Objawy cukrzycy u dzieci – jakie są pierwsze symptomy choroby i jakie zachowania dziecka wymagają konsultacji z lekarzem?

Cukrzyca to choroba ogólnoustrojowa, wyróżniająca się nieprawidłowym metabolizmem węglowodanów. Występują wtedy zaburzenia metaboliczne, będące wynikiem braku działania insuliny, związany z zaburzeniami jej wydzielania lub zmianami w jej działaniu. Zaburzeniom tego typu często towarzyszą procesy zapalne w organizmie, zaburzenia neurologiczne i predyspozycje do zmian miażdżycowych.

Insulina to hormon wydzielany do krwi poprzez komórki beta wysp trzustki. Jest konieczny do przyswajania przez tkanki glukozy, którą organizm pozyskuje ze spożywanych węglowodanów.

W cukrzycy może wystąpić nieprawidłowy stan fizjologiczny:

• hiperglikemia, czyli zwiększone stężenie glukozy we krwi,
• hiperlipidemia, czyli zwiększone stężenie różnych rodzajów tłuszczów we krwi,
• hiperaminoacydemia, czyli zwiększenie stężenie różnych aminokwasów we krwi.

Cukrzyca nie jest chorobą jednolitą. Dotychczas wyróżniono 4 typy cukrzycy:

• cukrzyca typu 1 (młodzieńcza),
• cukrzyca typu 2,
• cukrzyca ciężarnych,
• cukrzyca wtórna.

Objawy cukrzycy u dzieci i młodzieży związane bezpośrednio z zaburzeniami tolerancji glukozy mogą mieć bardzo zróżnicowane podłoże. U dzieci mogą występować wszystkie znane postaci choroby, poza cukrzycą ciążową. Rośnie liczba przypadków, w których nie można jednoznacznie zakwalifikować postaci cukrzycy.

U młodych najczęściej pacjentów diagnozuje się cukrzycę typu 1. Typ ten pojawia się u dzieci po 6. miesiącu życia i spowodowany jest znacznym niedoborem insuliny w następstwie samozniszczenia wysp trzustkowych produkujących ten hormon. W Polsce co roku diagnozuje się ponad 1200 nowych przypadków cukrzycy typu 1 u dzieci.

Różnicowanie typu cukrzycy u młodych pacjentów opiera się głównie na obrazie klinicznym, a więc wnikliwej diagnozie. Cukrzyca może pojawić się u dziecka w każdym wieku.

Po rozpoznaniu cukrzycy u dzieci należy monitorować regularnie ich wzrost i rozwój. Co 2 lata należy wykonywać badania w kierunku celiakii. U chorych na cukrzycę mogą pojawić się pewne choroby towarzyszące, jednak nie oznacza to, że rozwiną się u wszystkich dzieci.

Choroby i zaburzenia towarzyszące cukrzycy:

• niedoczynność tarczycy,
• nadczynność tarczycy,
• celiakia,
• bielactwo,
• pierwotna niedoczynność nadnerczy,
• lipodystrofia, czyli zanik tkanki tłuszczowej,
• obumieranie tłuszczowate skóry,
• zespół organicznej ruchomości stawów,
• obrzęk,
• zmiany kostne.

Przyczyny cukrzycy u dzieci są uzależnione są od jej typu. Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną i ma podłoże genetyczne. Natomiast cukrzyca typu 2 rozwija się pod wpływem czynników zewnętrznych.

Czynniki zwiększające zagrożenie cukrzycą typu 2 to:

• nadwaga,
• otyłość,
• niezdrowa dieta, obfitująca w wysokoprzetworzoną żywność,
• brak aktywności fizycznej,
• czynniki genetyczne.

Objawy cukrzycy typu 1 u dzieci to:

• częste oddawanie moczu, czyli poliuria,
• wzmożone pragnienie, czyli polidypsja,
• nagła utrata masy ciała określana jako chudnięcie bez powodu, związana
• z odwodnieniem bądź brakiem odpowiedniej podaży kalorii,
• ciągłe zmęczenie i osłabienie,
• częste wstawanie do toalety w nocy,
• moczenie nocne z uwagi na to, że organizm chcąc usunąć nadmiar cukru częściej wydala mocz,
• zaburzenia widzenia,
• rozdrażnienie,
• brak chęci do nauki,
• zaburzenia rytmu serca, związane z podwyższonym poziomem cukru we krwi, uszkadzającym naczynia krwionośne oraz nerwy,
• zajady w kącikach ust,
• zapach acetonu z ust,
• kurcze mięśni.

U dzieci z cukrzycą typu 1 jednym z głównych objawów choroby jest wzmożone pragnienie. Dziecko może wypijać nawet 6 litrów wody dziennie, wciąż odczuwając ciągłe pragnienie.

Pod wpływem częstego oddawania moczu może dojść do odwodnienia lub nawet niewydolności nerek. Utrata masy ciała związana jest z niedoborem insuliny w organizmie, dlatego w przypadku nagłego chudnięcia należy skontaktować się z lekarzem.

Należy być też czujnym, gdy dziecko skarży się na nagłe skurcze łydek, ponieważ zwykle wynika to z niedoboru potasu. Dziecko zmagające się z cukrzycą typu 1 może być apatyczne i blade, jak również często zapadać w drzemki.

Objawy, jakie daje u dzieci cukrzyca typu 2, to:

• częste napady głodu,
• zmęczenie i senność,
• umiarkowanie zwiększone pragnienie,
• objawy skórne: sucha i swędząca skóra,
• infekcje intymne.

W Wielkiej Brytanii w 2012 roku wdrożono kampanię społeczną mającą na celu uświadamianie rodziców co do symptomów cukrzycy typu 1. Akcję tę, w języku angielskim określono jako 4T, od słów:

• toilet (toaleta),
• tired (zmęczony),
• thirsty (spragniony),
• thinner (chudszy).

Częste oddawanie moczu powinno zaniepokoić rodziców, zwłaszcza jeśli dotychczas dziecko robiło to regularnie. Jeśli rodzicom wydaje się, że żadna ilość napojów nie jest w stanie ugasić pragnienia dziecka, jest to kolejny objaw, jakiego nie powinny bagatelizować.

Pogodne i energiczne wcześniej dziecko skarży się na brak energii? To także powód do wizyty u lekarza. Wyraźnym sygnałem do niepokoju jest też sytuacja, kiedy niemowlę przestaje przybierać na wadze, a starsze dziecko zaczyna ją tracić.

Obecność już dwóch spośród czterech wymienionych objawów powinna być wskazaniem do konsultacji lekarskiej. Jest to tym bardziej istotne, jeśli na cukrzycę typu 1 choruje ktoś z rodziny.

Rodzic, który zaobserwuje u swojej pociechy pierwsze objawy cukrzycy, powinien udać się z dzieckiem do lekarza rodzinnego, gdzie wykonany zostanie prosty test diagnostyczny –badanie glikemii na czczo.

Badania wykonywane w diagnostyce cukrzycy u dzieci to:

• poziom cukru na czczo,
• doustny test obciążenia glukozą, czyli krzywa cukrowa,
• oznaczenie przeciwciał przeciwko antygenom wysp trzustkowych,
• oznaczenie stężenia insuliny lub peptydu C,
• oznaczenie hemoglobiny glikowanej,
• oznaczenie glukozy w moczu,
• oznaczenie ciał ketonowych w moczu lub w krwi,
• badanie poziomu cholesterolu.

Jeśli badania wskażą na cukrzycę, należy udać się do diabetologa w celu ustalenia schematu leczenia dziecka, które bazuje głównie na podawaniu insuliny. Cukrzycy typu 2 nie leczy się na początku farmakologicznie, lecz zmienia dietę oraz negatywne nawyki w ogólnym stylu życia dziecka.

W momencie, w którym trzustka wydziela zbyt mało insuliny bądź całkowicie przestaje ją produkować, jedyną metodą leczenia jest dostarczanie insuliny z zewnątrz. Podaje się ją w formie wstrzyknięć przy użyciu specjalnych wstrzykiwaczy, bądź w postaci ciągłego podskórnego wlewu z użyciem osobistej pompy insulinowej.

Ilość podawanej insuliny, a także częstość i pora wstrzyknięć, uzależnione są od liczny posiłków zjadanych przez dziecko, ich wielkości i składu, a także od prowadzonego trybu życia. Nie bez znaczenia jest też ewentualna obecność innych chorób.

W leczeniu cukrzycy u dzieci kwestią kluczową oprócz insulinoterapii jest stosowanie diety cukrzycowej. Posiłki muszą dostarczać energii niezbędnej do prawidłowego wzrostu, a także powinny sprzyjać utrzymaniu masy ciała odpowiedniej do wzrostu. Optymalny dobór dawek insuliny sprzyja zachowaniu stężenia glukozy we krwi przybliżonego do wartości prawidłowych. W ten sposób można uniknąć negatywnego wpływu nadmiaru lub niedoboru glukozy na funkcjonowanie narządów.

Kluczowym elementem terapii cukrzycy jest właściwie zbilansowana i urozmaicona dieta cukrzycowa, która dostarcza niezbędnych witamin i składników mineralnych. W cukrzycy typu 1 priorytetem jest zachowanie równowagi pomiędzy przyjmowaną insuliną, węglowodanami i aktywnością fizyczną.

W cukrzycy typu 2 ważne jest monitorowanie ilości i jakości spożywanych węglowodanów. Poziom cukru może się ustabilizować, jeśli wprowadzona zostanie dieta niskoglikemiczna.

Insulinoterapia u dzieci i młodzieży z cukrzycą powinna być podjęta jak najszybciej. Zapobiega to cukrzycowej kwasicy ketonowej, czyli stanowi groźnemu dla zdrowia, a nawet dla życia pacjentów. Często zdarza się, że rodzice ignorują pierwsze sygnały. Wówczas do lekarza zgłaszają się, gdy choroba jest już zaawansowana.

Niezależnie od grupy wiekowej, w jakiej znajduje się dziecko, insulina musi być podawana jako substytut w stopniu jak najbardziej przypominającym rytm jej naturalnego wydzielania w organizmie.

Poza ustaleniem schematu insulinoterapii bardzo ważne jest równoczesna edukacja dziecka i jego rodziny co do tego, jak radzić sobie z cukrzycą na co dzień. Wiedza powinna być podawana w sposób dostosowany do wieku dziecka, a kompleksowa edukacja – do potrzeb całej rodziny.

W insulinoterapii dzieci i młodzieży należy dążyć do utrzymania odpowiedniego stężenia insuliny, jakie pokrywa całodobowe zapotrzebowanie podstawowe oraz zapotrzebowanie zwiększone, odpowiednie do posiłków, jakie spożywa dziecko.

Dobową dawkę insuliny należy regularnie kontrolować oraz modyfikować, o ile jest taka konieczność. Chore dzieci należy zachęcać do wstrzyknięć w te same okolice ciała w tych samych porach dnia, jednak unikać wstrzyknięć w te same miejsca. Obowiązkiem rodziców i lekarzy jest monitorowanie miejsc i metody wykonywania wstrzyknięć insuliny.

ZOBACZ: Cukrzyca jest epidemią XXI wieku

KUCHENNA WAGA DIABETOLOGICZNA – sprawdź w potrawach kalorie, zawartość węglowodanów, tłuszczu i białka >> Zobacz modele dostępne w naszym sklepie <<