Uczulenie na słońce – objawy, przyczyny i leczenie wysypki od słońca. Jakie czynniki sprzyjają wystąpieniu alergii na słońce?

Uczulenie na słońce jest określeniem zmian powstających pod wpływem promieni ultrafioletowych na nadwrażliwej na nie skórze. W wyniku jej ekspozycji na światło słoneczne pojawia się wysypka, której postać i nasilenie są kwestią indywidualną. Występuje zwłaszcza na odsłoniętych obszarach skóry, takich jak twarz, szyja, dekolt i przedramiona.

Uczulenie na słońce w większości przypadków ustępuje samoistnie po ograniczeniu na dłuższy czas ekspozycji skóry na ultrafiolet. Czasem konieczne jest jednak zastosowanie leczenia farmakologicznego i środków łagodzących objawy.

Uczulenie na słońce według terminologii medycznej to zmiany należące do szerokiej grupy schorzeń skóry, wśród których wyróżnia się fotodermatozy:

• idiopatyczne – do fotodermatoz o nieznanym pochodzeniu należą do nich wielopostaciowe osutki świetlne w postaci świerzbiączki letniej i opryszczki ospówkowatej, a także pokrzywka słoneczna i przewlekłe zmiany posłoneczne,
• egzogenne – zmiany posłoneczne powstają pod wpływem czynników zewnętrznych, m.in. przyjmowania niektórych leków czy stosowania na skórę preparatów o działaniu fototoksycznym lub fotouwrażliwiającym.
• endogenne – reakcje nadwrażliwości skóry spowodowane są przez czynniki wewnętrzne, m.in. porfirie, pelagrę rozwijającą się pod wpływem niedoboru witaminy B3, deficyty witamin z grupy B,
• uwarunkowane genetycznie – do wystąpienia uczulenia na słońce predysponuje m.in. skóra pergaminowa barwnikowa czy zespół Blooma.

Natomiast do schorzeń, które mogą być zaostrzane przez promieniowanie słoneczne, należą:

• toczeń rumieniowaty,
• trądzik różowaty,
• opryszczka zwykła,
• liszaj płaski,
• choroba Dariera,
• choroba Haileya-Haileya,
• zapalenie skórno-mięśniowe,
• łuszczyca,
• atopowe zapalenie skóry (u ok. 5 proc. pacjentów).

Uczulenie na słońce jest jednak w większości przypadków wynikiem stosowania pewnych substancji, w których obecności skóra reagują nieprawidłowo na działanie UV. Należą do nich niektóre składniki żywności, kosmetyków i leków.

Do preparatów leczniczych o działaniu uwrażliwiającym skórę na ultrafiolet należą m.in.:

• niektóre antybiotyki, m.in. takie jak azytromycyna, ciprofloksacyna, doksycyklina, tetracyklina czy nifuroksazyd,
• leki zawierające hormony,
• leki przeciwbólowe, zawierające ibuprofen, naproksen czy diklofenak,
• sulfonamidy,
• leki przeciwgrzybicze,
• leki przeciwpasożytnicze,
• niektóre leki przeciwcukrzycowe, takie jak metformina i glipizyd,
• spora grupa preparatów neurologicznych, uspokajających i psychotropowych,
• niektóre preparaty przeciwalergiczne,
• niektóre leki wykorzystywane w leczeniu chorób układu krążenia,
• niektóre leki moczopędne,
• niektóre leki przeciwzapalne.

Składnikami produktów spożywczych, które najczęściej odpowiadają za uczulenie na słońce, należą m.in. sztuczne barwniki, substancje wzmacniające smak oraz konserwujące. Takie działanie wykazują ponadto herbatki i suplementy diety z dziurawcem zwyczajnym.

W przypadku kosmetyków przed ekspozycją słoneczną nie należy używać tych, które zawierają m.in. retinol czy kwasy AHA i BHA. Również produkty z witaminą C mogą powodować nieprawidłową reakcję skóry, jednak działanie takie jest kwestią indywidualną. W innych przypadkach większe stężenia tego przeciwutleniacza wspomagają ochronę skóry przed reakcjami wolnorodnikowymi, zachodzącymi w niej pod wpływem promieniowania ultrafioletowego.

Należy też pamiętać, że pojawieniu się uczulenia na słońce sprzyja też zjawisko fotosmogu zachodzące pod wpływem działania promieniowania UV na zanieczyszczenia powietrza, które osiadają na skórze. Dlatego w przypadku jej nadwrażliwości przy przebywaniu na terenach miejskich warto zabezpieczać ją za pomocą filtrów UV nawet przy niewielkiej ekspozycji słonecznej, a zwłaszcza unikać opalania się.

Uczulenie na słońce daje objawy podobne do oparzeń słonecznych. Dolegliwości pojawiają się jednak już po przyjęciu przez skórę niewielkiej dawki promieni słonecznych, a nie jak w przypadku oparzeń – po długiej ekspozycji na promienie UV.

Kiedy za uczulenie odpowiadają czynniki endogenne, jego objawami mogą być:

• świerzbiączka letnia – objawy to rumienie, grudki i pęcherzyki, oraz ich świąd
• opryszczki ospówkowate – charakteryzują je wykwity pęcherzykowe i pęcherzowe, w obrębie których często występuje wtórna infekcja pozostawiająca blizny,
• pokrzywka słoneczna – występuje w postaci bąbli pokrzywkowych kilka minut po ekspozycji skóry na UV i pojawia się głównie u osób starszych,
• przewlekłe zmiany posłoneczne – mają postać przetrwałych odczynów świetlnych, wyprysków świetlnych czy tzw. actinic reticuloid (zapalenie skóry z lichenizacją i obecnością nacieków z limfocytów atypowych),
• wyprysk słoneczny – ma cechy ostrego lub podostrego wyprysku (stanu zapalnego wierzchnich warstw skóry) ze zmianami zlokalizowanymi w miejscach odkrytych,
• młodzieńcza osutka wiosenna – to wielopostaciowe osutki świetlne występujące głównie u chłopców i młodych mężczyzn na początku wiosny, przy stosunkowo niskiej temperaturze powietrza, zlokalizowane najczęściej na małżowinie usznej, ew. na nosie lub dłoniach.

Gdy uczulenie pojawia się na skutek reakcji fototoksycznej, najczęściej obserwowane objawy to:

• rumień,
• obrzęk,
• pęcherze,
• pieczenie skóry,
• świąd.

Kiedy natomiast przyczyną uczulenia jest reakcja fotoalergiczna, na skórze pojawiają się piekące lub swędzące wypryski i grudki. Początkowo mogą obejmować niewielki obszar na ciele, ale z czasem rozszerzają się na całe miejsce poddane promieniowaniu słonecznemu.

Oprócz zmian skórnych, u niektórych osób mogą pojawić się również dolegliwości ogólne, do których należą:

• ból głowy,
• gorączka,
• dreszcze,
• osłabienie,
• złe samopoczucie,
• zapalenie spojówek i/lub rogówki.

Uczulenie na słońce jest wywołane ekspozycją skóry na jego promienia. Po ustąpieniu ich działania zmiany skórne zanikają samoistnie u większości osób w ciągu 1-2 tygodni.

Mało nasilone objawy uczelnia na słońce można próbować leczyć domowymi sposobami. Warto zastosować chłodne okłady, które przynoszą ulgę skórze. Pomocne mogą być też specjalne preparaty przeznaczone do skóry po opalaniu, które mają działanie nawilżające i łagodzące.

Polecane są zwłaszcza kosmetyki zawierające pantenol i alantoinę. Sprawdzić mogą się również maści i żele stosowane przy ukąszeniach owadów. Doustnie można przyjmować wapno, które pomaga wyciszyć objawy. Warto jednak wybrać takie, które nie zawiera niekorzystnych sztucznych dodatków: słodzików, barwników, aromatów.

W cięższych przypadkach reakcji skóry na słońce, gdy występują jej przewlekłe stany zapalne, konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego. Leki odczulające, m.in. przeciwhistaminowe, stosowane są również u osób, u których nadmierna reakcja na słońce ma podłoże endogenne.

Gdy uczulenie na słońce wywołują składniki leków, kosmetyków lub produktów spożywczych, konieczne jest ich wyeliminowanie. Jeśli w danym czasie konieczne jest przyjmowanie określonych preparatów leczniczych, trzeba unikać bezpośredniego eksponowania skóry na promienie słoneczne.

Osoby z uczuleniem na słońce powinny stosować się do zasad, które pomogą chronić się przed wystąpieniem niekorzystnych objawów:

• nie odsłaniać zbyt dużych powierzchni ciała,
• stosować nakrycia głowy, gdy wychodzą na słońce,
• używać kremów z filtrami UVA i UVB o współczynniku ochrony przeciwsłonecznej co najmniej SPF50.
• chronić się przed promieniami UV również w pochmurne dni, w pojazdach oraz nasłonecznionych pomieszczeniach, ponieważ szkodliwe promieniowanie przenika zarówno przez chmury, jak i przez szyby.