Atopowe zapalenie skóry – objawy. Jak rozpoznać objawy AZS?

Objawy AZS zależą od aktywności i nasilenia choroby oraz wieku pacjenta. W większości przypadków pierwsze objawy AZS to przede wszystkim świąd skóry. Kolejne symptomy to zmiany skórne, takie jak zaczerwienienia, wysięki i grudki. Swędzenie w przebiegu AZS często nasila się wieczorami i w nocy, a drapanie powoduje zaostrzenie objawów.

Atopowe zapalenie skóry – objawy:

• świąd skóry (swędzenie nasila się w nocy),

• suchość skóry,

• zaczerwienienia,

• stany zapalne skóry,

• grudki i bruzdy,

• pęcherzyki, sączące się ranki,

• pogrubienie skóry.

Warto wiedzieć: objawy atopowego zapalenia skóry mogą skutkować powikłaniami, szczególnie gdy choroba skóry nie jest leczona zgodnie z zaleceniami lekarza. Częste powikłania to m.in. zakażenia wirusowe i bakteryjne oraz grzybica skóry. U pacjentów z AZS może też występować powiększenie węzłów chłonnych. Co prawda objaw ten wynika ze stanu zapalnego skóry, ale nigdy nie bagatelizuj takich objawów i skonsultuj się z lekarzem. Leczenie atopowego zapalenia skóry w większości przypadków minimalizuje dokuczliwe objawy i ryzyko powikłań.

Sprawdź praktyczny poradnik o AZS: Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych i dzieci

Atopowe zapalenie skóry u dorosłych często skutkuje pojawieniem się zmian na całym ciele. Zmiany skórne mogą obejmować newralgiczne miejsca – np. objawy AZS na powiekach czy wokół oczu mogą utrudniać widzenie (może też wystąpić zapalenie spojówek).

Objawy AZS u dorosłych, poza objawami ogólnymi, to m.in.:

• szorstkość skóry (tzw. korowa skóra),

• zgrubienia skóry, liszaje,

• wyraźne linie skórne,

• bardzo uporczywe swędzenie.

U dorosłych częstym objawem jest występowanie zmian skórnych i zaczerwienienia skóry na zgięciach łokciowych i kolanowych. Objawy AZS mogą być intensywne nie tylko na twarzy, ale też na szyi i górnej części klatki piersiowej – rozchodząc się na całe ciało.

Jakie pierwsze objawy AZS występują u niemowlaków do 2. roku życia? Przede wszystkim warto wiedzieć, że pierwsze zmiany skórne w wyniku AZS mogą pojawić się już ok. 3 miesiąca życia. Często pierwszym objawem AZS u niemowlaków jest ostry stan zapalny skóry.

Objawy AZS u niemowlaków:

• świąd skóry,

• zaczerwienienie na policzkach i czole,

• budzenie się w nocy, problemy z zasypianiem,

• grudki i pęcherzyki na płatkach usznych,

• sączące się zmiany skórne na owłosionej skórze głowy,

• łuszczenie się skóry,

• przeczosy (ślady po drapaniu),

• strupy, nadżerki.

Zmiany skórne mogą pojawić się również wokół ust i brody (za to nie występują często w okolicy pieluszkowej). Jeśli objawy występują na skórze głowy – mogą sprawiać, że pierwsze włoski są łamliwe, matowe i wypadają. W ciężkim przebiegu AZS u niemowlaków może wystąpić erytrodemia, czyli złuszczanie się skóry obejmujące całe ciało. Kluczowa jest odpowiednia pielęgnacja skóry – szczególnie małe dzieci zagrożone są powikłaniami, dlatego postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza. 

Dowiedz się więcej: Jak wygląda atopowe zapalenie skóry? Zdjęcia AZS u dzieci i dorosłych

Objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci w wieku od 2 do 12 lat najczęściej rozwijają się jako kontynuacja zmian z okresu niemowlęcego, jednak mogą również pojawić się po raz pierwszy w tym wieku.

U dzieci z AZS zmiany skórne, które wcześniej były grudkami i zaczerwienieniem, zmieniają się w zgrubienia (występuje lichenizacja skóry). Dodatkowo skóra dziecka coraz bardziej staje się podatna na infekcje – do objawów typowych dla AZS mogą dołączyć objawy bakteryjnych i wirusowych nadkażeń. Atopia skóry u dzieci może też współwystępować z alergiami. Z kolei alergia pokarmowa czy wziewna w AZS może rozszerzać zakres objawów o alergiczne.

U starszych dzieci objawy atopowego zapalenia skóry mogą występować nie tylko na zgięciach łokciowych czy kolanowych, ale też na grzbietach rąk, szyi, a nawet powiekach czy nadgarstkach.

Jakie są objawy AZS skóry głowy? Zmiany skórne w przebiegu AZS głowy powodują często łuszczenie się skóry i suchość. Objawy mogą przypominać nasilony łupież – skóra głowy dodatkowo mocno swędzi, występują stany zapalne i silne zaczerwienienia.

AZS skóry głowy – objawy:

• zaczerwienienia w okolicy linii włosów i skroni,

• łamliwość i stany zapalne,

• osłabienie i wypadanie włosów,

• sucha skóra głowy,

• łuszczenie się skóry,

• nadmierna wrażliwość na dotyk,

• strupy i nadżerki.

Objawy atopii skóry głowy mogą nasilać się w wyniku drapania i doboru niewłaściwych kosmetyków. W ciężkim przebiegu mogą prowadzić do przerzedzenia włosów, miejscowego łysienia i trwałego osłabienia cebulek. Bardzo ważne jest więc leczenie AZS zgodnie z zaleceniami lekarza i dobór odpowiednich kosmetyków – polecanych przez dermatologów.

AZS na twarzy najczęściej objawia się suchością i łuszczeniem naskórka. W wyniku zmian skóra twarzy może być odwodniona, z tendencją do pękania, szorstka i wrażliwa.

Objawy AZS twarzy to m.in.:

• pęcherzyki i grudki na twarzy,

• zaczerwienienie na policzkach, czole, w okolicy nosa,

• wrażliwość na zmiany temperatury,

• reakcje uczuleniowe na kosmetyki,

• lichenizacja (grubsza skóra, wyraźne linie skórne),

• pękanie skóry w okolicy ust i przy powiekach,

• ciemne obwódki wokół oczu, podkrążone oczy.

W przebiegu AZS charakterystyczna jest tendencja do podrażnień skóry twarzy i reakcji alergicznych – odpowiednia pielęgnacja skóry atopowej i profilaktyka (np. stosowanie emolientów i kosmetyków – mogą to być maści, balsam, kremy na ASZ) minimalizuje i może łagodzić te objawy. Nie bez znaczenia w przypadku objawów skórnych jest też wpływ na codzienny komfort i samoocenę pacjenta – dlatego leczenie AZS powinno być holistyczne i obejmować konsultacje z lekarzami różnych specjalizacji.

Objawy AZS na dłoniach to również świąd, a dodatkowo często pieczenie i uszkodzenie naskórka dłoni. Skóra dłoni w przebiegu AZS może być matowa i pęka – mikrourazy występują m.in. w przestrzeniach międzypalcowych.

Objawy AZS dłoni to m.in.:

• łuszczenie się skóry dłoni,

• pęknięcia między palcami,

• stany zapalne i zaczerwienienia dłoni,

• szorstkość skóry,

• wtórne infekcje grzybicze, bakteryjne.

Podobnie jak w przypadku AZS twarzy – objawy można minimalizować, dobierając odpowiednie kosmetyki i stosując leczenie miejscowe. 

W jaki sposób lekarz stawia diagnozę atopowego zapalenia skóry? Przede wszystkim na podstawie wywiadu lekarskiego i stwierdzenia typowych objawów AZS.

W diagnostyce bierze się pod uwagę wiek pacjenta i umiejscowienie zmian – stosowane są kryteria Williamsa oraz Hanifina i Rajki. Zgodnie z kryteriami objawy główne to m.in. świąd, przewlekłe i nawracające zmiany, AZS w rodzinie pacjenta (przyczyny AZS nie są do końca poznane, ale czynniki genetyczne mogą odgrywać dużą rolę w rozwoju choroby).

Dodatkowymi kryteriami mogą być takie objawy, jak rogowacenie mieszkowe, podwyższone stężenie IgE w surowicy; początek objawów AZS we wczesnym dzieciństwie i dodatnie wyniki testów skórnych. Najczęściej w diagnostyce do rozpoznania AZS konieczne jest spełnienie co najmniej trzech z czterech kryteriów głównych.

W diagnostyce AZS ważne jest też różnicowanie z chorobami o podobnym przebiegu – to m.in. łojotokowe zapalenie skóry, grzybica skóry, alergie kontaktowe, potnicowe zapalenie skóry, łuszczyca, niektóre pasożyty (np. świerzb), zaburzenia odporności, uczulenia na leki. Czasami przyczyną objawów AZS może być konkretny alergen – jego wykrycie i odpowiednie leczenie może znacząco poprawić jakość życia.

Uwaga! Jeśli podejrzewasz AZS u niemowlaka, dziecka lub obserwujesz charakterystyczne zmiany skórne u siebie – jak najszybciej zgłoś się do lekarza. Co prawda silny i uporczywy świąd, zmiany skórne czy zaczerwienienia skórne mogą być objawem reakcji alergicznej, ale zdecydowanie warto skonsultować ten stan z alergologiem, dermatologiem lub lekarzem rodzinnym.

Czytaj też: Atopowe zapalenie skóry – przyczyny powstawania AZS

To zależy – przebieg choroby, objawy i leczenie u każdego mogą być nieco inny. Nasilenie objawów atopowego zapalenia skórnego zazwyczaj jest różne w różnych okresach życia. U niektórych pacjentów objawy łagodnieją z wiekiem, u innych mogą się nasilać.

Z wiekiem często skóra może ulegać zgrubieniu – lichenizacja i nasilenie zmian może powodować uporczywy świąd, ale intensywność AZS to kwestia indywidualna. Dodatkowo ważne jest odpowiednie leczenie choroby (co minimalizuje objawy) i wpływ czynników środowiskowych. 

Jeśli choroba występuje od wczesnych miesięcy życia, to z wiekiem objawy AZS mogą być łagodniejsze – a u części pacjentów wiele z objawów ustępuje.

Nie jest to zasadą – AZS może pojawiać się też okresowo, np. w wyniku narażenia na czynniki drażniące lub w przypadku zaprzestania leczenia. U niektórych dzieci z ASZ w późniejszym wieku dodatkowo może rozwinąć się astma lub inna alergia.

Objawy AZS są uporczywe, ale zazwyczaj nie są groźne. Do najtrudniejszych w leczeniu powikłań zaliczane są nadżerki i sączące się rany.

Takie objawy narażają chorego na infekcje – wirusowe i bakteryjne. W wyniku powikłań może wystąpić m.in. zakażenie gronkowcem złocistym. Dodatkowo warto wiedzieć, że objawy wpływają na komfort życia – świąd w nocy może skutkować zaburzeniami snu i chronicznym stresem.

U niemowlaka pierwsze objawy AZS to często bardzo sucha i zaczerwieniona skóra – często na policzkach i czole. Rodzice mogą zaobserwować zmianę zachowania – u niemowlaka mogą pojawić się problemy ze snem, częsty płacz, rozdrażnienie, nerwowe drapanie skóry. Zwróć uwagę na zgięcia łokciowe i kolanowe – jeśli masz podejrzenie AZS u niemowlaka, skonsultuj się z lekarzem, który postawi diagnozę, wykluczy inne choroby i dobierze najlepsze metody leczenia AZS u dziecka.

Bibliografia:

• https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory

• https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/eczema/eczema-basics

• https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/eczema/atopic-dermatitis-eczema

• https://www.healthline.com/health/atopic-dermatitis/what-is-atopic-dermatitis

• https://swiatzdrowia.pl/artykuly/atopowe-zapalenie-skory-u-dzieci-objawy-i-leczenie/

• prof. dr hab. med. Jahnz-Różyk K., prof. dr hab. med. Narbutt J., prof. dr hab. n. med. Owczarek W., Atopowe zapalenie skóry w Polsce

• Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego

• Atopowe zapalenie skóry u dzieci. Program ALERNI - Barbara Kamińska, Katarzyna Plata-Nazar Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego