Sposoby na krosty na twarzy. Jak skutecznie pozbyć się pryszczy, krostek i wykwitów skórnych? Skąd biorą się wypryski na naszej skórze?

Krosty na twarzy to najczęściej objaw trądziku pospolitego, który jest chorobą zapalną wywoływaną przez bakterie. Zmiany te pojawiają się przede wszystkim w tych obszarach skóry, w których występuje znaczne nagromadzenie gruczołów łojowych, takich jak czoło, nos i broda.

Typowe cechy trądziku to występowanie objawów takich jak:

• łojotok,
• zaskórniki,
• grudki podskórne,
• krostki zapalne,
• blizny po krostach.

Przyczyn występowania krost na twarzy, szczególnie swędzących, jest jednak znacznie więcej. W niektórych przypadkach, świadczą o alergii lub toczącej się w organizmie chorobie przewlekłej. Zdarza się też, że wypryski na twarzy to łagodne guzy tkanki podskórnej. Pogłębiona diagnostyka problemów skórnych jest więc wskazana w sytuacjach, gdy zmiany występują poza miejscami typowymi dla trądziku, na przykład w obszarze warg, kątów żuchwy czy na policzkach.

Schorzenia, w przebiegu których najczęściej pojawiają się skórne wypryski, to m.in.:

• awitaminozy,
• alergie pokarmowe, m.in. skaza białkowa,
• nietolerancje pokarmowe,
• atopowe zapalenie skóry,
• marskość wątroby,
• choroby bakteryjne i zakaźne skóry.

Rozwój stanu zapalnego w obrębie mieszków włosowych, skutkujący powstaniem ropnej krosty, może być efektem miejscowego zakażenia bakteriami. Choć u zdrowych osób skóra w dużym stopniu chroniona jest przed patogenami za pomocą płaszcza hydrolipidowego, jego uszkodzenia związane z dysfunkcjami skóry sprawiają, że nie bariera nie spełnia swojej roli. Tak jest zwłaszcza u osób z atopowym zapaleniem skóry. Powstające wtedy krostki mogą być też jednak reakcją na czynnik drażniący – zwykle są wtedy drobne, swędzące i wypełnione osoczem.

Natomiast krosty, które są łagodnymi guzami tkanki podskórnej, to najczęściej:

• kaszaki – powstają w wyniku uszkodzenia gruczołów łojowych i mieszków włosowych,
• włókniaki – przyczyna ich występowania nie została do końca poznana, powstawanie może mieć związek z ukąszeniami owadów lub stawonogów, a także z zadrapaniami skóry,
• tłuszczaki – skłonność do występowania tłuszczaków może być dziedziczna, choć inne teorie wskazują na mechanizm zapalny oraz na udział w procesie ich powstawania specyficznych cząstek układu odpornościowego.

Trądzik na twarzy to w większości przypadków tzw. trądzik pospolity (Acne vulgaris). Jest przewlekłą chorobą zapalną skóry, obejmującą gruczoły łojowe zlokalizowane w obszarze mieszków włosowych.

W przebiegu trądziku pospolitego powstają wykwity skórne o charakterze niezapalnym w postaci zamkniętych i otwartych zaskórników, a także zapalnym – są to grudki, krosty i torbiele. Zmiany dotyczą przede wszystkim obszaru twarzy, a zwłaszcza miejsc zwiększonego wytwarzania łoju, czyli tzw. strefy „T”, obejmującej czoło, nos i brodę.

Trądzik pospolity to schorzenie, które rozwija się na skutek współdziałania czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Główne przyczyny występowania choroby to:

• uwarunkowania genetyczne,
• nadmierne wytwarzanie łoju,
• nadmierne rogowacenie okołomieszkowe,
• obecność bakterii na skórze,
• zaburzenia hormonalne, które stymulują pracę gruczołów łojowych.

W procesie powstawania trądziku istotną rolę odgrywa rogowacenie skóry, czyli powstawanie korneocytów – martwych komórek w warstwie rogowej naskórka, które nie ulegają właściwemu złuszczaniu. W efekcie ich nagromadzenia powstają zaskórniki. Proces ten najczęściej jest wynikiem nasilonego rozrastania się mieszków włosowych. Mniejsze znaczenie mają natomiast czynniki immunologiczne.

W procesie tworzenia zmian trądzikowych dochodzi do zwiększenia przepuszczalności ściany mieszka, co ułatwia przenikanie do niego płynów i komórek zapalnych. Czynniki te sprzyjają namnażaniu bakterii beztlenowych, najczęściej Propionibacterium acnes (inaczej Cutibacterium acnes). W rezultacie powstaje tzw. pierwotny wykwit trądzikowy, czyli właśnie zaskórnik.

W procesie powstawania trądziku istotną rolę odgrywa zwiększona aktywność gruczołów łojowych. Nadmierne wytwarzanie łoju sprawia, że zalega on w przewodach łojowych i ich ujściach, co sprzyja namnażaniu bakterii P. acnes. Stwierdza się tam również obecność bakterii Staphylococcus epidermidis – rodzaju gronkowca, który bytuje normalnie na skórze, a w sprzyjających warunkach wywołuje tzw. zakażenia oportunistyczne.

Trądzik młodzieńczy to określenie trądziku pospolitego, który rozwija się w okresie dojrzewania płciowego, choć może też pojawić się jeszcze przed pokwitaniem. Proces ten jest stymulowany przez androgeny – męskie hormony płciowe pobudzające nasiloną pracę gruczołów łojowych. W momencie, gdy ujście gruczołu zostanie zatkane przez zrogowaciałe komórki, powstaje zaskórnik, natomiast jego nadkażenie powodujące stan zapalny jest przyczyną tworzenia się ropnej krosty.

Trądzik u chłopców i mężczyzn przyjmuje cięższą postać niż u dziewcząt i kobiet. Zmiany trądzikowe pojawiają się u co najmniej 95 proc. chłopców i 83-85 proc. dziewcząt w wieku 16-17 lat. U dziewcząt zmiany rozwijają się jednak przeciętnie 1-2 lata wcześniej niż u chłopców.

W 85 proc. przypadków trądzik pospolity przyjmuje postać łagodną. Problem ujawnia się najczęściej u dziewcząt w wieku 14-17 lat i u chłopców w 16.-19. roku życia.

Trądzik młodzieńczy występuje zwykle na twarzy, choć może pojawiać się też na karku, szyi, ramionach, plecach i innych obszarach górnej części tułowia.

Chociaż udowodniono, że tendencja do występowania krost na twarzy w ok. 80 proc. przypadków jest dziedziczna, jak dotąd nie udało się dokładnie określić sposobu przekazywania tej skłonności w genach. Wiadomo jednak, że jeśli trądzik pojawiał się u obojga rodziców, prawdopodobieństwo jego wystąpienia u dziecka wynosi ok. 50 proc.

Jak wykazały badania epidemiologiczne, w przypadku 45 proc. chłopców chorujących na trądzik schorzenie występowało przynajmniej u jednego z rodziców. Natomiast w grupie dzieci osób, u których trądzik nie występował, schorzenie dotyczyło zaledwie 8 proc. chłopców.

Trądzik dorosłych, który występuje zwłaszcza u osób po 40. roku życia, często ma związek z zaburzeniami hormonalnymi. Na jego rozwój wpływa przede wszystkim styl życia. Czynnikiem stymulującym nadmierne wytwarzanie łoju może być stres, który doprowadza do wydzielania neuromediatorów pozapalnych.

Istotnym czynnikiem jest dieta obfitująca w produkty o wysokim indeksie glikemicznym, których spożycie doprowadza do gwałtownego wzrostu glukozy we krwi, co z kolei stymuluje nie tylko procesy zapalne w organizmie, ale także wytwarzanie androgenów.

Wykwity przypominające trądzik występujące u dorosłych, choć również u osób młodych, mogą być tak naprawdę objawem skórnym nadwrażliwości lub alergii, np. na określone składniki pokarmowe albo substancje zawarte w kosmetykach, chociażby retinol czy konserwanty takie jak benzoesan sodu.

Krosty na twarzy, które pojawiają się w przebiegu trądziku pospolitego, są klasyfikowane ze względu na rodzaj czynnika chorobotwórczego i stopień nasilenia objawów.

Wyróżnia się:

• Trądzik zaskórnikowy – lekka postać trądziku pospolitego, która najczęściej pojawia się na twarzy. W przebiegu choroby dochodzi do wystąpienia łojotoku i licznych otwartych lub zamkniętych zaskórników, których wielkość zamyka się w przedziale 1-3 mm. W przypadku zaskórników otwartych ujścia gruczołów mieszków łojowych pozostają widoczne. Przyczyną występowania zmian trądzikowych jest nie tylko nadmierne wytwarzanie łoju, ale i bakterie. Tego typu zmiany pojawiają się w okresie dojrzewania i najczęściej zanikają samoistnie po upływie kilku lat. Ta odmiana trądziku jest stosunkowo łagodna i łatwa w leczeniu. Po ustąpieniu zmian na skórze nie pozostają blizny.
• Trądzik krostkowy – ta odmiana trądziku młodzieńczego charakteryzujące się powstawaniem dokuczliwych krost na twarzy. Rozwój jest poprzedzony pojawieniem się zaczerwienienia i guzka, a powstające bolesne krosty mogą ulec przekształceniu w ropne wypryski i doprowadzić do powstawania stanów zapalnych skóry i blizn.
• Trądzik grudkowo-kostkowy – w przebiegu schorzenia dochodzi do rozwoju procesu zapalnego. Tworzą się zaskórniki i niewielkie wykwity w formie wypukłych czerwonych grudek lub niewielkich krostek. Po ustąpieniu krosty pozostawiają blizny, natomiast grudki ustępują bez pozostawiania śladów. Zmianami objęta jest twarz, choć wypryski mogą też wystąpić na klatce piersiowej i plecach.
• Trądzik ropowiczy – objawia się powstawaniem zaskórników, grudek, krost i innych zmian ropnych, które często przekształcają się w torbiele. Ich rozwój jest następstwem stanu zapalnego i nacisku. Jest to ciężka odmiana trądziku, która pozostawia na skórze blizny.
• Trądzik skupiony – ta odmiana choroby występuje przede wszystkim u mężczyzn. Objawia się występowaniem nacieków i torbieli ropnych, które pozostawiają po sobie przyrośnięte blizny. Zmiany obejmują przede wszystkim twarz, ale mogą też wystąpić w okolicy pach, pachwin i pośladków.
• Trądzik bliznowaty – charakterystyczne dla tej odmiany trądziku jest występowanie bliznowców w obrębie zmian trądzikowych. W wielu przypadkach pojawia się on równolegle z trądzikiem ropowiczym lub skupionym. Gdy do tego dochodzi, choroba przybiera ciężki przebieg, a po ustępujących zmianach pozostają poważne ubytki skóry.
• Trądzik piorunujący – jest to niezbyt często występująca, jednak wyjątkowo ciężka odmiana trądziku pospolitego. Dotyczy przede wszystkim chłopców w wieku ok. 15 lat. Często stanowi następstwo nieskutecznego leczenia skupionej postaci choroby. W tym przypadku prawdopodobną przyczyną występowania zmian jest reakcja immunologiczna organizmu. W przebiegu choroby zmiany zajmują nie tylko skórę. U chorego pojawia się nieswoiste objawy takie, jak podwyższona temperatura ciała, bóle mięśni i stawów czy osłabienie. Badania laboratoryjne ujawniają wysoki poziom OB i leukocytozę.

• Trądzik wywołany – w przeciwieństwie do opisanych wyżej odmian pierwotnych, w tym przypadku czynnik wywołujący zmiany skórne jest znany, a symptomy ustępują po jego wyeliminowaniu. Ten rodzaj trądziku jest charakterystyczny dla osób dorosłych (choć nie tylko) i dzieli się go na: zawodowy, polekowy, kosmetyczny, niemowlęcy, martwiczy, mechaniczny, samouszkadzający oraz wiosenny.
• Trądzik zawodowy – dotyczy osób, które są narażone na działanie określonych substancji chemicznych, przede wszystkim olejów mineralnych i innych produktów uzyskiwanych z ropy naftowej, smarów, przetworów smoły oraz związków chloru. Do jego wystąpienia mogą też przyczynić się czynniki takie jak zadymienie i zapylenie pomieszczeń. Objawy rzadko pojawiają się na twarzy, choroba dotyczy najczęściej okolic narządów płciowych, zewnętrznego obszaru podudzi, tułowia i przedramion.
• Trądzik polekowy – do rozwoju tej odmiany choroby dochodzi w następstwie przyjmowania sterydów i leków, które doprowadzają do wzmożonego wytwarzania łoju i wydzielają się przez gruczoły łojowe. Należą do nich m.in. związki jod i barbiturany. Trądzik polekowy może też być wywołany przyjmowaniem witaminy B12.
• Trądzik kosmetyczny – choroba jest wywołana długotrwałym działaniem substancji chemicznych, zawartych w pudrach, różach czy korektorach do twarzy, a także innych kosmetykach kolorowych. Substancje te gromadzą się w gruczołach, blokując ujście łoju. W rezultacie dochodzi do ich zatkania. Do charakterystycznych objawów trądziku kosmetycznego należą krosty, grudki i zaskórniki, dochodzi też do rozwoju zmian zapalnych. Wypryski ustępują po przerwaniu ekspozycji na wywołujący je czynnik.
• Trądzik niemowlęcy – krostki na twarzy niemowlaka pojawiają się stosunkowo rzadko. Zmiany powstają pod wpływem działania hormonów matki, jednak w niektórych przypadkach przyczynia się do tego miejscowe działania oleistych substancji do pielęgnacji skóry, głównie syntetycznych - pochodzących z przetwarzania ropy naftowej (olej mineralny, parafina, wazelina). Ta postać choroby dotyczy wyłącznie twarzy i najczęściej ustępuje samoistnie po upływie kilku miesięcy.
• Trądzik martwiczy – w tym przypadku zmiany są powiązane z występowaniem trądziku bliznowatego. Choroba występuje stosunkowo rzadko, a jej symptomy są najczęściej widoczne na owłosionej skórze głowy, choć nie tylko. W przebiegu choroby może dojść do wystąpienia martwicy zmian, a następstwem tego procesu są blizny.
• Trądzik mechaniczny – zmiany skórne powstają pod wpływem ucisku obszaru, w którym występuje obfite nagromadzenie gruczołów łojowych i potowych.
• Trądzik samouszkadzający – do jego wystąpienia przyczynia się wyciskanie pryszczy na twarzy, czyli mechaniczne usuwanie zmian trądzikowych. Skutkiem jest rozwój stanu zapalnego, nadżerek i owrzodzeń. Taki trądzik pozostawia blizny i przebarwienia skóry, które jest trudno usunąć.
• Trądzik wiosenny – powstaje pod wpływem ekspozycji skóry na wysoką temperaturę i występuje przede wszystkim w obszarach, które są narażone na działanie promieniowania słonecznego. Ten rodzaj zmian może być też wywołany stosowaniem substancji z filtrem UV o oleistej konsystencji, zawierających syntetyczne tłuszcze.

Krosty na twarzy będące objawem trądziku mogą być leczone w sposób miejscy lub ogólny. Dobór konkretnej metody jest uzależniony od postaci choroby i nasilenia objawów. Terapia ma na celu zapobieganie rogowaceniu komórek, zmniejszenie wydzielania łoju i zahamowanie rozwoju bakterii.

Leczenie miejscowe ma zastosowanie w lekkiej, a czasami także w umiarkowanej postaci trądziku. Często zdarza się, że dermatolog wdraża leczenie miejscowe jako uzupełnienie terapii ogólnej.

W przypadku leczenia miejscowego najczęściej stosowane są:

• antybiotyki (makrolidy, w tym klindamycyna i erytromycyna),
• nadtlenek benzoilu – działa przeciwbakteryjnie i keratolitycznie, likwidując zaskórniki, choć pozostawia przebarwienia na twarzy,
• pochodne witaminy A, m.in. izotretynoina, adapalen, tazaroten,
• kwas azelainowy – ma właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne, w mniejszym stopniu złuszcza skórę,
• kwas salicylowy,
• kwasy owocowe AHA,
• nikotynamid,
• hydroksychinolina.

Leczenie ogólne trądziku przewiduje przyjmowanie antybiotyków, takich jak erytromycyna, tetracyklina, klindamycyna czy kotrimoksazol, retinoidów i antyandrogenów.

Terapia hormonalna jest stosowane przede wszystkim w przypadku kobiet, u których inne metody nie przyniosły oczekiwanego rezultatu i gdy nie ma możliwości zastosowania leczenia retinoidami, które nie powinny być stosowane przez panie planujące macierzyństwo, a tym bardziej w ciąży.

Leczenie za pomocą hormonów może być też zastosowana we wczesnej fazie choroby, gdy trądzik jest odporny na działanie antybiotyków. Jej skuteczność może zwiększyć doustne przyjmowanie izotretynoiny.

Ważna jest odpowiednia pielęgnacja cery trądzikowej. Zalecane jest używanie kosmetyków przeznaczonych do cery tłustej i trądzikowej, które nie zatykają porów, pomagają ograniczyć ich pracę, przywracają naturalne pH skóry i zwalczają stan zapalny. Często zawierają związki cynku, siarki czy olejek z drzewa herbacianego.

Skuteczne mogą okazać się też odpowiednio dobrane zabiegi kosmetyczne, w tym mikrodermabrazja i różnego rodzaju peelingi, najlepiej za pomocą kwasów. Mogą być wykonane, gdy na skórze nie występują ropiejące zmiany. W cięższych przypadkach choroby zastosowanie znajduje fototerapia.

Osoby, które zmagają się z trądzikiem, powinny też unikać przyjmowania nadmiaru jodu. Łatwo o to przy częstym spożywaniu produktów wysokoprzetworzonych, które zawierają duże dodatki jodowanej soli, a także tych mlecznych, gdyż jodowana sól podawana jest zwierzętom. Za zaostrzanie się objawów trądziku pod wpływem wysokiego spożycia mleka i jego przetworów mogą odpowiadać też zawarte w nim hormony.

Dieta stosowana w terapii trądziku powinna mieć niski indeks glikemiczny i obfitować w przeciwutleniacze – najlepszym wyborem będzie więc dieta przeciwzapalna. Jej istotnym elementem jest spożywanie produktów probiotycznych, które wspomagają naturalną równowagę mikroflory jelitowej, a co za tym idzie – wpływają korzystnie na odporność organizmu na infekcje.

Krosty na twarzy, których przyczyną są stany chorobowe, wymagają szczegółowej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia przyczynowego.

W przypadku występowania łagodnych zmian, takich jak kaszaki, włókniaki i tłuszczaki, które stanowią istotny defekt kosmetyczny, istnieje możliwość ich usunięcia chirurgicznego. W niektórych jednak sytuacjach, np. gdy wykwity są silnie unaczynione, lekarz może odradzić takie działania. Przed zabiegiem usunięcia kaszaków, które uległy nadkażeniu, konieczne będzie wdrożenie leczenia farmakologicznego za pomocą glikokortykosteroidów lub antybiotyków.

ZOBACZ: Właściwości lecznicze probiotyków