Problemy z koncentracją – przyczyny u dzieci i dorosłych. Jak rozpoznać ADD? Jak poprawić koncentrację i pamięć

Daniel Grzegorzek
Problemy z koncentracją utrudniają przyswajanie wiedzy i korzystanie z jej zasobów. W wielu przypadkach ich przyczyną jest nadmiar rozpraszających bodźców i nieodpowiedni styl życia.
Problemy z koncentracją utrudniają przyswajanie wiedzy i korzystanie z jej zasobów. W wielu przypadkach ich przyczyną jest nadmiar rozpraszających bodźców i nieodpowiedni styl życia. Katarzyna Białasiewicz/123rf.com
Koncentracja to zdolność skupienia i utrzymania uwagi na określonym zadaniu lub obiekcie. Jest niezbędna w celu wykonywania tych działań, które przebiegają w sposób świadomy. Problemy z koncentracją, objawiające się deficytem uwagi, są poważną przeszkodą w codziennym życiu zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Jedną z wielu przyczyn je wywołujących może być także zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2. Podpowiadamy, jak je rozpoznać, z czego mogą wynikać i jak sobie z nimi radzić, a także jak pomóc dziecku ze skłonnością do częstego rozkojarzenia.

Główne funkcje koncentracji

Niestety, problemy z utrzymaniem koncentracji dotyczą coraz szerszej grupy osób, szczególnie w czasach pandemii, gdy zaburzenia neurologiczne są częstym skutkiem COVID-19. Warto więc wiedzieć, jak sobie z nimi radzić i w jakich przypadkach zwrócić się po pomoc do specjalisty.

Dowiedz się więcej na temat:

Procesy uwagi u człowieka rozwijają się stopniowo w kolejnych latach jego życia. Możemy wyróżnić uwagę mimowolną oraz dowolną. W pierwszym przypadku mamy do czynienia ze skupieniem uwagi wynikającym ze zmiany w otoczeniu – na przykład pojawieniem się określonego dźwięku lub obrazu. Wówczas nie jest konieczna nasza świadomość, gdyż ukazanie się określonego bodźca automatycznie kieruje uwagę w jego stronę. Uwaga dowolna wymaga już świadomej woli i decyzji o tym, że chcemy skoncentrować się na konkretnym impulsie.

Dzięki koncentracji uwagi jesteśmy w stanie uniknąć sytuacji nadmiaru bodźców percepcyjnych. Umysł ignoruje te spośród nich, które w danym momencie są mniej istotne.

Można wymienić kilka kluczowych funkcji koncentracji uwagi – to m.in.:

  • czujność – rozumiana jako zdolność oczekiwania na powstanie określonego sygnału. Cechą typową dla czujności jest skupianie się jedynie na konkretnych bodźcach, podczas gdy inne są w tym czasie ignorowane,
  • selektywność – polega na decyzji o skupieniu się na określonym obiekcie, myśli lub czynności przy jednoczesnym pominięciu innych bodźców,
  • kontrola czynności jednoczesnych – jest to tak zwana zdolność do podzielności uwagi, czyli koncentrowania się jednocześnie na kilku różnych czynnościach,
  • przeszukiwanie – w tym przypadku uwaga skupia się na poszukiwaniu informacji.

Jakie są objawy problemów z koncentracją?

Proces zachowania koncentracji przez człowieka może zostać zaburzony. Symptomy braku koncentracji można podzielić na dwa typy:

  • aktywno-impulsywny – charakteryzuje się stanami dezorientacji i chaotycznego postępowania. Dana osoba wykonuje czynności w sposób pośpieszny i mało staranny. Wykazuje niecierpliwość, niską wytrwałość i skłonność do częstych rozproszeń,
  • pasywny – objawia się częstymi stanami marzycielstwa, zamyślenia i snu na jawie. Działania są wykonywane w sposób powolny i opieszały oraz odkładane na później. Często podczas realizowania czynności popełniane są rażące błędy.
Brak koncentracji w dorosłym życiu często wynika ze stresu, nadmiaru zadań w pracy i codziennych zmagań ze współpracownikami.
Brak koncentracji w dorosłym życiu często wynika ze stresu, nadmiaru zadań w pracy i codziennych zmagań ze współpracownikami. SnapwireSnaps/pixabay.com

Przyczyny problemów z koncentracją i pamięcią

Problemy z koncentracją mogą być spowodowane przyczynami o podłożu biologicznym oraz środowiskowym. W istotnym stopniu wpływają one na zdolność zapamiętywania.

Do przyczyn biologicznych można zaliczyć zwłaszcza:

  • zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych,
  • temperament sprzyjający problemom w zachowaniu koncentracji,
  • niedojrzałość układu nerwowego,
  • powikłania z okresu okołoporodowego, np. mikrouszkodzenia układu nerwowego,
  • predyspozycje genetyczne,
  • choroby związane m.in. z funkcjonowaniem układu nerwowego, krwionośnego, pokarmowego,
  • zachorowanie na COVID-19,
  • stosowanie przez matkę w ciąży substancji psychoaktywnych lub palenie papierosów,
  • wcześniactwo.

Znacznie częściej problem z koncentracją wynika jednak z czynników środowiskowych, do których można zakwalifikować:

  • stres i silne przeżycia emocjonalne,
  • przemęczenie i przepracowanie,
  • niedobór snu – aby zapobiegać problemom z koncentracją, należy zadbać o odpowiednią długość snu, trwającą co najmniej 7 godzin w przypadku dorosłego człowieka,
  • życie w pośpiechu,
  • niewłaściwa dieta – uboga w nieprzetworzone produkty pochodzenia roślinnego, a tym samym narażająca na niedobory witamin, związków mineralnych, kwasów tłuszczowych omega-3 i antyoksydantów. Rozkojarzenie i brak koncentracji może mieć także związek ze spożywaniem produktów wysoko przetworzonych i bogatych w cukier oraz konserwanty,
  • odwodnienie organizmu,
  • nadmierne spożycie kofeiny,
  • sięganie po środki odurzające,
  • obecność wielu dystraktorów, czyli bodźców, które utrudniają zachowanie koncentracji i sprzyjają rozkojarzeniu. Należą do nich m.in. muzyka, ruchome obrazy, media społecznościowe, a często nawet sama obecność smartfona,
  • niekorzystna sytuacja rodzinna lub trudności finansowe,
  • niska motywacja wewnętrzna do podejmowania działań,
  • brak umiejętności organizowania działań,
  • perfekcjonizm,
  • niskie poczucie wartości i związany z nim brak wiary w powodzenie realizowanych działań.

Problemy z koncentracją u dzieci

Trudności związane z zachowaniem koncentracji dotyczą zarówno dorosłych, jak i dzieci. W przypadku osób w wieku szkolnym, problemowi sprzyja obecny system szkolnictwa, który wymusza na uczniach opanowywanie materiału, a często jest dla nich nudny i mało angażujący. Są one również narażone na stres i rozkojarzenia w związku z dużą liczbą pozaszkolnych zajęć dodatkowych. Często nie mają czasu na regularne jedzenie, a w życiu codziennym brakuje go na zabawę i rozwijanie pasji.

Problemy z koncentracją są częstym problemem w szkole, gdzie wpływają na nie nie tylko czynniki rozpraszające uwagę, ale również sposób podawania wiedzy
Problemy z koncentracją są częstym problemem w szkole, gdzie wpływają na nie nie tylko czynniki rozpraszające uwagę, ale również sposób podawania wiedzy przez nauczycieli i zakres wiedzy, która nie wydaje się uczniom ineresująca. klimkin/pixabay.com

Zaburzenia koncentracji u dzieci mogą wiązać się z problemami takimi jak m.in.:

  • słaba motywacja do nauki i niskie zainteresowanie materiałem szkolnym,
  • niskie uzdolnienia,
  • stawianie wymagań znacznie przekraczających możliwości,
  • niskie aspiracje,
  • zaburzona koordynacja wzrokowo-ruchowa,
  • niska odporność na stres,
  • napięta atmosfera rodzinna lub szkolna,
  • niewłaściwa dieta, zwłaszcza obfitująca w cukry (słodkie napoje, słodycze, wypieki z białej mąki).
Dobra pamięć i koncentracja to zasługa określonych nawyków. Zobacz, co robić, by chronić mózg i wydłużać jego młodość! Przesuwaj zdjęcia w prawo, ew. naciśnij strzałkę lub przycisk NASTĘPNE.

Co na problemy z pamięcią i koncentracją? Te naturalne sposo...

Jak pomóc dziecku, które przejawia brak koncentracji?

Aby pomóc dziecku z problemem zaburzonej koncentracji, warto w pierwszej kolejności zadbać o ograniczenie nadmiaru bodźców, które ją utrudniają. Można chociażby zmniejszyć ilość czasu spędzanego przez dziecko przed telewizorem czy komputerem, a także zrezygnować z kupowania mu zabawek, które powodują rozproszenie uwagi.

Należy również wzmacniać wiarę dziecka we własne możliwości poprzez częste chwalenie i docenianie nawet najmniejszych postępów.

Wskazane jest natomiast unikanie nadmiernej krytyki oraz porównywania dziecka do rówieśników.

Pomocne będzie stopniowe zwiększanie trudności wykonywanych zadań, a także zaproponowanie dziecku takich aktywności, które będą dla niego interesujące i angażujące.

Warto ponadto zadbać o prawidłową dietę. W tym celu należy mocno ograniczyć produkty zawierające cukier prosty, a także wzbogacić jadłospis w warzywa, owoce, orzechy, nasiona i ziarna.

Trzeba następnie zadbać o to, aby stworzyć dziecku dogodne warunki do nauki – odpowiednie oświetlenie, optymalną temperaturę, brak hałasu i bałaganu, a także właściwą wentylację pomieszczenia.

Wskazane jest także poczynienie kroków w celu przeciwdziałania stresu dziecka. W tym celu warto zadbać o jego aktywność ruchową oraz zaproponować mu ćwiczenia relaksacyjne.

Najmłodsi mogą poza tym trenować swoją koncentrację poprzez rozwiązywanie ćwiczeń umysłowych takich jak np.:

  • łączenie punktów,
  • zapamiętywanie kolejności obrazków,
  • układanie puzzli,
  • dopasowywanie do siebie figur geometrycznych,
  • naśladowanie sekwencji ruchów,
  • odnajdywanie różnic i brakujących elementów.
Gdy dziecko ma poważne trudności ze skupianiem się, warto skonsultować się z psychologiem, by wykluczyć możliwość występowania u niego zespołu deficytu
Gdy dziecko ma poważne trudności ze skupianiem się, warto skonsultować się z psychologiem, by wykluczyć możliwość występowania u niego zespołu deficytu uwagi (ADD) lub rozpocząć odpowiednią terapię. keith2brd/123RF

Kiedy problemy z koncentracją mogą być powodem do obaw?

Problemy z zachowaniem koncentracji zwykle nie mają związku z poważnymi schorzeniami i nie stanowią powodów do niepokoju. W części przypadków mogą mieć jednak związek z zaburzeniami psychicznymi oraz określonymi chorobami, takimi jak:

  • ADD,
  • depresja,
  • zaburzenia o podłożu lękowym,
  • choroba Alzheimera,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • wysoki poziom cholesterolu we krwi,
  • problemy z funkcjonowaniem tarczycy (nadczynność lub niedoczynność).

Niepokój powinno wzbudzać przede wszystkim współwystępowanie następujących objawów:

  • chwiejny nastrój,
  • spowolnienie mowy,
  • pogarszająca się pamięć,
  • zmiany osobowości,
  • nagłe napady agresji,
  • wycofywanie się z kontaktów interpersonalnych,
  • zaniedbywanie higieny osobistej,
  • zubożenie słownictwa,
  • zatracanie zdolności samodzielnego podejmowania codziennych czynności.

Zespół deficytu uwagi – na czym polega ADD u dorosłych i dzieci?

ADD do zespół zaburzeń pod względem koncentracji uwagi, któremu nie towarzyszy nadpobudliwość ruchowa lub występuje jedynie w mocno ograniczonym zakresie. Typowy jest w tym przypadku stan dezorientacji, nieuwagi oraz marzycielstwa. Dzieci z ADD mają problem z podstawowymi czynnościami szkolnymi, takimi jak czytanie czy pisanie. Wykazują trudności w opanowaniu materiału.

Dla ADD charakterystyczne są również następujące objawy:

  • brak przyjemności odczuwanej podczas wykonywania zadań manualnych takich jak rysowanie, wyklejanie, wycinanie czy malowanie,
  • częste popełnianie prostych, bezmyślnych błędów,
  • brak cierpliwości,
  • problem ze skupieniem się na słuchaniu komunikatów przekazywanych przez inne osoby,
  • brak chęci do dzielenia się własnymi przeżyciami.

Zespół deficytu uwagi (ADD) jest znacznie poważniejszym problemem niż zwykłe trudności z zachowaniem koncentracji. W części przypadków tej jednostce chorobowej może towarzyszyć depresja i zaburzenia lękowe.

Diagnoza jest przeprowadzana przez psychiatrów i psychologów podczas wywiadu z pacjentem. Specjaliści ci w jego trakcie mogą posłużyć się dodatkowymi narzędziami diagnostycznymi, takimi jak skale czy testy psychologiczne.

Zaburzenie to wymaga podjęcia psychoterapii – najlepsze efekty przynosi terapia behawioralno-poznawcza. Pomocniczo stosowane są również środki farmakologiczne, które mogą poprawić stan chorego.

Odpowiednia koncentracja jest niezbędna nie tylko przy nauce czy pracy, ale również w sporcie. Regularne treningi pomagają jednak ćwiczyć zdolność skupiania
Odpowiednia koncentracja jest niezbędna nie tylko przy nauce czy pracy, ale również w sporcie. Regularne treningi pomagają jednak ćwiczyć zdolność skupiania się, co w rezultacie przekłada się również na inne dziedziny życia. riekephoto/123RF

ZOBACZ: jak wpływają na organizm napoje energetyczne i nadmiar kofeiny?

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści (5) - oszustwo na kartę NFZ

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na stronazdrowia.pl Strona Zdrowia