Cukinia, kabaczek, patison – to właśnie ich czas. Poznaj ich właściwości i wypróbuj przepisy na placki z cukinii, leczo, zupę i inne dania

Cukinia, a dla niektórych kabaczek, zaliczana jest do rodziny roślin dyniowatych (Cucurbitaceae) ponieważ to botaniczna odmiana dyni zwyczajnej. Owoce kabaczka są mocno wydłużone i kształtem przypominają maczugę lub cylinder. Długość cukinii, wynosi od 8 do nawet 65 cm w zależności od fazy dojrzałości.

Cukinia występuje w dwóch wersjach kolorystycznych: najpopularniejsze są różne odcienie barwy zielonej, a mniej cukinia żółta. Znanych jest wiele odmian cukinii, które między sobą różnią się przede wszystkim wyglądem, wielkością, ale także smakiem.

Czym różni się cukinia od kabaczka? W zasadzie niczym, gdyż są to dwie różne nazwy, stosowane lokalnie w odniesieniu do jednego warzywa. Botanicy mogliby zwrócić uwagę, że cukinia i kabaczek to dwa odrębne warzywa, których jednak nie sposób odróżnić. Mają bowiem bardzo podobne kwiaty, liście, łodygi, a także owoce, które nie tylko wyglądają identycznie, a także smakują. Zarówno piękne, żółte kwiaty cukinii, jak i kabaczka są jadalne.

Wątpliwości dotyczące rozróżnienia cukinii od kabaczka, powinno rozwiać wyjaśnienie pochodzenia obu nazw. Od włoskiego słowa zucchini, pochodzi nazwa cukinia, która przyjęła się w Niemczech, krajach Skandynawskich oraz w Australii i Ameryce Północnej. Nazwa kabaczek przeważnie stosowana jest przez mieszkańców Francji, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii, Holandii oraz w Indiach i Południowej Afryce, a wywodzi się od francuskiego słowa courgette. Po pewnym czasie, popularność uprawy warzywa się rozpowszechniła, co przyczyniło się do konkluzji, że są to te same warzywa. Ujednolicono wówczas nazewnictwo – stwierdzono, że obie nazwy są poprawne, można stosować je wymiennie i określają jedno warzywo.

Cukinia to warzywo warte uwzględnienia, w diecie ponieważ jest bardzo niskokaloryczna. 100 g, czyli połowa średniej cukinii, dostarcza tylko 17 kilokalorii. Dla porównania 100 g marchewki (2 małe sztuki) dostarcza 41 kcal, a buraka (połowa średniej bulwy) – 43 kcal. Należy jednak podkreślić, że nawet bardziej kaloryczne warzywa są najodpowiedniejszym źródłem energii oraz witamin i składników odżywczych.

Cukinia ma niski indeks glikemiczny wynoszący 15. Uwarunkowane jest to ubogą zawartością węglowodanów przyswajalnych w tym warzywie. Produkty o niskim indeksie glikemicznym powinny stanowić podstawę diety osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, czyli takimi chorobami jak cukrzyca, insulinooporność, hipoglikemia reaktywna czy hiperinsulinemia.

Sprawdź: Jakie produkty mają niski, a jakie wysoki indeks glikemiczny?

Mała cukinia lub połowa średniej sztuki, waży ok 100 gramów i dostarcza 17 kcal, a wraz z nimi 3 g węglowodanów, 1,2 g białka roślinnego i mniej niż 0,5 g tłuszczu. Zawartość błonnika jest niewielka, bo jedynie 1 g na 100 g. Warto jednak pamiętać, że cukinię zwykle łączymy w potrawach z innymi warzywami np. papryką, która dostarcza 2 g w 100 g lub bakłażanem dostarczającym go 3 g, toteż w porcji przygotowanego dania, zawartość błonnika jest znacząca.

Spośród witamin zawartych w cukinii, na wyróżnienie zasługuje roślinna wersja witaminy A, czyli beta-karoten – barwnik z rodziny karotenoidów o właściwościach przeciwutleniających. Innym przedstawicielem karotenoidów, występującym w cukinii jest luteina. Najobficiej występuje w zielonych warzywach liściastych (jarmuż, szpinak), w mniejszych ilościach w innych zielonych warzywach takich jak cukinia, brokuły, brukselka czy zielony groszek.

Zieloną barwę skórki cukinii warunkuje obecność barwnika o nazwie chlorofil. Im bardziej intensywnie zielona barwa warzywa, tym więcej chlorofilu zawiera. Chlorofil swoją budową przypomina ludzką hemoglobinę (barwnik czerwonych krwinek). W centrum aktywnym chlorofilu znajduje się jednak nie żelazo, a magnez, co tłumaczy dlaczego zielone rośliny stanowią źródło tego pierwiastka w diecie.

W zadowalających ilościach w cukinii występują witaminy K i C, a także witaminy z grupy B: B1, B2, PP, B6 i kwas foliowy. Podobnie jak we wszystkich warzywach, w kabaczku nie znajdziemy witaminy B12, ponieważ jej źródłem są przede wszystkim produkty odzwierzęce, takie jak: mięso, jaja, ryby i produkty mleczne. Osoby będące na diecie wegańskiej, której zasady opierają się na konsumpcji wyłącznie produktów pochodzenia roślinnego, muszą suplementować tę witaminę.

Cukinia niestety nie jest zasobnym źródłem składników mineralnych. W największej ilości zawarty jest w niej potas, a w mniejszych żelazo, cynk, magnez oraz wapń.

Cukinia to dietetyczne i niskokaloryczne warzywo o neutralnym smaku. Ilość węglowodanów w niej zawarta jest bardzo mała, dlatego cukinia jest jednym z warzyw zalecanych na dietach ograniczających ich spożycie: dieta niskowęglowodanowa, dieta ketogeniczna, dieta Atkinsa, czy dieta paleo.

Zdecydowanie warto włączyć ją do diety, jeśli celem jest utrata masy ciała. Z cukinii można przygotować wiele ciekawych i smacznych potraw i przekąsek, które jednocześnie nie będą dostarczały wielu kalorii, jeśli nie wykorzystamy do ich przygotowania dużej ilości tłuszczu. Pamiętać należy, że całkowita eliminacja tłuszczu z diety nie jest korzystna dla funkcjonowania m.in. układu hormonalnego. Warto jednak świadomie dodawać tłuszcz do posiłku, odmierzając ilość tłuszcz np. za pomocą łyżek.

Ciekawym trikiem jest zwiększanie objętości posiłku za pomocą niskokalorycznej cukinii, jednocześnie nie zwiększając wartości kalorycznej posiłku. Startą na tarce cukinię można dodać do owsianki, omleta, gulaszu lub ciasta. Jej neutralność nie zmienia smaku potrawy, a jedynie dodaje objętości, dzięki czemu satysfakcja ze spożytego posiłku jest większa.

Niska zawartość błonnika pokarmowego, klasyfikuje cukinię jak produkt lekkostrawny i zalecany osobom ze schorzeniami przewodu pokarmowego. Cukinię powinni pokochać Ci, którzy zmagają się z nadkwasotą żołądka, mają nadżerki lub wrzody żołądka lub dwunastnicy, gdyż działa alkalizująco i nie stymuluje wydzielania kwasu solnego.

Polecana jest także dla osób ze stanami zapalnymi jelit, jak na przykład wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego Crohna. Może być bezpiecznie stosowana na diecie low FoodMap, która przeznaczona jest dla osób borykających się z zespołem jelita drażliwego (IBS).

Dieta low FoodMap polega na czasowym spożywaniu wyłącznie produktów, które nie zawierają fermentujących w przewodzie pokarmowym: oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów oraz polioli. Zalicza się do nich laktozę, fruktozę, fruktany oraz alkohole polihydroksylowe (zawarte są zamiennikach cukru, a ich nazwy kończą się „ol” np. maltitol, ksylitol, erytrytol).

Bez obaw, cukinia może być spożywana przez cukrzyków oraz osoby z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Zarówno surowa, jak i ugotowana lub grillowana, ma niski indeks glikemiczny. Spożycie nawet 300 g cukinii nie wpłynie negatywnie na poziom cukru we krwi, gdyż w takiej porcji zawarte jest jedynie 9 g węglowodanów, czyli tyle ile w połowie kromki żytniego chleba razowego. Ponadto porcja ta dostarcza blisko 3 g błonnika pokarmowego!

Z uwagi na znaczącą zawartość beta-karotenu, cukinia jest sprzymierzeńcem pięknej skóry i opalenizny latem. W wątrobie człowieka, przy udziale nienasyconych kwasów tłuszczowych, beta-karoten przekształcany jest w witaminę A. Rolą witaminy A w organizmie człowieka jest wzmacnianie wrodzonej odporności, gdyż uczestniczy ona w ochronie powierzchni skóry przed wysuszeniem i pękaniem, a także przed szkodliwym działaniem promieniowania UV (m.in. przyczynia się do powstania estetycznej opalenizny latem).

Patison, podobnie jak cukinia i kabaczek, zaliczany jest do rodziny roślin dyniowatych. W porównaniu z innymi przedstawicielami, patisony wyróżnia bardzo charakterystyczny kształt, który można porównać do złączonych pofalowanymi brzegami, talerza na zupę oraz talerza obiadowego.

Patisony występują w wielu wersjach kolorystycznych od białych, przez kremowe, żółte, zielone, a nawet granatowo-fioletowe. Wielkość patisonów jest bardzo różna, gdyż do przetworów wykorzystuje się warzywa małe o średnicy ok 3-4 cm, natomiast do potraw gotowanych, pieczonych lub smażonych – większe o średnicy nawet 20 cm. Młode patisony mają delikatną skórkę, której nie trzeba obierać, a starsze, wymagają jej pozbawienia przed wykorzystaniem, ponieważ staje się coraz twardsza wraz z fazą dojrzałości warzywa. Pod względem smaku i wartości odżywczych, patisony nie odbiegają o cukinii. To warzywa bardzo blisko ze sobą spokrewnione, których już zasadzenie w ziemi blisko siebie, często kończy się skrzyżowaniem.

Smak kabaczka jest z reguły neutralny, co poszerza możliwości jego wykorzystania w kuchni. Nadaje się bowiem do przygotowania rozmaitych potraw na słono, także na słodko.

Przepis na sycące placki z cukinii:
Składniki:

• średnia cukinia,
• pół kostki półtłustego twarogu,
• 3 łyżki mąki pełnoziarnistej lub zmielonych płatków owsianych,
• jajko,
• ząbek czosnku,
• zioła prowansalskie, pieprz i sól do smaku,
• olej do smażenia (najlepiej oliwa).

Sposób przygotowania:
Cukinię należy zetrzeć na tarce na drobnych oczkach i mocno odcisnąć z nadmiaru wody. Umieścić miąższ w misce i dodać pozostałe składniki. Doprawić do smaku i wszystkie dokładnie wymieszać. Rozgrzać na patelni tłuszcz i smażyć placki po kilka minut z każdej strony.
Placki można zjadać samodzielnie lub podać z sosem jogurtowym.

Przepis na leczo z cukinią
Składniki:

• 200 g drobiowej kiełbasy,
• 2 cukinie,
• czerwona papryka,
• żółta papryka,
• 2 puszki pomidorów krojonych,
• duża cebula,
• 3 łyżki oleju rzepakowego,
• 2 liście laurowe, kilka ziaren ziela angielskiego,
• suszona słodka i ostra papryka,
• sól i pieprz do smaku.

Sposób przygotowania:
W dużym garnku należy rozgrzać olej. Wrzucić pokrojoną na cienkie plasterki kiełbasę, chwilkę podsmażyć, by się lekko zarumieniła, a wtedy dodać posiekaną cebulę – i poczekać, aż się zeszkli. Dołożyć pozostałe, pokrojone w kostkę warzywa i chwilkę pozwolić, im się przysmażyć. Następnie dodać pomidory z puszki i wszystkie przyprawy. Przykryć garnek pokrywką i poczekać, aż warzywa zmiękną.

Przepis na na zupę krem z cukinii:
Składniki:

• średnia cukinia,
• cebula,
• 3 duże ziemniaki,
• 3 ząbki czosnku,
• marchewka,
• kawałek selera,
• 3 łyżki oleju rzepakowego,
• 150 ml jogurtu greckiego,
• sól i pieprz,
• liść laurowy,
• gałka muszkatołowa i tymianek do smaku

Sposób przygotowania:
Warzywa należy pokroić w drobną kostkę. Do garnka wlać ok 500 ml wody lub jeśli mamy – bulionu. Następnie postawić garnek na gazie i wrzucić wszystkie przyprawy oraz pokrojone ziemniaki, marchew, seler. Na patelni rozgrzać olej i podsmażyć posiekaną cebulkę, pod koniec dodając przeciśnięty przez praskę czosnek. Zawartość patelni dodać do garnka. Gdy warzywa będą w połowie twarde, dodać pokrojoną cukinię. Odczekać, aż wszystkie warzywa będą mocno ugotowane, a wtedy za pomocą blendera zmielić wszystkie składniki na konsystencję zupy krem. Podawać z jogurtem greckim i grzankami z pieczywa razowego.

Przepis na grillowaną cukinię:
Składniki:

• 2 duże cukinie,
• 3 łyżki oliwy z oliwek,
• zioła prowansalskie,
• 2 ząbki czosnku,
• sól i pieprz.

Sposób przygotowania:
Cukinię pokroić na plastry grubości 1 cm. W miseczce wymieszać oliwę z przyprawami i czosnkiem przeciśniętym przez praskę. Marynatą polać talarki z cukinii i usmażyć je na patelni grillowej lub ułożyć na grillu. Gotowe talarki będą miały charakterystyczne ciemne paski powstałe od wypukłości na patelni lub kratki grillowej. Świetnie smakują z mięsem i sosem tzatziki.