Krzywa cukrowa – przebieg badania, normy, wyniki i ich interpretacja

Monitorowanie poziomu cukru we krwi jest badaniem zalecanym każdemu w ramach profilaktyki zdrowotnej. Pomiar podstawowego poziomu glukozy wykonuje się z krwi pobranej na czczo. Bardziej zaawansowanym, ale też dostarczającym znacznie więcej informacji o stanie zdrowia pacjenta badaniem jest krzywa cukrowa, inaczej doustny test tolerancji glukozi (OGGT, Oral Glucose Tolerance Test). Badanie krzywej cukrowej pokazuje, czy i jak organizm radzi sobie z metabolizmem węglowodanów prostych np. glukozy. Najczęściej zleca się je, gdy wynik podstawowego pomiaru glikemii na czczo nie jest prawidłowy, czyli mieści się w przedziale 100-126 mg/dl.

Zobacz także: Pozwoli schudnąć i zadba o serce. Zamiast przekąski sięgnij po arbuza, a będziesz zdrowszy. Może pomóc uniknąć cukrzycy i arytmii

Badanie krzywej cukrowej wykonuje się na czczo. Oznacza to, że na 8-12 godzin przed wizytą w gabinecie pacjent nie powinien nic jeść, może jedynie pić niegazowaną wodę. Wynik badania mogą też zafałszować picie alkoholu czy palenie papierosów. Dieta w przeddzień badania powinna być lekkostrawna, ale bez ograniczania zwykłego, dziennego spożycia węglowodanów. Nie należy też podejmować w tym czasie intensywnego wysiłku fizycznego. O wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach trzeba poinformować lekarza – być może zaleci pominięcie dawki w dniu wykonywania badania. Przed umówionym terminem trzeba się też upewnić, czy laboratorium zapewnia glukozę. W wielu przypadkach, szczególnie na NFZ, trzeba kupić ją samemu w aptece.

Pierwszy etap badania to pobranie krwi na czczo. Dzięki temu można ustalić wyjściowy poziom glukozy we krwi. Następnie pacjent musi wypić roztwór glukozy, małymi łyczkami, rozkładając cały proces na maksymalnie 5 minut. Nie jest on smaczny, gdyż to 75 g czystej glukozy, rozpuszczonej tylko w 250-300 ml wody. Dla dzieci dawka to 1,75 g na każdy kilogram masy ciała dziecka. Po 60-minutach od wypicia pielęgniarka pobiera drugą próbkę krwi. Trzeci pomiar odbywa się, gdy minie kolejna godzina. W sumie badanie zakłada pobranie trzech próbek krwi. W diagnostyce reaktywnej hipoglikemii niekiedy, na wyraźne zlecenie lekarza, wykonuje się dodatkowe pomiary po 30, 90, a nawet 180 i 240 minutach od wypicia roztworu glukozy.

Na czas badania należy pozostać w przychodni, gdyż mogą pojawić się mdłości, zasłabnięcia, a dodatkowy wysiłek zaburza wynik badania krzywej cukrowej.

Istnieją trzy rodzaje okoliczności, w których lekarz kieruje pacjenta na test obciążenia glukozą. Jest to znalezienie się w grupie ryzyka (przypadki cukrzycy w rodzinie), ciąża lub planowanie ciąży, a także nieprawidłowy wynik poprzednich badań pod kątem poziomu cukru we krwi na czczo.

Poziom glukozy na czczo powinien wynosić od 70 do 99 mg/dL. Jeśli przekracza tę granicę, lecz poziom cukru jest niższy niż 126 mg/dl, lekarz kieruje pacjenta na dodatkowe badanie, czyli doustny test obciążenia glukozą. Gdy poziom cukru na czczo przekracza wartość 126 mg/dl zleca się ponowne badanie glukozy na czczo, gdyż istnieje duże ryzyko zdiagnozowania cukrzycy (badanie krzywej cukrowej jest niebezpieczne dla pacjenta z cukrzycą). Zbyt niski poziom cukru we krwi na czczo stanowi podstawę podejrzenia hipoglikemii reaktywnej i również wymaga dalszej diagnostyki.

Krzywa cukrowa w ciąży to obowiązek
Krzywa cukrowa w ciąży to jedno z badań obowiązkowych. Wykonuje się je pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży. Ma ono na celu szybkie wykluczenie bądź odpowiednio wczesne wykrycie cukrzycy ciężarnych. Stany hiperglikemii u matki są poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia płodu. Jeśli choroba wystąpi, wprowadza się odpowiednią dietę, a w przypadku braku jej skuteczności także insulinoterapię. Po okresie ciąży niezbędne są ponowne badania, w celu sprawdzenia, czy stan cukrzycowy utrzymuje się, czy minął.

W grupie ryzyka znajdują się osoby, w których rodzinie zdarzały się przypadki cukrzycy. Warto w takiej sytuacji udać się do lekarza rodzinnego lub diabetologa, a także profilaktycznie wykonać badanie krzywej cukrowej. Im wcześniej zostanie wykryta cukrzyca (lub stan przedcukrzycowy), tym prostsze i skuteczniejsze będzie jej leczenie.

Czasem skierowanie na obciążenie glukozą wynika z objawów zespołu metabolicznego, nawet gdy wyniki pomiaru glikemii na czczo są prawidłowe. Wśród charakterystycznych objawów cukrzycy można wymienić:

• Otyłość brzuszną.
• Poziom trójglicerydów we krwi powyżej 150 mg/dl.
• Stężenie HDL we krwi <50 mg/dl u kobiet, a u mężczyzn <40 mg/dl.
• Ciśnienie tętnicze powyżej 130/85 mm Hg.
• Poziom glukozy we krwi na czczo powyżej 126 ml/dl.

Wynik badania krzywej cukrowej powinien wynosić od 70 do 99 mg/dl po pierwszym pobraniu krwi (przed wypiciem glukozy) oraz nie więcej, niż 140 mg/dl w drugim i trzecim pobraniu. Wynik wyższy, lecz nie przekraczający 199 mg/dl może oznaczać stan przedcukrzycowy, czyli nieprawidłową tolerancję węglowodanów. Z kolei wartość wyższa niż 200 mg/dl jest podstawą do zdiagnozowania cukrzycy.

Nieco inaczej wyglądają normy dotyczące kobiet w ciąży. Prawidłowe wyniki krzywej cukrowej u tej grupy pacjentek to:

• Poniżej 92 mg/dl przed wypiciem glukozy.
• Poniżej 180 mg/dl w 60. minucie testu.
• Poniżej 153 mg/dl w 120. minucie testu.

Największymi zaletami badania krzywej cukrowej są prostota wykonania, niewielki koszt i dostępność. Test OGTT pokazuje też dosyć miarodajne wyniki, przydatne przy diagnozowaniu różnych schorzeń gospodarki węglowodanowej (nie tylko cukrzyca, ale i reaktywna hipoglikemia czy akromegalia). Badanie OGTT jest też bezpieczne dla pacjenta.

„Coraz więcej jest osób z nadwagą, otyłością, coraz mniej się ruszamy”. Światowy Dzień Cukrzycy

Oprócz oczywistych zalet test obciążenia glukozą jako metoda diagnostyczna ma także istotne wady:

• Istnieje ryzyko nieprawidłowego wykonania badania.
  Procedura krzywej cukrowej jest stosunkowo jasna, jednak nie brakuje w niej elementów, które mogą zostać wykonane źle. Wystarczy, że pacjent nie zastosuje się do zalecenia bycia na czczo, przyjdzie przemęczony lub w przerwie pomiędzy pomiarami wykona wysiłek fizyczny, a wyniki nie będą już miarodajne.
• Wyniki ulegają zafałszowaniu przez niektóre przyjmowane leki.
  Do leków wpływających na wynik OGTT należą np. antykoncepcja hormonalna, sterydy, leki moczopędne.
• Pacjent musi przyjąć dużo cukru prostego na raz.
  Ten konieczny warunek badania powoduje znaczne obciążenie trzustki, dlatego badania nie można wykonywać zbyt często (przeszkoda w profilaktyce i monitorowaniu stanu chorego). Pewną alternatywę stanowi tak zwany test kanapkowy, w którym zamiast pić roztwór czystej glukozy, spożywa się posiłek. Wyniki tego testu nie są jednak standaryzowane, co stwarza trudności w interpretacji.
• Smak roztworu u niektórych osób powoduje mdłości i kończy się wymiotami od razu po wypiciu lub w trakcie badania. Test w takiej sytuacji należy powtórzyć.

Gdy test OGTT wykazuje nieprawidłowy wynik, należy skonsultować go z lekarzem, który wypisał skierowanie na badanie. Prawdopodobnie pokieruje on pacjenta do diabetologa. Samodzielne interpretowanie testu, tylko na podstawie podanych norm, może być bardzo mylące, ponieważ wymaga ono uwzględnienia kontekstu życiowego i zdrowotnego.

Stan przedcukrzycowy
Gdy badanie krzywej cukrowej wskaże na stan przedcukrzycowy, zwykle zalecenia dotyczą zmiany trybu życia. Przede wszystkim, osobom z nadwagą albo otyłym zaleca się wprowadzenie regularnego wysiłku fizycznego i utratę nadprogramowych kilogramów. Dieta powinna stać się lepiej zbilansowana pod kątem zawartości węglowodanów, preferowane są te o niskim indeksie glikemicznym. Istnieją też suplementy diety i leki bez recepty, które sprzyjają utrzymaniu prawidłowego poziomu glikemii – są to między innymi preparaty z zawartością morwy białej, cynamonu, inuliny. Należy też regularnie wykonywać badania profilaktyczne.

Wyjaśniamy: Czym jest indeks glikemiczny?

Zdiagnozowana cukrzyca
Jeśli test tolerancji glukozy wykaże cukrzycę, diabetolog zaleca dalsze badania diagnostyczne. Po ustaleniu typu choroby i jej ewentualnego podłoża wprowadza się leczenie farmakologiczne, a także, podobnie jak przy stanie przedcukrzycowym, zmianę trybu życia. Każdy pacjent chorujący na cukrzycę wymaga nieco innego leczenia.