żyły w zgięciu łokciowym, samo pobranie trwa kilkanaście sekund i nie jest zbyt bolesne. Przed wykonaniem trzeba poinformować personel o ewentualnym nosicielstwie wirusów takich jak HIV, HCV, WZW. Czas oczekiwania na wynik wynosi od kilku godzin do doby.

Wskazane jest, by pacjent przyszedł na pobranie krwi wyspany i wypoczęty. W niektórych przypadkach zaleca się wcześniejsze odstawienie regularnie przyjmowanych leków, jednak przy badaniu białych krwinek nie jest to konieczne. Wyniki badania należy za każdym razem pokazać lekarzowi, zwłaszcza gdy któryś z parametrów nie mieści się w podanej normie. Należy też poinformować lekarza o przyjmowanych na stałe lekach.

Leukocyty we krwi badanego powinny mieścić się w konkretnym przedziale. Jest on taki sam dla kobiet i mężczyzn, jednak różni się w zależności od wieku pacjenta.

• Osoby dorosłe: 4–10 tys./μl
• Dzieci w wieku 6–10 lat: 4,5–13,5 tys./μl.
• Dzieci w wieku 4–6 lat: 5–15,5 tys./μl
• Dzieci do 12. miesięcy: 6–20 tys./μl
• Noworodki: 9–30 tys./μl

Wartości referencyjne poziomu leukocytów we krwi są zazwyczaj zbliżone, jednak mogą lekko różnić się w zależności od laboratorium wykonującego analizę. Za każdym razem są one podane na karcie badania.

Leukocyty powyżej normy mogą oznaczać wzrost wszystkich ich rodzajów lub tylko jednego czy dwóch typów. Zwykle taki wynik wymaga również przeanalizowania ilości poszczególnych rodzajów leukocytów. Wysokie leukocyty we krwi wiążą się z następującymi chorobami i stanami:

• Aktywne lub przebyte choroby zakaźne (zakażenia pasożytnicze, grzybicze, bakteryjne lub wirusowe).
• Choroby zapalne.
• Zatrucia pokarmowe.
• Stan po operacji lub urazie.
• Silny stres.
• Białaczka i inne zespoły mieloproliferacyjne, czyli przebiegające z nadprodukcją szpiku.
• Niektóre zaburzenia metabolizmu.
• Proces nowotworowy.
• Palenie papierosów.
• Przyjmowanie adrenaliny, związków litu, hormonów sterydowych.

Leukocytoza, czyli podwyższone leukocyty, wymaga konsultacji z lekarzem. Nie zawsze oznacza poważną chorobę, może wiązać się z fizjologicznym i niegroźnym zjawiskiem. Wzrost liczebności krwinek białych we krwi w wielu przypadkach nie stanowi powodu do niepokoju. Podwyższone leukocyty w ciąży, zwłaszcza w końcowej jej fazie oraz w połogu są normą. Leukocyty wzrastają też nieco w długotrwałym lub silnym stresie, po obfitym posiłku, a także po wysiłku fizycznym i opalaniu. Niedawno przebyte przeziębienie czy niegroźna infekcja także powodują wzrost poziomu leukocytów.

Pełna morfologia z oznaczaniem poszczególnych typów leukocytów może dać lekarzowi szersze spojrzenie na stan pacjenta. Niektóre z nich wzrastają przy zakażeniach pasożytami, inne przy bakteryjnych. Warto więc od razu wykonywać pełną morfologię z rozmazem.

Leukocyty poniżej normy także mogą oznaczać toczące się w organizmie procesy chorobowe. Niski poziom białych krwinek nazywa się leukopenią. Zjawisko to występuje, gdy białe krwinki są nadmiernie niszczone lub osłabieniu ulega ich produkcja. Za mało leukocytów towarzyszy takim chorobom i stanom, jak:

• Choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty).
• Infekcje, z którymi organizm nie daje sobie rady (posocznica)
• Choroby z towarzyszącym osłabieniem układu odpornościowego.
• Uszkodzenia szpiku kostnego, wywołane chorobami lub lekami (preparaty przeciwpadaczkowe, przeciwgruźlicze, leki na nadczynność tarczycy).
• Stan wyniszczenia organizmu.
• Zakażenia wirusowe (WZW, ospa wietrzna, różyczka).
• Wstrząs anafilaktyczny.
• Choroby śledziony lub wątroby.
• Choroba popromienna.
• Białaczka limfoblastyczna.
• Szpiczak mnogi.

Liczbę leukocytów we krwi obniżają niektóre leki (barbiturany, substancje przeciwhistaminowe, przeciwdrgawkowe, stosowane w chemioterapii).

Leukocyty oznacza się także w moczu. Jeśli lekarz zleci badanie, należy przynieść do laboratorium pobraną rano próbkę ze środkowego strumienia moczu, po poprzednim podmyciu się. Leukocyty są fizjologicznie wydalane z moczem, jednak dobowa ilość nie powinna przekraczać 3 milionów. Dla uproszczenia w podstawowym badaniu moczu określa się jedynie liczbę leukocytów w polu widzenia. Górna granica to 4-5 leukocytów widzianych pod mikroskopem. Podwyższone leukocyty w moczu (leukocyturia) mogą wiązać się z licznymi chorobami oraz stanami organizmu. Są to przede wszystkim choroby układu moczowego, rodnego, a także stany chorobowe narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej. Leukocyturia wymaga konsultacji z lekarzem, choć nie zawsze musi podlegać leczeniu.