Fosfor – właściwości i źródła w żywności. Dobowe zapotrzebowanie na fosfor, objawy niedoboru i skutki nadmiaru

Agata Siemiaszko
Fosfor jest pierwiastkiem powszechnie występującym w produktach spożywczych.
Fosfor jest pierwiastkiem powszechnie występującym w produktach spożywczych. anaumenko/123rf
Fosfor jest pierwiastkiem mineralnym niezbędnym do budowy kości i funkcjonowania układu nerwowego. Zapotrzebowanie na fosfor zależy przede wszystkim od wieku oraz stanu fizjologicznego, jednak dzięki dużej dostępności z pożywieniem rzadko stwierdza się jego niedobór w organizmie. Sprawdź, jakie właściwości ma fosfor, jakie są skutki jego niedoboru, nadmiaru, a także ile wynosi dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek.

Spis treści

Fosfor – właściwości i działanie w organizmie

Fosfor jest niezbędnym pierwiastkiem mineralnym pełniącym wiele ważnych funkcji. Stanowi około 1 proc. masy ciała, a prawie 85 proc. jego stężenia znajduje się w kościach i zębach. Natomiast 6 proc. zawarte jest w mięśniach, a około 9 proc. w innych tkankach lub narządach. Razem z wapniem i witaminą D bierze udział w mineralizacji kości.

Fosfor jest również składnikiem kodu genetycznego (DNA oraz RNA), a także bierze udział w metabolizowaniu energii i utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową w organizmie.

Stężenie fosforu we krwi zależy od jego ilości wchłanianej z przewodu pokarmowego oraz wydalanej przez nerki. Poziom fosforanów w organizmie reguluje parathormon i witamina D. Prawidłowa wartość fosforu we krwi powinna wynosić 2,8-5,0 mg/dl krwi.

Dobowe zapotrzebowanie na fosfor

Zapotrzebowanie na fosfor zależy przede wszystkim od wieku i stanu fizjologicznego. Według aktualnych norm żywienia dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi:

  • niemowlęta – 150 mg,
  • dzieci od 5. miesiąca życia do 1. roku życia – 300 mg,
  • dzieci: od 1. do 3. roku życia – 460 mg; od 4. do 6. roku życia – 500 mg; od 6. do 9. roku życia – 600 mg,
  • chłopcy: od 10. do 18. roku życia – 1250 mg,
  • dziewczęta: od 10. do 18. roku życia – 1250 mg,
  • mężczyźni: 700 mg,
  • kobiety: 700 mg,
  • kobiety w ciąży: <19 lat – 1250 mg, >19 lat – 700 mg,
  • kobiety w czasie laktacji: <19 lat – 1250 mg, >19 lat – 700 mg.

U dzieci i młodzieży wzrost zapotrzebowania na fosfor związany jest z ciągłą budową kości, mięśni i innych tkanek. Intensywny wzrost oraz dojrzewanie płciowe również wymaga zwiększonej podaży tego pierwiastka.

Osoby dorosłe potrzebują fosforu do ciągłego uzupełniania mineralizacji kości oraz utrzymania stałego stężenia tego pierwiastka w surowicy krwi.

W czasie ciąży nie zwiększa się dzienne zapotrzebowanie na fosfor, ponieważ jest to rekompensowane fizjologicznym wzrostem wchłaniania pierwiastka z diety matki. U kobiet karmiących zwiększa się resorpcja (wchłanianie) fosforu z kości, jednak brakuje dowodów na konieczność większego spożycia tego składnika wraz z dietą.

Niedobór fosforu – przyczyny, objawy i konsekwencje hipofosfatemii

Fosfor powszechnie występuje w produktach spożywczych, z tego względu rzadko stwierdza się jego niedobór w organizmie. Hipofosfatemię można zaobserwować u osób nadmiernie spożywających alkohol, a także chorych żywionych pozajelitowo.

Lekki niedobór fosforu jest częstą konsekwencją nadczynności przytarczyc. Umiarkowana hipofosfatemia to stan, w którym stężenie fosforu w surowicy krwi wynosi 1-2,5 mg/dl, natomiast ciężką hipofosfatemię można stwierdzić, gdy jego stężenie jest mniejsze niż 1 mg/dl krwi. Niedobór fosforu najczęściej towarzyszy przewlekłemu niedoborowi witaminy D w organizmie.

Długotrwałe leczenie nadkwaśności żołądka (np. w przypadku zgagi, wrzodów żołądka) wodorotlenkiem glinu powoduje wytworzenie niewchłanianych związków, co skutkuje niedoborem fosforu w organizmie.

Umiarkowana hipofosfatemia przebiega zazwyczaj w formie bezobjawowej, jednak przy chronicznym i ciężkim niedoborze fosforu można zaobserwować:

  • osłabienie organizmu,
  • bóle mięśni i stawów,
  • bóle kostne,
  • nudności i wymioty,
  • dezorientację,
  • pieczenie, kłucie i mrowienie skóry,
  • osłabienie mięśni,
  • podatność na infekcje bakteryjne i wirusowe.

Chwilowy niedobór fosforu w osoczu krwi można również zaobserwować u osób stosujących suplementację wapniem. Aby zniwelować ten efekt należy spożywać suplementy wapnia razem z produktami bogatymi w fosfor.

Nadmiar fosforu – objawy i skutki hiperfosfatemii

Nadmiar fosforu w organizmie, inaczej zwany hiperfosfatemią najczęściej spotykany jest u osób chorujących na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Nieprawidłowo dobrane żywienie pozajelitowe może także przyczynić się do nadmiaru stężenia fosforanów we krwi. Poniżej przedstawiamy przyczyny hiperfosfatemii wraz z mechanizmami ich powstawania:

  • ostra i przewlekła niewydolność nerek – nieprawidłowe funkcjonowanie nerek powoduje zmniejszenie wydalania wchłanianych w jelicie fosforanów,
  • niedoczynność przytarczyc – zaburzenie działania parathormonu, który reguluje poziom fosforu w osoczu krwi,
  • kwasica cukrzycowa lub oddechowa – wzrost stężenia fosforanów w płynach pozakomórkowych,
  • akromegalia (nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu) – zwiększony transport fosforanów przez hormon wzrostu,
  • białaczka, chłoniak – rozpad komórek powoduje uwolnienie fosforanów i ich wzrost w osoczu,
  • przedawkowanie witaminy D3 – wzmożone wchłanianie fosforanów z przewodu pokarmowego.

Aktualnie nie ma dostępnych rzetelnych badań dotyczących zatrucia fosforem, występującym w żywności.

Wzrost spożycia tego pierwiastka z dietą może niekorzystnie wpływać na wchłanianie wapnia, żelaza, miedzi, cynku i magnezu, powodując ich niedobory żywieniowe.

Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ) informuje, że nadmierne spożycie fosforu może w nielicznych przypadkach powodować zwapnienie tkanek oraz wzrost porowatości kości. Niepożądane objawy nadmiaru fosforu obserwowane są głównie przy spożywaniu suplementów z fosforem. Ich przedawkowanie może wywołać biegunki, nudności oraz wymioty.

Źródła fosforu w diecie

Fosfor powszechnie występuje w żywności, a jego przyswajalność z jedzenia jest duża i wynosi 55-80 proc. Wyjątek stanowią produkty roślinne, takie jak zboża, rośliny strączkowe, ponieważ zawierają fosfor w postaci połączeń fitynianowych, które powodują zmniejszenie przyswajalności tego pierwiastka. Produkty o zwiększonej zawartości białka, w tym sery podpuszczkowe są znakomitym źródłem fosforu. Bogate w fosfor są także orzechy, ryby, rośliny strączkowe, pełnoziarniste pieczywo, mięso, podroby i jaja.

Obróbka technologiczna wpływa na wzrost stężenia fosforu w produkcie. W czasie przetwarzania żywności dodaje się fosforany do serków topionych, wędlin, pieczywa cukierniczego i coca-coli.

W Polsce spożycie fosforu wynosi średnio 1208 mg/dobę (1008 mg u kobiet i 1441 mg u mężczyzn). Głównym źródłem tego pierwiastka w diecie Polaków są produkty zbożowe, które dostarczają 27-38 proc. dziennego spożycia fosforu, następnie produkty mleczne 30-53 proc. oraz mięso i przetwory – 10-25 proc.

Zawartość fosforu w porcji 100 g produktów bogatych w ten pierwiastek wynosi:

  • słonecznik, nasiona – 784 mg,
  • ser topiony edamski – 578 mg,
  • kasza gryczana – 495 mg,
  • migdały - 454 mg,
  • nasiona fasoli – 437 mg,
  • płatki owsiane – 433 mg,
  • sardynki w pomidorach – 420 mg,
  • ser ementaler – 416 mg,
  • orzechy włoskie - 332 mg,
  • łosoś wędzony - 350 mg,
  • ser twarogowy półtłusty - 227 mg,
  • śledź w oleju – 221 mg,
  • schab wieprzowy – 208 mg,
  • jaja – 204 mg,
  • ryż biały - 135 mg,
  • mleko 3,2% - 85 mg.

Zobacz, dlaczego należy uważać na fosforany w żywności

Źródła :
emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Zmiany w prawie o sprzedaży alkoholu

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Komentarze

Komentowanie artykułów jest możliwe wyłącznie dla zalogowanych Użytkowników. Cenimy wolność słowa i nieskrępowane dyskusje, ale serdecznie prosimy o przestrzeganie kultury osobistej, dobrych obyczajów i reguł prawa. Wszelkie wpisy, które nie są zgodne ze standardami, proszę zgłaszać do moderacji. Zaloguj się lub załóż konto

Nie hejtuj, pisz kulturalne i zgodne z prawem komentarze! Jeśli widzisz niestosowny wpis - kliknij „zgłoś nadużycie”.

Podaj powód zgłoszenia

Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.
Wróć na stronazdrowia.pl Strona Zdrowia