Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych i dzieci – czym jest, jak je rozpoznać i leczyć?

AZS jest przewlekłą choroba skóry, która występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. U pacjentów z AZS występują charakterystyczne objawy:

• suchość skóry – ten objaw wynika z osłabionej bariery ochronnej,

• świąd skóry – często bardzo nasilony, może prowadzić do drapania i powstawania ran,

• miejscowe stany zapalne skóry – powodują zaczerwienienia, pęknięcia i nadkażenia.

• niemowlęta i dzieci – AZS jest chorobą, na którą narażone są szczególnie dzieci w wieku szkolnym,

• osoby z alergią – u dzieci i dorosłych często współwystępuje ono z takimi chorobami, jak astma i katar sienny czy inną dermatozą skóry,

• osoby o wrażliwej skórze – u których czynniki zewnętrzne łatwo zaostrzają objawy AZS.

AZS diagnozowany jest na podstawie stanu skóry – o czym przeczytasz z kolejnych akapitach. Najczęściej w chorobie stwierdza się:

• wyprysk atopowy – czyli przesuszenie skóry, czerwone plamy, grudki i pęknięcia,

• zaostrzenia AZS – miejscowe i intensywne swędzenie skóry.

Wskazówka: Jeśli zauważysz pierwsze objawy AZS (np. suchość i swędzenie), skonsultuj się jak najszybciej z lekarzem – zacznij leczenie i stosuj pielęgnację skóry jak najszybciej, dzięki temu minimalizujesz ryzyko powikłań i nawrotów.

Dowiedz się więcej: Jak wygląda atopowe zapalenie skóry? Zdjęcia AZS u dzieci i dorosłych

Atopowe zapalenie skóry jest wynikiem połączenia kilku czynników. Zgodnie z aktualnymi badaniami choroba rozwija się z powodu czynników: genetycznych, immunologicznych i środowiskowych.

• genetyka – jeśli rodzice chorują na AZS, dziecko ma większe ryzyko zachorowania,

• zaburzona bariera skórna – skóra atopowa nie produkuje wystarczającej ilości lipidów,

• nadreaktywność układu odpornościowego – skóra nadmiernie reaguje na alergeny,

• czynniki środowiskowe: są to m.in. alergeny (np. pyłki, sierść zwierząt, kurz); drażniące substancje chemiczne (np. detergenty czy perfumy), a także zmiany temperatury i wilgotności powietrza.

Czynniki nasilające chorobę to m.in.:

• kontakt skóry z alergenami, narażanie skóry na substancje drażniące,

• noszenie syntetycznych ubrań (zamiast bawełnianych odpowiedników),

• długie kąpiele w gorącej wodzie, pocieranie skóry.

Wskazówka: Masz AZS? Koniecznie unikaj kontaktu z potencjalnymi alergenami – stosuj delikatne środki piorące i kosmetyki polecane przez dermatologa. Więcej o przyczynach AZS dowiesz się z naszego poradnika: Atopowe zapalenie skóry – przyczyny powstawania AZS

Atopowe zapalenie skóry diagnozuje się na podstawie wywiadu lekarskiego i objawów skórnych. Lekarz dodatkowo w diagnostyce może różnicować AZS z innymi chorobami skóry i/lub zlecić wykonanie badań.

• testy skórne – sprawdzają reakcję skóry na alergeny,

• testy z krwi – oceniają poziom IgE (przeciwciał związanych z alergią),

• badanie mikroskopowe skóry – takim badaniem wyklucza się inne choroby dermatologiczne.

Istnieją też konkretne kryteria diagnostyczne, do których zalicza się m.in.:

świąd skóry – jako kluczowy objaw choroby,

suchość skóry, nadwrażliwość na potencjalne alergeny,

typowe umiejscowienie zmian (twarz, szyja, łokcie, kolana),

rodzinne występowanie AZS, astmy lub alergii.

Wskazówka: W przypadku nawracających zmian skórnych, konieczna jest konsultacja dermatologiczna – AZS może wymagać specjalistycznego leczenia i włączenia do leków miejscowych farmakoterapii.

Objawy AZS różnią się w zależności od wieku i nasilenia choroby.

• suchość skóry – skóra jest napięta, szorstka, podatna na pęknięcia i uszkodzenie,

• łuszczenie i świąd – często zaostrza się nocą i może powodować bezsenność,

• czerwone plamy i grudki – przypominające wyprysk, egzema atopowa występuje miejscowo,

• pęknięcia i nadkażenia – w wyniku drapania mogą rozwijać się zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze.

• objawy AZS u niemowląt – u dzieci z AZS zmiany skórne głównie na policzkach i czole,

• objawy u dzieci w wieku szkolnym – wyprysk na łokciach i kolanach, różne natężenie objawów,

• objawy u dorosłych – zmiany skórne na szyi, rękach, powiekach, mogą obejmować całe ciało.

Więcej o objawach dowiesz się z naszego poradnika: Atopowe zapalenie skóry – objawy. Jak rozpoznać objawy AZS?

Wskazówka: Istnieje dużo domowych sposobów na AZS (niektóre z nich poznasz w dalszej części tego poradnika), które warto skonsultować z lekarzem. Jedną z technik łagodzących objawy jest zastosowanie na noc lekkich rękawiczek bawełnianych, aby uniknąć drapania skóry podczas snu.

Atopowe zapalenie skóry może wyglądać inaczej w zależności od fazy choroby. Poniżej znajdziesz zdjęcia atopowego zapalenia skóry w różnych stadiach rozwoju i miejscach.

Jak widać na załączonych zdjęciach najczęstsze zmiany skórne w AZS to:

• suche plamy z łuszczącą się skórą,

• zaczerwienione i podrażnione miejsca,

• rany i strupki powstające w wyniku drapania.

Wskazówka: jeśli objawy nasilają się, zrób zdjęcie zmiany skórnej i porównaj z wcześniejszym stanem – to pomoże w monitorowaniu przebiegu AZS. Jeśli stan się pogarsza – zgłoś się na konsultację lekarską.

Nie ma jednego skutecznego leku na AZS, ale odpowiednie leczenie pomaga łagodzić objawy. To w zasadzie kluczowe w terapii AZS.

• leczenie miejscowe – lekarz może zalecić maści i kremy sterydowe, inhibitory kalcyneuryny,

• emolienty i dermokosmetyki – nawilżają skórę z AZS, pomagając odbudować barierę ochronną, dobierane do poszczególnych części ciała,

• leki antyhistaminowe – zmniejszają świąd skóry i reakcje alergiczne w przebiegu choroby,

• fototerapia – leczenie światłem UVB pomaga zmniejszyć stan zapalny - zalecana raczej w trudnych przypadkach,

• unikanie alergenów – ważny element leczenia - celem jest eliminacja z otoczenia czynników nasilających objawy AZS.

Wskazówka: nawilżaj skórę 3 razy dziennie, aby utrzymać jej prawidłową kondycję. Więcej o leczeniu AZS: Atopowe zapalenie skóry – leczenie, domowe sposoby. Co na ASZ?

Dobrane przez lekarza preparaty pielęgnacyjne są niezbędne w leczeniu AZS. Należy dobierać je tak, aby łagodziły objawy i wspierały regenerację bariery ochronnej skóry.

• maści kortykosteroidowe – stosowane w fazie zaostrzeń (np. hydrokortyzon, mometazon),

• inhibitory kalcyneuryny – nie zawierają steroidów i mogą być stosowane długoterminowo (przykładami takich leków są: takrolimus, pimekrolimus),

• maści z mocznikiem i lanoliną – intensywnie nawilżają i zmniejszają suchość skóry, są elementem kompleksowej terapii AZS.

• kremy z ceramidami – odbudowują barierę ochronną skóry,

• kremy pantenolem i alantoiną – łagodzą stan zapalny skóry i przyspieszają regenerację,

• kremy z lipidami – uzupełniają niedobory tłuszczów w skórze atopowej.

• emolienty zawierające oleje naturalne – polecane są z olejami: lnianym, wiesiołkowym, masło shea,

• balsamy z kwasem hialuronowym – poprawiają poziom nawilżenia suchej skóry.

• przede wszystkim: bez SLS i SLES – delikatne szampony, niepodrażniające owłosionej skóry głowy,

• szampony z dodatkiem mocznika – nawilżają skórę i zmniejszają świąd skóry,

• preparaty cynkiem i siarką – ograniczają rozwój bakterii i redukują łuszczenie.

Wskazówka: Zawsze wybieraj kosmetyki hipoalergiczne – bez sztucznych zapachów i konserwantów, które mogą nasilać objawy AZS, nie kieruj się zapachem produktów, tylko ich składem.

Praktyczny poradnik: Jakie maści i kremy na atopowe zapalenie skóry?

AZS na twarzy, wypryski na policzkach czy w okolicach oczu to szczególnie problematyczne objawy. Skóra w tej okolicy jest delikatna i wrażliwa.

• oczyszczanie – używaj łagodnych żeli micelarnych bez mydła,

• nawilżanie – stosuj lekkie kremy pielęgnacyjne do skóry atopowej, najlepiej z ceramidami w składzie,

• unikaj makijażu z silikonami i alkoholem, które mogą zaostrzać objawy AZS.

Wskazówka: Zimą chroń skórę twarzy przed wiatrem i mrozem; używaj specjalnych kremów ochronnych na bazie lipidów i z filtrami.

Atopowe zapalenie skóry głowy powoduje łuszczenie, świąd i suchość, a w skrajnych przypadkach – utratę włosów i osłabienie cebulek włosa.

• szampony dla skóry atopowej – wybieraj produkty bez parabenów i alkoholu,

• olejowanie skóry głowy – to jedna z naturalnych metod, sprawdzą się: olej lniany, kokosowy i jojoba zmniejszają suchość skóry i świąd,

• unikanie suszarek i prostownic – gorące powietrze może zaostrzać objawy AZS.

Wskazówka: w czasie mycia głowy masuj skórę głowy delikatnie, aby uniknąć jej dodatkowego podrażnienia.

Egzema atopowa (inaczej: wyprysk atopowy) to jeden z głównych objawów atopowego zapalenia skóry (AZS). Jest to przewlekłe, nawracające zapalenie skóry, które charakteryzuje się:

• suchością skóry – powodem jest brak odpowiedniego nawilżenia, co powoduje jej dalsze pękanie,

• świądem skóry – często bardzo nasilonym, prowadzącym do drapania i pogłębiania zmian,

• zaczerwienieniem i grudkami – skóra z egzemą staje się podrażniona i mogą występować pęcherzyki,

• pogrubieniem skóry – w miejscach długotrwałego drapania skóra staje się zgrubiała.

Egzema atopowa najczęściej pojawia się na twarzy, szyi, dłoniach, zgięciach łokci i kolan. W ostrych fazach może również obejmować skórę głowy i inne części ciała.

• regularnie nawilżaj skórę emolientami,

• unikaj gorących kąpieli, które mogą nasilać objawy egzemy,

• stosuj leki przeciwhistaminowe w przypadku intensywnego świądu (zgodnie z zaleceniami lekarza),

• unikaj drażniących tkanin i kosmetyków zawierających alkohol oraz substancje zapachowe.

Wskazówka: Jeśli egzema nasila się mimo stosowania pielęgnacji, skonsultuj się z dermatologiem – może być konieczne leczenie miejscowe specjalistyczną maścią lub leczenie doustne.

Atopowe zapalenie skóry, jeśli nie jest odpowiednio leczone lub występują dodatkowe infekcje, może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:

• zakażenia bakteryjne skóry – w wyniku drapania i osłabienia bariery ochronnej skóry często dochodzi do nadkażeń, np. gronkowcem złocistym,

• egzema opryszczkowata – groźna infekcja wirusem opryszczki (HSV-1), powodująca bolesne pęcherzyki i gorączkę,

• astma i alergie – AZS często współistnieje z katarem siennym i astmą oskrzelową,

• zaburzenia snu – przewlekły świąd może prowadzić do problemów ze snem, zmęczenia i drażliwości,

• problemy psychologiczne – przewlekła choroba skóry może wpływać na obniżenie samooceny i zwiększać ryzyko depresji, powstaje błędne koło – stres i hormony (kortyzol) sprawiają, że skóra reaguje kolejnymi objawami.

• nawilżaj skórę nawet kilka razy dziennie,

• unikaj drapania – może prowadzić do zakażeń,

• stosuj leki przeciwzapalne zgodnie z zaleceniami lekarza,

• dbaj o odpowiednią dietę i eliminację alergenów.

Wskazówka: Jeśli zauważysz ropne pęcherzyki, gorączkę lub silne zaczerwienienie skóry, natychmiast skontaktuj się z lekarzem – może to być infekcja wymagająca antybiotykoterapii.

Dieta może znacząco wpłynąć na łagodzenie objawów AZS i zmniejszenie stanów zapalnych skóry. Zdecydowanie warto działać kompleksowo i poza konsultacją z dermatologiem – skonsultować się z dietetykiem.

• kwasy omega-3 – ryby morskie, siemię lniane, orzechy włoskie,

• produkty bogate w cynk i selen – wspierają regenerację skóry (przykłady: pestki dyni, jaja, orzechy brazylijskie),

• probiotyki – kiszonki, kefir, jogurt naturalny – wzmacniają odporność i mogą łagodzić stan zapalny, to naturalne sposoby na łagodzenie objawów wielu chorób,

• warzywa i owoce bogate w antyoksydanty – pomagają zmniejszyć stres oksydacyjny skóry.

• nabiału i przetworzonego jedzenia – mogą nasilać objawy,

• cukru i białej mąki – mogą zwiększać stan zapalny,

• alkoholu i kawy – mogą wysuszać skórę, pogłębiać problemy ze snem.

• najważniejsze jest odpowiednie nawilżanie skóry,

• unikaj długich kąpieli w gorącej wodzie,

• noś luźne ubrania z bawełny,

• unikaj kontaktu z dymem papierosowym i silnymi detergentami.

Wskazówka: Prowadź dziennik diety i dziennik choroby, aby zauważyć, jakie produkty mogą wywoływać zaostrzenia AZS.

Wspomagająca pielęgnacja domowa może pomóc w łagodzeniu objawów AZS – pamiętaj, że nie jest to główna metoda leczenia AZS.

• oleje naturalne – olej kokosowy i oliwa z oliwek pomagają odbudować barierę skóry,

• płatki owsiane – kąpiele owsiane działają kojąco na swędzącą skórę (kąpiele nie mogą być długie),

• żel aloesowy – łagodzi zaczerwienienia i regeneruje skórę,

• sól z Morza Martwego – dodana do kąpieli pomaga zmniejszyć stan zapalny.

Wskazówka: stosuj okłady z rumianku i nagietka, aby naturalnie łagodzić podrażnienia, polecane są też specjalne opatrunki łagodzące swędzenie – zapytaj farmaceuty lub lekarza o polecane produkty.

Nie, atopowe zapalenie skóry (AZS) nie jest chorobą zakaźną i nie można się nim zarazić przez kontakt ze skórą chorego.

Atopowe zapalenie skóry należy do przewlekłych chorób zapalnych skóry, które wynikają z nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego na alergeny.

Choć AZS u niemowląt, starszych dzieci i dorosłych nie jest zakaźne, skóra z AZS jest podatna na wtórne zakażenia bakteryjne, np. skóry gronkowcem złocistym. Pamiętaj, że w takim przypadku wypryski mogą być zaraźliwe – jeśli przyczyną są wymienione czynniki.

Tak, świąd skóry jest jednym z najbardziej dokuczliwych i charakterystycznych objawów u osób z AZS.

Objawy choroby, takie jak suchość, podrażnienie i zaczerwienienie skóry, dodatkowo nasilają swędzenie, które często prowadzi do drapania i dalszych uszkodzeń skóry.

Świąd może być intensywniejszy u dzieci i dorosłych w nocy, co negatywnie wpływa na jakość snu i ogólne samopoczucie.

Atopowe zapalenie skóry to choroba przewlekła, która może mieć występujące naprzemiennie okresy remisji, czyli wygaszenia objawów choroby, i okresy zaostrzeń. U niektórych dzieci w wieku szkolnym objawy AZS mogą ustępować nawet na kilka lat, jednak w przypadku atopowego zapalenia skóry u dorosłych choroba często utrzymuje się przez całe życie.

Objawy atopowego zapalenia skóry mogą być łagodniejsze w starszym wieku, ale u niektórych pacjentów AZS pozostaje aktywne.

Przebieg choroby jest więc kwestią indywidualną – i zależną od wielu czynników. Pielęgnacja skóry z AZS oraz unikanie alergenów może pomóc wydłużyć okresy remisji i złagodzić przebieg atopowego zapalenia skóry.

Atopowe zapalenie skóry u dorosłych może objawiać się również w okolicach intymnych, takich jak moszna. Objawy choroby, w tym świąd, suchość i zaczerwienienie, mogą powodować duży dyskomfort w newralgicznym miejscu. Co robić? Pielęgnacja skóry atopowej w tej okolicy powinna obejmować łagodne emolienty, a w przypadku zaostrzeń można stosować miejscowe leki przeciwzapalne.

Zdecydowanie warto skonsultować te zmiany z lekarzem. Wskazane jest zazwyczaj stosowanie hipoalergicznych emolientów oraz bawełnianej bielizny, tak aby unikać podrażnień. W niektórych przypadkach może być zalecone leczenie ogólne.

Atopowe zapalenie skóry na powiekach objawia się suchością, świądem i podrażnieniem skóry. Objawy występują głównie na twarzy, a ich nasilenie może być związane z ekspozycją na alergeny lub stosowaniem drażniących kosmetyków.

Pielęgnacja skóry atopowej w tej okolicy powinna obejmować delikatne emolienty i leki przeciwzapalne, np. inhibitory kalcyneuryny. Konieczna jest konsultacja z lekarzem. Do tego czasu pamiętaj, że z uwagi na wrażliwość skóry należy unikać pocierania powiek oraz stosować kosmetyki hipoalergiczne, aby nie zaostrzać objawów AZS.

Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą chorobą, której objawy mogą się zmieniać w ciąży. Przebieg atopowego zapalenia skóry u kobiet w ciąży może się różnić – u niektórych objawy się nasilają, a u innych łagodnieją.

Czy AZS w ciąży jest niebezpieczny? Zazwyczaj nie, pielęgnacja skóry atopowej w ciąży wymaga stosowania bezpiecznych emolientów i unikania silnych leków. Celem pielęgnacji skóry w ciąży jest łagodzenie objawów świądu i suchości, dlatego warto stosować na atopowe zapalenie skóry w ciąży naturalne emolienty zalecone przez lekarza i unikać kontaktu z alergenami.

AZS u zwierząt nie jest chorobą zakaźną dla ludzi, choć może powodować podobne objawy u zwierząt, jak atopowe zapalenie skóry u dzieci i dorosłych.

Alergiczne zapalenie skóry u zwierząt często wynika z nadwrażliwości na alergeny pokarmowe lub środowiskowe. Chore na AZS zwierzęta mogą wymagać specjalistycznej pielęgnacji skóry oraz diety eliminacyjnej.

Kod ICD-10 dla atopowego zapalenia skóry to L20, który obejmuje różne formy choroby, w tym atopowe zapalenie skóry u niemowląt oraz atopowe zapalenie skóry u dzieci i dorosłych.

W przypadku skóry atopowej kod ICD-10 może być dodatkowo uzupełniony o inne kody, jeśli występują powikłania, takie jak zakażenia skóry. Po co pacjentowi znajomość kodu ICD-10? Jest istotna przy diagnozie oraz w procesie refundacji leków i terapii stosowanych w pielęgnacji skóry atopowej.

Bibliografia:

• https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory

• https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/eczema/eczema-basics

• https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/eczema/atopic-dermatitis-eczema

• https://www.healthline.com/health/atopic-dermatitis/what-is-atopic-dermatitis

• prof. dr hab. med. Jahnz-Różyk K., prof. dr hab. med. Narbutt J., prof. dr hab. n. med. Owczarek W., Atopowe zapalenie skóry w Polsce

• Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego

• Atopowe zapalenie skóry u dzieci. Program ALERNI - Barbara Kamińska, Katarzyna Plata-Nazar Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

• Skiba A i wsp., Praktyczne aspekty opieki nad dzieckiem chorym na atopowe zapalenie skóry: rola współpracy personelu medycznego z pacjentem i jego rodzicami. Edukacja i dieta Pielęgniarstwo XXI wieku 2016; 15: 29-32

• Johansson S.G.O., Bieber T., Dahl R. i wsp., Revised nomenclature for allergy for global use, J. Allergy Clin. Immunol. 2004

• Ring J., Alomar A., Bieber T. i wsp., Guidelines for treatment of atopic eczema (atopic dermatitis), J Eur Acad Dermatol Venereol 2012

• Leung DYM, Bieber T., Atopic dermatitis, Lancet 2003

• Lobefaro F., Gualdi G., Di Nuzzo S., Amerio P., Atopic Dermatitis: Clinical Aspects and Unmet Needs Biomedicines 2022, 10, 2927, https://doi.org/10.3390/biomedicines10112927