Choroba Alzheimera - choroba wieku podeszłego. Przyczyny, objawy i leczenie Alzheimera

Pierwsze objawy Alzheimera najczęściej pojawiają się u osób po 65. roku życia. Niekiedy początki choroby bywają mylone z naturalnym obniżaniem się zdolności poznawczych (takich jak pamięć, myślenie, uwaga). Tymczasem objawy choroby wynikają z procesów niszczenia tkanek kory mózgowej.

Czym jest choroba Alzheimera?

Nazwa choroby pochodzi od nazwiska naukowca, który opisał ją po raz pierwszy. Alois Alzheimer był niemieckim psychiatrą i neuropatologiem, pracującym na Uniwersytecie Wrocławskim. Opisał specyficzne zmiany w mózgu chorujących osób już w roku 1906. Od tamtej pory dowiedzieliśmy się wiele o chorobie Alzheimera, jednak nasza wiedza wciąż nie jest pełna.

Powolny zanik kory mózgowej to proces nieodwracalny i postępujący, który w efekcie prowadzi do śmierci pacjenta. Od momentu, w którym pojawiają się pierwsze objawy Alzheimera chory żyje przeciętnie około 7 lat. Przyczyny nie są do końca poznane, znamy za to pewne czynniki ryzyka - cechy łączące ludzi, którzy najczęściej zapadają na to schorzenie. Oto one:

• Wiek powyżej 65. roku życia.
• Cukrzyca.
• Płeć żeńska.
• Historia choroby w rodzinie.
• Niskie wykształcenie.

Choroba Alzheimera jest więc chorobą neurodegeneracyjną, prowadzącą do zaniku kory mózgowej i otępienia, czyli obniżenia zdolności umysłowych. Nie jest normalnym etapem starzenia się człowieka.

Alzheimer – objawy i rozpoznanie

Diagnoza często rozpoczyna się już po tym, jak pojawią się pierwsze objawy Alzheimera. Początkowo są one przypisywane podeszłemu wiekowi, zmęczeniu, życiu w stresie. Gdy okazuje się, że pacjent coraz gorzej radzi sobie z wyzwaniami codzienności, trafia do neurologa. Ten zbiera wywiad, a także zleca badania mające na celu wykluczenie innych schorzeń (diagnoza różnicowa). Mogą to być:

• Tomografia komputerowa.
• Rezonans magnetyczny.
• Pozytonowa tomografia emisyjna.

Pomocne w diagnozie Alzheimera są metody neuroobrazowania, czyli śledzenia pracy mózgu. Niestety, są one wciąż mało dostępne. Stosuje się także testy przesiewowe, mające na celu określenie kondycji poznawczej i intelektualnej pacjenta. Najpopularniejszy wykrywający objawy Alzheimera test neuropsychologiczny to MMSE („mini-mental"), składający się z serii pytań i drobnych zadań do wykonania.

Objawy Alzheimera różnią się na poszczególnych etapach. Warto jednak wiedzieć, co powinno zaniepokoić rodzinę osoby starszej:

• Widoczne problemy z pamięcią i uwagą.
• Zapisywanie najdrobniejszych rzeczy, dat, informacji.
• Gubienie się w znanym otoczeniu (dom, droga do wieloletniej pracy, stała trasa spacerowa).
• Apatia, depresyjne nastroje.
• Częste dopytywanie się o datę, godzinę, dzień tygodnia.

Choroba Alzheimera – etapy

Na rozwój choroby Alzheimera składają się, w zależności od podejścia, trzy lub cztery etapy. W zależności od tego, w jaki etap weszła choroba Alzheimera, leczenie wygląda nieco inaczej.

Predemencja
Zaczynają się pojawiać drobne problemy z uwagą, pamięcią, osoba staje się apatyczna. Codzienne czynności wymagają od niej coraz więcej wysiłku. Bywa, że zapomina, jaki jest dzień tygodnia, miesiąc, godzina.

Otępienie łagodne (etap wczesny)
Pojawiają się problemy z zapamiętywaniem nowych informacji. Dawne wspomnienia wciąż są pamiętane bardzo dobrze. Osoba chora ma problemy z mówieniem (zubożenie słownictwa), wycofuje się z życia towarzyskiego, stopniowo obniża się jej aktywność.

Otępienie o średnim nasileniu (etap umiarkowany)
Chory zapomina nazw popularnych przedmiotów, nie jest też w stanie samodzielnie wykonywać codziennych czynności. Pojawia się charakterystyczny objaw - gubienie się w dobrze znanych miejscach. Ruchy stają się coraz mniej skoordynowane, osoba chora miewa problemy z rozpoznawaniem bliskich osób, a także z dotąd sprawną pamięcią trwałą (przeszłych wydarzeń). Nasilają się objawy emocjonalne - chory czuje złość, jego nastrój zmienia się, przestaje zdawać sobie sprawę ze swojej choroby. Bardzo często towarzyszy mu lęk, podejmuje próby ucieczki, reaguje agresywnie.

Otępienie zaawansowane (etap zaawansowany)
Pacjent traci możliwość wykonywania podstawowych czynności - mycia się, jedzenia, ubierania. Zdolności językowe zawężają się do kilku słów lub fraz, pacjent traci zdolność samodzielnego poruszania się, utrzymywania moczu i stolca. Nie rozpoznaje bliskich osób. Słabnący organizm staje się podatny na choroby, które ostatecznie prowadzą do śmierci pacjenta.

Leczenie choroby Alzheimera

W obecnej chwili w chorobie Alzheimera leczenie ma charakter jedynie objawowy. Nie da się całkowicie wyleczyć choroby Alzheimera, ale można w znacznym stopniu opóźnić jej rozwój. Co składa się na terapię?

Przyjmowanie leków
Ich zadanie to zwiększenie wydzielania acetylocholiny w mózgu - dzięki temu poprawia się pamięć i aktywność chorego. Przyjmowanie leków może poprawić stan chorego, jednak bywa też, że nie przynosi żadnego skutku. Jeśli chory ma objawy depresji, podaje mu się leki przeciwdepresyjne.

Terapia pozafarmakologiczna
Składają się na nią spotkania z psychologiem, grupą wsparcia, proste ćwiczenia utrzymujące sprawność umysłu. Warto też spróbować przystosować środowisko tak, by choremu łatwiej było się w nim odnaleźć (oznaczyć pomieszczenia, zadbać o dobre oświetlenie).

Pacjent to nie jedyna osoba, którą obciąża choroba Alzheimera - opieka nad chorującym jest bardzo trudna, zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie. Ważne jest, by członkowie rodziny chorej osoby również mogli liczyć na wsparcie, na przykład w postaci spotkań w grupach osób będących w podobnej sytuacji.

Choroba Alzheimera – czy można jej zapobiegać?

Na koniec warto wspomnieć o zalecanych sposobach zapobiegania pojawieniu się lub rozwojowi choroby Alzheimera. Do niedawna nie znano metod działania, które w sposób udowodniony zmniejszałyby ryzyko rozwoju choroby. Jako sposoby prewencji do dziś wymienia się dbałość o zachowanie prawidłowego ciśnienia krwi, poziomu cukru, a także o stałą aktywność i rozwój intelektualny (praca, czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek, oglądanie filmów dokumentalnych i inne). Jednak dzięki doniesieniom z Międzynarodowej Konferencji Stowarzyszenia Alzheimera AAIC 2019 wiemy już, w jaki sposób opóźnić rozwój choroby, a nawet uzupełniać spowodowane nią deficyty.

W profilaktyce alzheimera najważniejszą rolę zaczyna się przypisywać ograniczeniu przewlekłego stanu zapalnego, który przyczynia się do zmian neurodegeneracyjnych w mózgu. Podkreślono zwłaszcza znaczenie odpowiedniej diety, bogatej w antyoksydanty i ograniczającej spożycie żywności przetworzonej, m.in. w stylu śródziemnomorskim, a zwłaszcza DASH.

Prof. Maria Barcikowska, neurolog, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN o Alzheimerze:

Źródła:

1. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10
2. Martin E.P. Seligman i współpracownicy „Psychopatologia", 2003