Kurkuma i jej właściwości lecznicze. Wachlarz jej zastosowań zaskakuje, wspiera odchudzanie i odporność. Jak stosować kurkumę z pieprzem?

Kurkuma, czyli ostryż długi (Curcuma longa L.) to bylina z rodziny imbirowatych. Rośnie dziko w Indiach, ale uprawiana jest w wielu krajach Azji Południowo-Wschodniej, stanowiąc ważny element potraw tamtejszej kuchni. Kurkuma z wyglądu przypomina powyginane kłącze imbiru, ale jest znacznie mniejsza i ma zdecydowanie intensywniejszy słoneczny kolor po przekrojeniu.

Czytaj też: Kurkuma może zniszczyć wątrobę

W smaku nie jest intensywna, raczej delikatna i lekko korzenna, a dodana do potrwa nie dominuje. Największą popularnością cieszy się mielona kurkuma oraz kurkuma w tabletkach w formie suplementu diety. Sporadycznie można dostać ją w sklepach w świeżej postaci na dziale warzywnym.

Inne nazwy stosowane w odniesieniu do kurkumy to:

• ostryż Zohary,
• kurkuma długa,
• ostryż indyjski,
• szafran indyjski.

Zdrowotne właściwości kurkumy determinuje kurkumina, która także odpowiada za jej intensywnie żółto-pomarańczową barwę.

Kurkuma dodawana do potraw w niewielkich ilościach nie wpływa istotnie na kaloryczność potrawy. 100 g proszku dostarcza 390 kcal, 65 g węglowodanów (w tym, aż 22,7 g błonnika pokarmowego!), 8 g białka oraz ok. 10 gramów tłuszczów. Szczypta (1-2 g) to zaledwie 4-8 kcal, natomiast płaska łyżeczka przyprawy zapewnia ok. 20 kcal.

Czytaj też: Domowy kosmetyk za grosze zwalczy zmarszczki i przebarwienia. Zrobisz go z 4 naturalnych składników. Wypróbuj prosty przepis

Kurkuma jest zasobnym źródłem witamin i składników mineralnych. Suszona stanowi bogactwo witamin z grupy B, szczególnie B1, B2, PP, B6 i kwasu foliowego. Ponadto dostarcza także witaminę E i K. Oprócz nich zapewnia sporo wapnia (168 mg w 100 g), żelaza (55 mg), magnezu (208 mg), potasu (2080 mg), fosforu (299 mg), sodu (27 mg) i cynku.

Korzeń kurkumy to także skarbnica związków biologicznie czynnych, które wchodzą w skład olejku eterycznego. Jego zawartość wynosi od 2 do 7 procent, a jego obecność świadczy o przyjemnym aromacie kurkumy. W skład olejku wchodzą następujące związki:

• ar-turmeron – 25,3 proc.,
• alfa-turmeron – 18,3 proc.,
• beta-turmeron – 12,5 proc.,
• beta-kariofilen – 2,26 proc.,
• eukaliptol – 1,6 proc.,
• alfa-felandren – 0,42 proc.

Kurkuma właściwości lecznicze zawdzięcza zawartej w niej kurkuminie, która zaliczana jest do związków polifenolowych z rodziny kurkuminoidów. Ich zawartość w kurkumie wynosi od 3 do 5 procent, a działanie porównywane do siły witaminy E i C. Kurkumina ma właściwości:

• przeciwzapalne,
• przeciwbólowe,
• antyoksydacyjne.

Dzięki nim może być stosowana jako profilaktyka astmy, reumatoidalnego zapalenia stawów, chorób nowotworowych i neurodegeneracyjnych, a także miażdżycy.

Czytaj też: Kto nie powinien pić kurkumy? Zobacz ważne przeciwwskazania. W tych sytuacjach kuracja złotym mlekiem lub wodą z kurkumą zagraża zdrowiu

Antyoksydacyjne właściwości kurkumy wynikają ze zdolności do zwalczania wolnych rodników, których nadmiar powoduje przewlekły stan zapalny. Co więcej, podnosi w organizmie stężenie również innych związków o działaniu przeciwutleniającym, których przykładem jest glutation.

1. Kurkuma na miażdżycę
   Przeciwmiażdżycowe działanie kurkuminy polega na ochronie cząsteczek cholesterolu przed działaniem wolnych rodników, które powodują ich utlenianie. Zmienione w ten sposób lipoproteiny chętniej odkładają się po wewnętrznej stronie tętnic w postaci blaszek miażdżycowych. Ponadto kurkumina poprawia działanie śródbłonka naczyniowego i chroni przed szkodliwym działaniem homocysteiny. Wysoki poziom tego białka we krwi jest czynnikiem zwiększającym ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Stosowanie kurkumy pomaga również lekko obniżyć poziom cholesterolu w osoczu.
2. Kurkuma na przeziębienie i silną odporność
   Dodawanie kurkumy do potraw i ciepłych napojów jest polecane w sezonie jesienno-zimowym na wzmocnienie odporności organizmu, a także jako element wspomagający leczenie infekcji górnych dróg oddechowych. Kurkimina ma działanie przeciwwirusowe, antybakteryjne i przeciwgrzybiczne. W badaniach wykazano, że hamuje wzrost bakterii gram dodatnich, grzybów drożdżakoidalnych, bakterii Bacillus i beztlenowych Clostridium w zakresie stężeń od 10-100 μg/ml.
3. Kurkuma działa przeciwnowotworowo
   Kurkumina ma również zdolność hamowania rozwoju nowotworów w początkowych etapach ich rozwoju oraz w momencie namnażania złośliwych komórek. Badania na liniach komórkowych zwierząt oraz ludzi wykazały, że ogranicza aktywację kancerogenu (czynnik rakotwórczy), stymuluje układ odpornościowy do wzmożonego działania, zapobiega unaczynieniu nowotworu oraz zmniejsza jego zdolność do tworzenia przerzutów. Zaobserwowano to w przypadku raka jajnika i nowotworów przewodu pokarmowego. Stwierdzono ponadto, że kurkumina chroni przed rakiem płuc, rakiem jamy ustnej, przełyku i żołądka, a także pęcherza moczowego, piersi i skóry. Wykazano również, że kurkumina może zwiększać działanie niektórych leków antynowotworowych. Warto jednak pamiętać, że wyłączne jej stosowanie nie wyleczy zmian nowotworowych.
4. Kurkuma na odchudzanie
   Kurkuma na odchudzanie polecana jest ze względu na dużą zawartość błonnika pokarmowego oraz właściwości wspomagające metabolizm i funkcjonowanie układu trawiennego. Lepsze działanie ma stosowanie połączenia kurkuma-piperyna niż samej kurkumy. Należy pamiętać, że sama obecność tej przyprawy w diecie nie zastąpi trwałych zmian w nawykach żywieniowych i stylu życia. By schudnąć, konieczne jest stosowanie się do zasad zdrowej diety, której kaloryczność została indywidualnie obniżona o ok. 15-20 procent w stosunku do zapotrzebowania. Ważną rolę pełni odpowiednia dawka ruchu, a minimum 150 minut tygodniowo.
5. Kurkuma na dolegliwości trawienne
   Warto stosować kurkumę do ciężkostrawnych potraw. Przyprawa pomaga na wzdęcia, odbijanie i hamuje wymioty. Wpływa korzystnie na funkcjonowanie wątroby, gdyż stymuluje produkcję i wydzielanie żółci, która jest ważna w procesie trawienia tłuszczów z pożywienia. Co więcej, stosowana w dużych leczniczych dawkach (50 mg na kilogram masy ciała) zwiększa wytwarzanie mucyny, czyli związku działającego ochronnie na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Łagodzi stany zapalne żołądka i jelit, a także chroni przed chorobą wrzodową.
6. Kurkuma na sprawny mózg
   Kurkuma zawiera turmerony, czyli grupę związków organicznych, które stymulują namnażanie komórek nerwowych w mózgu. Trwają badania mające na celu ustalenie, czy kurkuma może być pomocna w leczeniu choroby Alzheimera i innych neurodegeneracyjnych. Obecnie wiadomo, że obecna w przyprawie substancję o nazwie BDMC przyczynia się do niszczenia białek, które gromadzą się w mózgu i utrudniają docieranie sygnałów nerwowych do pewnych jego obszarów, powodując między innymi zaburzenia pamięci, charakterystyczne dla choroby Alzheimera.
7. Kurkuma na zdrowe oczy
   Badania naukowe prowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały też korzystny wpływ kurkuminy na funkcjonowanie narządu wzroku. Substancja ta może być przydatna w leczeniu zapalenia spojówek, jaskry, zespołu suchego oka oraz retinopatii spowodowanej nieprawidłowym krążeniem krwi w gałkach ocznych.

Kurkuma ma szeroko poznane właściwości prozdrowotne, które mogłyby skutecznie zapobiegać rozwojowi licznych chorób. Czynnikiem ograniczającym jej lecznicze wykorzystanie jest szybki metabolizm kurkuminy w przewodzie pokarmowym, słaba rozpuszczalność w płynach ustrojowych i niska biodostępność. Oznacza to, że mimo konsumpcji jej w wysokich dawkach, nie zostaje przyswojona w przewodzie pokarmowym, a tym samym organizm nie może jej wykorzystać.

Czytaj też: Nalewka z kurkumy na wątrobę i odporność. Ten leczniczy środek przygotujesz z suszonej lub świeżej przyprawy. Zobacz przepis i właściwości

Przyswajalność kurkuminy w przewodzie pokarmowym zwiększa piperyna, czyli nadając ostry smak substancja zawarta w czarnym pieprzu. Kurkuma z pieprzem stosowana w postaci przyprawy lub napoju jest lepiej przyswajalnaniż stosowanie jej jednoskładnikowo. Dlatego, aby zwiększyć wykorzystanie tego związku przez organizm, w domowym zaciszu lepiej stosować kurkumę z pieprzem.

Kurkumina z nanocząsteczkami albuminy podawana szczurom osiąga wyższą koncentrację w osoczu (425 ng/ml) w porównaniu do podawania wolnej kurkuminy (276 ng/ml).

Kurkuma w tabletkach w postaci suplementów diety zawiera lepiej przyswajalną formę kurkuminy niż sproszkowana przyprawa. W składzie produktu obecne są także związki zwiększające jej wchłanianie w jelicie cienkim. To m.in. albuminy (białka), piperyna (z pieprzu czarnego), jony cynku, magnezu, selenu lub miedzi.

Minusem jest obecność substancji wypełniających, które sprawiają, że tabletka zachowuje swój kształt. W sprzedaży dostępna jest kurkuma micelizowana, która jest o kilkadziesiąt razy lepiej przyswajana niż kurkuma w proszku.

Korzeń kurkumy wysuszony i zmielony na proszek znany jest każdemu jako przyprawa. Kurkuma wchodzi też w skład mieszanek przypraw do dań charakterystycznych dla kuchni indyjskiej i dalekowschodniej. Znajduje się w curry i garam masala, a także jest składnikiem musztardy o intensywnie żółtym kolorze i sosu Worcestershire.

Mielona kurkuma sprawdzi się jako dodatek do potraw duszonych, warzyw, ryżu i zup. Chcąc ciekawie zabarwić ryż dla gości, podczas jego gotowania wystarczy dodać pół łyżeczki kurkumy, by ziarenka miały złotą barwę. Ze względu na silne właściwości barwiące kurkuma jest stosowana w przemyśle spożywczym jako naturalny barwnik żywności. Na etykietach produktów oznaczany jest symbolem E-100. Niestety zdarza się, że zastępuje kosztowny szafran.

Przygotowując potrawy ze świeżą lub sproszkowaną kurkumą, należy pamiętać, że ma ona właściwości silnie farbujące (na żółto). Pobrudzi jasne deski, plastikowe pojemniki oraz jasne paznokcie.

Olejek z kurkumy dodawany jest do orientalnych perfum. W przemyśle kosmetycznym kurkumę stosuje się jako barwnik do produkcji szminek, a także kosmetyków pielęgnacyjnych. Może wchodzić w skład kremów do twarzy o działaniu przeciwstarzeniowym i antytrądzikowym, odżywczych balsamów do ciała oraz maseczek do twarzy o właściwościach przeciwzmarszczkowych i oczyszczających.

Dowiedz się więcej: Luksusowa pielęgnacja skóry. Szafran przyda się w walce ze zmarszczkami i przebarwieniami. Zobacz przepisy na kosmetyki z szafranem

Ponieważ kurkuma ma właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, można więc zrobić z jej dodatkiem maseczkę do cery ze skłonnością do zmian trądzikowych. Trzeba jednak pamiętać, że kurkuma może mocno zabarwić skórę na żółto, dlatego lepiej stosować takie produkty wieczorem (trzeba uważać na poszewkę poduszki).

Źródła:

1. Przybylska S.: Kurkumina - prozdrowotny składnik kurkumy.. Problemy Higieny i Epidemiologii 2015.
2. Malec M.: Właściwości przeciwnowotworowe kurkuminy. Farmakognozja 2019.