Badanie glukozy w ciąży - przebieg i wskazania do wykonania. Jak rozpoznać cukrzycę ciążową?

Hormony ciążowe wpływają na poziom cukru we krwi kobiety. Jest to związane między innymi z zaburzeniami tolerancji węglowodanów, które trwają tylko przez okres ciąży. Niezależnie zatem od czynników zewnętrznych, takich jak chociażby zmiana diety, poziom cukru we krwi kobiety ciężarnej może znacząco wzrosnąć.

Niestety, wszelkiego rodzaju zaburzenia poziomu glukozy u kobiet w ciąży, mogą mieć bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, zarówno dla mamy, jak i dla dziecka. Dlatego też konieczne jest jak najszybsze zdiagnozowanie ewentualnej cukrzycy u ciężarnej i wdrożenie odpowiedniego leczenia. W tym celu lekarz prowadzący zleca przeprowadzenie badania przesiewowego, jakim jest test glukozy w ciąży.

Nieleczona cukrzyca u ciężarnych może wywoływać u nich takie dolegliwości jak nadciśnienie tętnicze, czy też skłonność do rozwijania się zakażeń dróg moczowych. Glukoza przenikająca przez łożysko ma jednak bardzo negatywny wpływ również na rozwijający się w łonie matki płód. Przede wszystkim, pobudza ona trzustkę dziecka do wytwarzania insuliny w nadmiernych ilościach. Utrzymywanie się takiego stanu jest niezwykle groźne i może prowadzić do:

• Zbyt dużej masy urodzeniowej dziecka (tak zwana makrosomia płodu).
• Wzrostu ryzyka niedojrzałości płodu.
• Urazów okołoporodowych.
• Wielowodzia.
• Stanu przedrzucawkowego.
• Wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.
• Przedwczesnego porodu.
• Obniżenia oceny dziecka w skali Apgar.
• Otyłości oraz cukrzycy typu 2 u dziecka w przyszłości.

U kobiet w ciąży wykonywany jest test OGTT, czyli doustny test obciążenia glukozą. Badanie pozwala zweryfikować to, w jakim zakresie organizm pacjentki jest w stanie metabolizować cukier. Kluczowa jest w tym przypadku praca trzustki, która jest odpowiedzialna za produkcję insuliny, czyli hormonu pozwalającego naszemu organizmowi korzystać z glukozy w prawidłowy sposób. W sytuacji, gdy trzustka nie może wyprodukować wystarczającej ilości insuliny, poziom glukozy we krwi pacjentki zaczyna wzrastać.

Test glukozy w ciąży wykonywany jest tak naprawdę dwa razy. Pierwsze badanie jest zlecane przez lekarza na samym początku ciąży, do 10. miesiąca, aby stwierdzić czy kobieta nie choruje już na cukrzycę. Jest ono bardzo proste, gdyż polega na zwykłym pobraniu krwi pacjentce na czczo. Drugie badanie, którym jest właśnie OGTT, jest natomiast wykonywane pomiędzy 24. a 28 tygodniem ciąży. W ramach testu OGTT oznaczany jest poziom glukozy we krwi kobiety w ciąży w różnych odstępach czasu, po wypiciu szklanki wody z rozpuszczoną w niej glukozą. Jeśli otrzymane wyniki nie będą się mieściły w ustalonych normach, wówczas lekarz kieruję pacjentkę do poradni diabetologicznej. Tam otrzyma ona wszystkie niezbędne informacje na temat samego leczenia, jak i konieczności wprowadzenia odpowiedniej diety.

Istnieje pewna grupa ryzyka wśród kobiet w ciąży, u których występuje większe zagrożenie rozwinięciem się cukrzycy ciążowej. Jeśli po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentką, lekarz stwierdzi, iż zalicza się ona do takiej grupy ryzyka, wówczas od razu zlecany jest test obciążenia glukozą w ciąży OGTT. Do najważniejszych czynników ryzyka cukrzycy ciążowej należą:

• Rozwinięcie się cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach.
• Wiek pacjentki powyżej 35. roku życia.
• Nadwaga lub otyłość.
• Problemy z nadciśnieniem tętniczym przed ciążą.
• Urodzenie poprzedniego dziecka o masie ciała powyżej 4 kg.
• Występowanie wśród członków najbliższej rodziny cukrzycy typu 2.
• Zespół policystycznych jajników.

Samo badanie nie jest szczególnie skomplikowane, ale niestety wymaga od pacjentki nieco cierpliwości, ponieważ trwa ponad 2 godziny. Zaczyna się ono od pobrania od kobiety krwi, w celu oznaczenia wyjściowego poziomu cukru. Następnie pacjentka zostaje poproszona o wypicie roztworu glukozy, który składa się z około 300 ml wody oraz 75 g glukozy. Trzeba go dość szybko wypić, najlepiej w ciągu 5 minut. Nie dla wszystkich kobiet jest to łatwe, ponieważ taki napój jest bardzo słodki oraz mdły. W związku z tym, dla poprawy jego smaku często dodaje się kilka kropel soku z cytryny, które nie wpływają na wynik testu.

Godzinę po podaniu pacjentce roztworu glukozy, z jej zgięcia łokciowego pobierana jest po raz kolejny krew, w której zostaje również oznaczony poziom cukru. To właśnie wtedy, glikemia osiąga zazwyczaj swój najwyższy poziom.

To jednak nie koniec, ponieważ po kolejnej godzinie, a zatem dwie godziny po wypiciu przez kobietę roztworu glukozy, krew zostaje pobrana po raz trzeci i ostatni. Wówczas badanie można uznać za zakończone. Kobieta ciężarna może od razu powrócić do swoich codziennych obowiązków.

W trakcie całego badania poddająca się mu pacjentka nie powinna niczego jeść ani pić. Wyjątkiem może być niegazowana woda mineralna, jeśli zajdzie taka potrzeba. Podczas testu należy także spokojnie siedzieć, oczekując na kolejne pobrania krwi. Jakikolwiek ruch, w tym nawet spacerowanie po korytarzu, może bowiem zafałszować wyniki takiego badania.

Warto mieć świadomość tego, że wyniki testu mogą być niemiarodajne również z innych przyczyn. Wpływać na nie może stres, wykonywanie ciężkich ćwiczeń, a także przyjmowane leki lub infekcje, nawet tak prozaiczne, jak lekkie przeziębienie. Dlatego też, o wystąpieniu wszelkich czynników tego typu należy poinformować lekarza jeszcze przed rozpoczęciem badania.

W związku z tym, że roztwór glukozy nie jest zbyt smaczny, wiele kobiet może odczuwać mdłości. Co więcej, w bardzo wielu przypadkach dochodzi także do wymiotów. Niestety, zwrócenie przez pacjentkę takiego roztworu, oznacza, że badanie nie może zostać przeprowadzone. W takich sytuacjach zazwyczaj zaleca się podjęcia kolejnej próby wykonania testu kilka dni później. Jeśli wówczas ponownie dochodzi do wymiotów, w większości przypadków odstępuje się od takiego badania. Ewentualne przesłanki cukrzycowe u pacjentki, lekarze starają się zaobserwować na podstawie USG płodu oraz badania moczu matki. Podczas badania USG można, chociażby dostrzec zbyt dużą masę płodu albo też wielowodzie. Jeśli natomiast chodzi o badanie moczu, o cukrzycy u ciężarnej może świadczyć wysokie stężenie cukru w moczu.

Test obciążenia glukozy w ciąży musi zostać wykonany na czczo, dlatego większość kobiet decyduje się na wizytę w laboratorium z samego rana. Jest to także wygodne z uwagi na możliwość wykonania przy okazji innych zleconych przez lekarza badań.

Należy również pamiętać o tym, że preparat glukozowy, z którego sporządzany jest roztwór do wypicia, pacjentka musi zakupić na własną rękę. Możemy go nabyć praktycznie w każdej aptece i kosztuje on tylko kilka złotych. Warto się jednak wcześniej dowiedzieć, czy laboratorium, z którego korzystamy, nie ma glukozy w swojej ofercie.

Przez około 3 dni przed terminem wykonania badania glukozy, należy również przykuć większą uwagę do spożywanych przez nas posiłków. Specjaliści zalecają stosowanie racjonalnej diety, w której powinny się znaleźć przynajmniej 3 posiłki dziennie. Bardzo ważne jest również to, aby wśród spożywanych przez nas produktach, znalazło się co najmniej 150-200 gramów węglowodanów każdego dnia. Może to być pieczywo, makaron, ryż, warzywa strączkowe, czy też owoce.

Jak żyć z cukrzycą?

Pamiętajmy też, że test glukozy w ciąży trwa zwykle ponad dwie godziny, dlatego nie należy planować żadnych innych zobowiązań w tym czasie. Co więcej, wypicie preparatu glukozowego może wywołać u pacjentki mdłości lub zawroty głowy, w związku z czym dobrze, jeśli na badanie zgłosi się z osobą towarzyszącą, którą może być partner lub koleżanka.

Tak jak już wspomniano, badanie glukozy w ciąży wykonuje się dwukrotnie. W przypadku pierwszego z nich, wykonywanego na samym początku ciąży, wyniki mogą wskazywać:

• <5,1 mmol/l (<92 mg/dl) - jest to wynik prawidłowy, w związku z czym badania OGTT (doustny test obciążenia glukozą 75 g, wraz z oznaczeniem glikemii na czczo, po jednej i dwóch godzinach) powinno zostać wykonane pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży;
• 5,1 - 6,9 mmol/l (92-125 mg/dl) - taki wynik oznacza konieczność przeprowadzenia OGTT w możliwie jak najkrótszym czasie;
• >7 mmol/l (126 mg/dl) - przy takim wyniku należy powtórzyć badania w jak najkrótszym czasie.
• W przypadku badania glukozy w ciąży OGTT przyjmuje się natomiast następujące normy:
• poziom glukozy na czczo – <5,1 mmol/l, czyli do 92 mg/dl (92 mg/dl jest już wartością nieprawidłową),
• poziom glukozy po 1 godzinie od wypicia roztworu 75 g glukozy – <10 mmol/l, czyli do 180 mg/dl,
• poziom glukozy po 2 godzinach od wypicia roztworu 75 g glukozy – <8,5 mmol/l, czyli do 153 mg/dl.

W sytuacji, gdy wyniki przeprowadzonego badania jasno wskazują na cukrzycę ciążową, pacjentka jest kierowana do specjalistycznej poradni diabetologicznej. To właśnie w takim miejscu może otrzymać fachową pomoc, która w pierwszej kolejności opiera się na wprowadzeniu odpowiedniej diety. W zaleceniach dietetycznych dla kobiet ciężarnych z cukrzycą specjaliści zazwyczaj wskazują na konieczność spożywania mniejszych posiłków w krótszych odstępach czasu, a także ograniczenie posiłków po godzinie 22. Z diety takiej pacjentki należy także wyeliminować cukry proste, słodkie owoce, czy też białe pieczywo, na rzecz chudych produktów.

Jeśli jednak zamierzony skutek nie zostanie osiągnięty, lekarz przepisuje pacjentce leki, do których w większości przypadków zalicza się przede wszystkim insulina. Warto przy tym pamiętać, że cukrzyca ciążowa jest zaburzeniem trwającym tylko przez okres ciąży. W związku z tym zazwyczaj ustępuje ona niedługo po porodzie. Zalecane jest jednak wykonanie dodatkowego badania po narodzinach dziecka.

Wiele kobiet oczekujących dziecka obawia się cukrzycy i związanych z nią zagrożeń dla płodu. Często zastanawiają się one więc, czy możliwe jest wczesne rozpoznanie cukrzycy na podstawie specyficznych objawów. U nielicznych pacjentek, tego typu sygnałem są czasem omdlenia, zawroty głowy, czy też nadmierne pragnienie, które wywołuje zbyt duża ilość cukru we krwi. Okazuje się jednak, że w większości przypadków cukrzyca ciążowa nie daje żadnych symptomów, które mogłyby nas zaniepokoić. Choroba ta rozwija się „po cichu", w związku z czym tak ważne jest badanie glukozy w ciąży przeprowadzone zarówno na jej początku, jak i w późniejszym okresie.