Spis treści
Czy można się uzależnić od ćwiczeń?
Od ćwiczeń można uzależnić się nawet łatwiej niż od innych czynności, ponieważ przyczyniają się do uwalniania dużych ilości dopaminy. Ten neuroprzekaźnik nazywany hormonem szczęścia aktywuje układ nagrody w mózgu. Oprócz satysfakcji sport zapewnia też przyjemność związaną z wydzielaniem endorfin oraz endokannabinoidów. Porządny trening powoduje dosłownie zalanie układu nerwowego tymi związkami. Zjawisko to nazywane euforią biegaczy dotyczy też innych form aktywności fizycznej.
Uzależnienie od sportu ma podobne cechy, jak inne uzależnienia. To przemożna chęć ćwiczeń, pojawianie się objawów odstawienia oraz utrata kontroli nad nawykami związanymi z aktywnością.
Kompulsywne ćwiczenie często występuje jako problem towarzyszący zaburzeniom odżywiania takim, jak anoreksja, bulimia czy nałogowe objadanie się (kompulsywne jedzenie), ponieważ stanowią jeden ze sposobów kontroli masy ciała. Ich występowanie wraz z uzależnieniem od fitnessu bywa nazywane fitoreksją.
Według badań osoby z zaburzeniami odżywiania aż 3,5 razy częściej wykazują objawy uzależnienia od ćwiczeń niż te, które są wolne od tych problemów. W ogólnej populacji regularnie ćwiczących osób to zaledwie 3-7 proc., jednak odsetek ten jest większy wśród osób uprawiających sport zawodowo.
Według przeglądu badań na ten temat problem dotyczy zwłaszcza osób z cechami narcystycznymi, neurotycznych, perfekcjonistów i z cechami zachowań obsesyjno-kompulsyjnych.
Chociaż formalnie nie istnieje takie zaburzenie, jak uzależnienie od sportu czy ćwiczeń, niezdrowa obsesja na punkcie fitnessu dotyczy zwłaszcza nastolatek i młodych kobiet, choć może stać się problemem w każdym wieku.
Po czym poznać uzależnienie od sportu?
Uzależnienie od sportu czy też kompulsywne ćwiczenie ma miejsce, gdy występuje wewnętrzny przymus ćwiczenia coraz więcej. Takiej osoby nie powstrzyma przed tym wyjście ze znajomymi, zła pogoda, choroba, a nawet uraz.
Objawy uzależnienie od fitnessu często wiążą się z symptomami zaburzeń odżywiania. Po tych zachowaniach poznasz, że masz problem z kompulsywnym ćwiczeniem:
nigdy nie omijasz treningów,
ćwiczysz pomimo zmęczenia, choroby czy kontuzji,
gdy nie możesz ćwiczyć, odczuwasz niepokój lub masz poczucie winy,
ćwiczenia pomagają ci w regulacji nastroju,
same ćwiczenia, przygotowanie do nich i czynności wykonywane po treningach zajmuje ci dużo lub coraz więcej czasu,
gdy nie ćwiczysz, zmniejszasz porcje jedzenia,
ćwiczysz więcej, gdy ominiesz trening lub zjesz za dużo,
odpuszczasz relacje społeczne i obowiązki, żeby mieć więcej czasu na ćwiczenia,
twoja samoocena zależy od przestrzegania planu treningów,
nigdy nie czujesz satysfakcji z postępów w sprawności fizycznej.
Zgubne skutki kompulsywnych ćwiczeń
Choć zwiększanie ilości ćwiczeń pomaga poprawić sylwetkę i stan zdrowia, działa jedynie do pewnego momentu. Później pojawiają się negatywne konsekwencje, a nawet zagrożenie rozwojem poważnych chorób.
Negatywne skutki uzależnienia od fitnessu:
kontuzje i urazy z przeciążenia, w tym przeciążeniowe złamania kości,
osłabienie kości (osteopenia, osteoporoza),
brak energii związany z jej względnym niedoborem,
ciągłe zakwasy i ból ciała,
chroniczne bóle stawów i kości,
przewlekłe zmęczenie,
zmiana spoczynkowego tętna,
nieregularność i zanik miesiączki u kobiet,
częstsze infekcje, zwłaszcza oddechowe.
niezdrowe zachowania związane z dietą, m.in. drastyczna redukcja kalorii czy przyjmowanie środków odchudzających i na przeczyszczenie,
izolacja społeczna,
nerwica lękowa i depresja.
Nadmierny spadek ciała związany z zaburzeniami odżywiania, zaburzenia miesiączkowanie i osłabienie kośćca ma nawet specjalną nazwę – to tzw. triada sportsmenek.
Konsekwencje uzależnienia od ćwiczeń występującego w połączeniu z nieprawidłową relacją z dietą, to także:
bóle i zawroty głowy,
zaburzenia elektrolitowe,
omdlenia,
rozwój chorób sercowo-krążeniowych,
bóle brzucha,
nudności i wymioty,
zaparcia,
niedrożność jelit,
zapalenie trzustki.
Jak poprawić relację z ćwiczeniami?
Niezdrowa relacja z ćwiczeniami to powielanie schematów i negatywnych scenariuszy. Żeby ją poprawić, trzeba zmienić myślenie. Warto zdać sobie sprawę z konsekwencji uzależnienia i zaobserwować, jak wpływa na nawyki i codzienne życie.
Jeżeli zmiana podejścia jest zbyt trudna, warto poszukać pomocy psychologa, np. specjalizującego się w uzależnieniach. W leczeniu tego typu zaburzeń skuteczność wykazuje zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna.
Dobra relacja ze sportem to jego świadome uprawianie. W tym kontekście często mówi się o intuicyjnym ćwiczeniu – wybieraniu form aktywności, które przynoszą przyjemność i satysfakcję, a przy tym słuchanie swojego ciała.
Ustalanie planu treningów powinno być elastyczne i oparte na samopoczuciu. Z jednej strony warto znać potrzeby swojego ciała, z drugiej – jego ograniczenia. Trening można i trzeba przełożyć, jeżeli nie nastąpiła regeneracja po ostatnim treningu lub brakuje sił np. po nieprzespanej nocy. Intensywność fitnessu trzeba dopasować do poziomu energii. Jednego dnia konieczny może być wybór mniej obciążających ćwiczeń, innego można poczuć, że ma się siłę na więcej.
Źródła:
Everything to know about compulsive exercise Medical News Today
When Exercise Becomes Too Much of a Good Thing Columbia University Department of Psychiatry
Compulsive Exercise Nemours KidsHealth
