Osteoporoza – co to jest? Objawy bólowe, przyczyny, leczenie. Tak powinna wyglądać dieta ludzi z osteoporozą

Osteoporoza według badań przeprowadzonych w Polsce dotyka ok. 2 mln kobiet oraz setki tysięcy mężczyzn. W szóstej dekadzie życia na ok. 6 kobiet z osteoporozą przypada 1 mężczyzna chory na to samo. Natomiast po siedemdziesiątym roku życia proporcja ta wynosi dwa do jednego, wciąż z przewagą u pań. Oznacza to, że w skali kraju jest to bardzo poważny problem.

Sprawdź też: Chcesz mieć mocne kości? Zadbaj o układ trawienia

Obok chorób układu krążenia i nowotworów, osteoporoza zaliczana jest do grupy chorób cywilizacyjnych[/b]. W naszym kraju leczenie tej choroby nie wygląda jednak najlepiej. Często lekarz pierwszego kontaktu pomimo widocznego ryzyka wystąpienia złamań u osób starszych, np. przez obniżoną mineralizację masy kostnej nie zaleca działań zapobiegawczych. Nie bez powodu szacuje się, że leczenie złamań po osteoporozie kosztowało Europę już 36 bilionów euro. Największy problem z osteoporozą mają Szwecja, Dania, Norwegia i Niemcy.

Osteoporoza to choroba szkieletu, która wywołuje zanik tkanki kostnej. Prowadzi to do wzrostu częstotliwości złamań kości, mogących wystąpić nawet po niewielkim urazie (tzw. złamania osteoporotyczne). Najgorszym etapem w zmaganiu się z osteoporozą według pacjentów jest czas zaraz po występujących złamaniach oraz powrót do normalnego funkcjonowania po uszkodzeniu układu kostnego. W tym przypadku najbardziej niebezpieczne są złamania kręgów kręgosłupa i biodra.

Wspólną cechą każdego rodzaju osteoporozy zarówno pierwotnej (stanowi ok. 70% przypadków i rozwija się u kobiet w wieku pomenopauzalnym oraz u starszych mężczyzn), jak i wtórnej jest zanik kostny. Typy tej choroby można podzielić ze względu na charakterystyczne cechy występujące u pacjentów. W związku z tym wyróżnia się:

• Osteoporozę pomenopauzalną - rozwija się szybko, po okresie przekwitania u kobiety. Proces ten związany jest z niedoborem estrogenów. Najczęściej w tym przypadku dochodzi do złamań nadgarstka lub przedramion.
• Osteoporozę starczą - dotyczy obu płci, przebieg choroby następuje wolno, a jego skutki są widoczne wraz z upływającymi latami życia. Najczęściej w tym przypadku dochodzi do złamania kręgów lub biodra.
• Osteoporozę wtórną - dotyczy osób w każdym wieku. Wywołana jest przede wszystkim innymi czynnikami, do których należą, np. zażywane silne leki w przeszłości (m.in.: glikokortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe i heparyna) oraz przebyte choroby (jak np. reumatoidalne zapalenie stawów).

Osteoporoza jest chorobą w swoim początkowym stadium bezobjawową. Ludzie, u których zaczyna się rozwijać wbrew powszechnym skojarzeniom nie odczuwają bólu. Ten, następuje za sprawą zachodzenia związku przyczynowo-skutkowego. Chorzy na osteoporozę często doznają różnego rodzaju złamań kości, a te są bolesne. Podobnie jak cały nieprzyjemny proces powrotu do pełnej sprawności.

Do objawów osteoporozy zalicza się m.in.:

• zmniejszenie się wzrostu (ok. 3-4 cm),
• zaokrąglone plecy,
• złamania osteopatyczne (niskoenergetyczne), tj. szkody w ciele w skutek nieproporcjonalnie małego urazu,
• zwiększenie kifozy piersiowej z pochyleniem głowy do przodu,
• względne wydłużenie kończyn w stosunku do tułowia.

Zobacz także: Jedz suszone śliwki codziennie, a zmniejszysz ryzyko rozwoju osteoporozy. Już niewielka ilość owoców zwiększa gęstość kości. Ile ich jeść?

Do przyczyn osteoporozy można zakwalifikować czynniki zależne i niezależne od nas. Dwie grupy mają duży wpływ na rozwój choroby. Jej stadium i szybkość rozwoju jest wypadkową, zależną od konkretnego nasilenia pewnych zachowań i procesów w życiu każdego człowieka.

Przyczyny osteoporozy niezależne od nas to:

• wiek,
• płeć żeńska,
• rasa biała i żółta,
• skłonności do złamań w rodzinie,
• występowanie osteoporozy we wcześniejszych pokoleniach w rodzinie,
• wczesne przechodzenie menopauzy (ok. 40 roku życia),
• usunięcie jajników,
• przeszczep narządów,
• długotrwała laktacja po porodzie,
• niektóre choroby, m.in. cukrzyca typu 1, hipogonadyzm, nadczynność tarczycy, hiperprolaktynemia, celiakia, choroby wątroby, reumatologiczne, zwłaszcza stawów, zespół nerczycowy, przewlekłe zapalenie jelit, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, choroba Adisona, akromegalia, żywienie pozajelitowe, przewlekła obturacyjna choroba płuc, mukowiscydoza, choroby szpiku, depresja, jadłowstręt.

Przyczyny osteoporozy zależne od nas:

• brak aktywności fizycznej lub jej śladowe ilości,
• dieta uboga w wapń,
• niedobór witaminy D,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu (wypijanie 3 lub więcej jednostek alkoholu na dobę),
• zażywanie leków (leki przeciwpadaczkowe, leczące zaburzenia psychiczne, choroby neurologiczne, substancje uspokajające, zmniejszające krzepliwość, sterydy, analogi GnRH, preparaty T3 i T4, antagoniści witaminy K, witamina A w dużych dawkach, tamoksyfen),
• spożywanie małych ilości produktów mlecznych,
• siedzący tryb pracy,
• mała wartość wskaźnika masy ciała (poniżej 20 kg/mkw.),
• nadużywanie kawy.

W celu rozpoznania osteoporozy wykonuje się następujące badania:

• badania densytometryczne, czyli badanie masy kostnej (w kręgosłupie lędźwiowym lub biodrze),
• badanie laboratoryjne,
• badanie rentgenowskie kręgosłupa,
• ocenę ryzyka wystąpienia złamań za pomocą specjalnie stworzonego do tego kalkulatora FRAX (Fracture Risk Assessment Tool),
• ocenę BMD (bone mineral density) gęstości kości, wytrzymałość tkanki kostnej. (Przed 65 roku życia w odcinku lędźwiowym, a po przekroczeniu tego wieku w bliższych odcinku kości udowej).

Poza wdrożeniem leczenia farmakologicznego u chorych na osteoporozę warto zmienić złe nawyki stylu życia, które mogą utrudniać terapię. Np. konieczne jest uzupełnianie witaminy D, która przynosi korzyści dla układu kostnego, ale także poprawia siłę mięśni i niweluje ryzyko upadków.

O ćwiczeniach dla seniorów i ich pozytywnym wpływie na zdrowie opowiada trenerka fitness, Róża Domaradzka:

Do leków najczęściej przepisywanych przez lekarzy pacjentom z osteoporozą należą:

• Bisfosfoniany,
• Ranelinian strontu,
• Denosumab,
• Raloksyfen,
• Kalcytonina,
• Teryparatyd,
• Alendronian,
• Risedronian,
• Zoledronian,
• Ibandronian,
• Estrogeny.

Jeśli u osoby starszej w twojej rodzinie stwierdzono osteoporozę, możesz wraz z najbliższymi postarać się, aby z wyprzedzeniem czasowym uniknąć problemów i postarać się zniwelować ryzyko złamań do minimum. Warto wtedy:

• zaopatrzyć chorego w kule, laski lub balkonik - w zależności od stopnia upośledzenia poruszania się,
• regularnie odwiedzać z osobą starszą okulistę, aby kontrolować ewentualne wady wzroku,
• wyleczyć zaburzenia rytmu serca, zawrotów głowy, hipotonii u starców,
• postarać się wyeliminować z apteczki chorego leki o działaniu uspokajającym lub nasennym.

Dieta u osób chorujących na osteoporozę, jak u każdego człowieka, któremu zależy na zdrowiu, powinna być odpowiednio zbilansowana. Dodatkowo, muszą one zmienić kilka przyzwyczajeń, które być może pośrednio przyczyniły się do powstania choroby.

Ważna jest odpowiednia ilość dostarczanego wapnia, gdzie na osobę dorosłą powinno to być ok. 1000 mg na dobę. Kobiety po menopauzie i osoby po 60 roku życia mogą dostarczać go nawet 1300 mg w ciągu dnia. Jeśli ich organizm nie toleruje produktów mlecznych powinny one zażywać specjalne preparaty.

Osoby z osteoporozą muszą ograniczyć sól używaną w trakcie przygotowywania jedzenia.

Powinny pilnować, by spożyć gram białka zwierzęcego na każdy kilogram masy ciała w ciągu doby.

Przy osteoporozie trzeba rzucić palenie i wyeliminować picie alkoholu.

Do zauważalnych skutków osteoporozy należą:

• pogorszenie się jakości życia,
• zwiększenie ryzyka niepełnosprawności (do końca życia),
• przewlekły ból,
• skrócenie długości życia (o ok. 25% po złamaniu kości w obrębie stawu biodrowego).

Źródła:

1. prof. Wojciech Pluskiewicz, “Osteoporoza - choroba współczesnej cywilizacji”
2. Dzieło zbiorcze, “Osteoporoza. Postępowanie profilaktyczne, diagnostyczne i leczenie. Wytyczne dla lekarzy podstawowej opieki medycznej”
3. Dzieło zbiorcze, “Osteoporoza - obraz kliniczny, czynniki ryzyka i diagnostyka”