Czy umiesz rozpoznać udar mózgu? Te objawy przepowiadające trzeba znać, by ratować życie i zdrowie. Na co zwrócić uwagę i jak postępować?

Udar mózgu stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, a jego objawy przepowiadające udar powinny skłonić do natychmiastowego wezwania karetki pogotowia.

Najczęstszą postacią jest udar niedokrwienny, który jest wywołany ogniskowym niedokrwieniem mózgu w jego konkretnym obszarze, co może być spowodowane zwężeniem światła lub niedrożnością tętnic domózgowych lub wewnątrzmózgowych.

Rzadziej pojawia się udar krwotoczny, którego przyczyną jest wylew krwi do mózgu. Zarówno krwotok śródmózgowy, jak i krwotok podpajęczynówkowy pojawia się na skutek pęknięcia ściany tętnicy wewnątrzmózgowej. Do takiego incydentu może doprowadzić tętniak lub wieloletnie nadciśnienie tętnicze.

Objawy udaru w mierze zależą od obszaru, którego dotknęły jego skutki. Dolegliwości te są jednak na tyle charakterystyczne, że można łatwo je rozpoznać. Ponieważ jednak często zdarza się, że chory myli je ze zwykłym pogorszeniem samopoczucia, warto zapamiętać, na co warto zwrócić szczególna uwagę. 

Przy udarze liczy się szybka i trafna interpretacja jego symptomów. Wystąpienie objawów, które mogą świadczyć o udarze, powinny skłonić do natychmiastowego wezwania pomocy medycznej. Każdy udar mózgu może bowiem doprowadzić do śmierci.

Jeżeli chory szybko trafi do szpitala (maksymalnie w ciągu godziny od wystąpienia symptomów), istnieje duża szansa, że choroba nie wywoła wielu trwałych lub długotrwałych skutków. Jakie są pierwsze objawy?

• W pierwszej kolejności u chorego pojawia się mrowienie głowy i twarzy, w niektórych przypadkach – całego ciała. Charakterystyczne jest osłabienie siły mięśniowej, objawiające się pod postacią lekkiego niedowładu, najczęściej po jednej stronie ciała. W niektórych przypadkach dochodzi do paraliżu.
• Pojawiają się również problemy z widzeniem. Chory może dostrzec tylko jedną stronę w polu widzenia (prawą albo lewą). Taki stan to niedowidzenie połowiczne. W niektórych przypadkach dochodzi do całkowitej utraty wzroku w jednym oku.
• Kolejny objaw to problemy z wymową. Przed udarem, chory mówi powoli i niewyraźnie, ruch warg wiąże się ze znacznym wysiłkiem.
• Pojawia się utrata świadomości – osoba chora nie rozumie tego, co mówią do niej inni, ma problemy z wykonywaniem poleceń i nie może zrozumieć stanu, który się u niej rozwija.  

U osoby zagrożonej udarem pojawiają się też objawy w postaci problemów z utrzymaniem równowagi. Chory chodzi chwiejnie, niepewnie, często potyka się o własne nogi. Dla osoby postronnej, może to wyglądać jak chód człowieka w stanie upojenia alkoholowego. Problemy z równowagą są spowodowane drętwieniem kończyn i drżeniem mięśni, nad którym nie da się zapanować. Mogą temu towarzyszyć zawroty głowy, silny ból głowy oraz nudności.

Objawy udaru zależą od tego, która część mózgu uległa uszkodzeniu. Może się zdarzyć, że chory nie ma problemów z wymową, nie traci też świadomości, a nagle zaczyna mieć problemy z utrzymaniem równowagi.

Często zdarza się, że występujące symptomy są ignorowane – początkowo chory może myśleć, że po prostu gorzej się poczuł. To błąd, bowiem w przypadku leczenia udaru, kluczowa jest każda minuta.

W przypadku braku pewności, czy pogorszenie samopoczucia osoby, z którą przebywamy, wskazuje na zbliżający się udar, można przeprowadzić prosty test:

1. Najpierw należy poprosić, żeby chory się uśmiechnął. Jeżeli unosi się tylko jeden kącik ust, może to wskazywać na porażenie jednej części twarzy.
2. Kolejny etap testu polega na uniesieniu obu rąk nad głowę. Jeżeli chory nie może wykonać polecenia, wystąpił niedowład połowy ciała.
3. Warto też poprosić chorego o powtórzenie dowolnego zdania. Jeżeli mówi niewyraźnie, powoli lub nie może zrozumieć polecenia, należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną. 

Istnieje kilka czynników, które mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia udaru. W wielu przypadkach, przyczyną udaru mózgu jest zaniedbane nadciśnienie tętnicze. Ryzyko wystąpienia udaru mózgu u osoby, u której ciśnienie przekracza 140/90 mm Hg, jest aż 6-krotnie wyższe niż u osoby w tym samym wieku, u której ciśnienie utrzymuje się w granicach prawidłowej wartości.

Zobacz: U kobiet ryzyko udaru zwiększa endometrioza.

W grupie podwyższonego ryzyka (prawdopodobieństwo wystąpienia udaru zwiększa się 3-krotnie) znajdują się też mężczyźni ze zdiagnozowanymi schorzeniami serca, z cukrzycą i palacze (dym tytoniowy doprowadza do uszkodzenia naczyń krwionośnych, wpływa na zwiększenie krzepliwości krwi i doprowadza do obkurczenia naczyń). Należy podkreślić, że nałóg tytoniowy nie tylko zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu, ale także doprowadza do obniżenia wieku, w którym może dojść do rozwoju schorzenia. Na wystąpienie udaru najbardziej narażeni są nałogowi palacze z nadciśnieniem.

Inne czynniki ryzyka wystąpienia udaru to:

• wiek (prawdopodobieństwo wystąpienia udaru wzrasta po 40. roku życia),
• wcześniej przebyty udar,
• rodzinne występowanie udarów,
• kardiomiopatia,
• zaburzenia rytmu serca,
• zwiększona krzepliwość krwi,
• zwiększona lepkość krwi (taki stan może pojawić się np. przy odwodnieniu organizmu),
• zbyt wysoki poziom trójglicerydów i złego cholesterolu we krwi,
• nadużywanie alkoholu,
• przyjmowanie sterydów i anabolików,
• zażywanie narkotyków, zwłaszcza o działaniu pobudzającym (m.in. amfetaminy i/lub kokainy),
• stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
• nadwaga,
• otyłość,
• siedzący tryb życia,
• tętniaki tętnic mózgowych,
• zakrzepica żył głębokich.

Każdy z wymienionych czynników może prowadzić do wystąpienia udaru, który jest wywołany zaburzeniem krążenia w mózgu. W większości przypadków, stan ten jest wywołany zatrzymaniem dopływu krwi. Może to być następstwem zatkania naczynia krwionośnego przez blaszkę miażdżycową lub przez skrzep krwi. Z kolei udar krwotoczny jest następstwem wylewu krwi do przestrzeni, występującej między czaszką a mózgiem, lub bezpośrednio do mózgu. W momencie, gdy krew wyleje się poza naczynia (w następstwie pęknięcia tętniaka lub uszkodzonej ścianki naczynia krwionośnego), doprowadza do uszkodzenia tkanek, powodując wystąpienie objawów udaru.

Mimo wyraźnie określonych czynników ryzyka, uniknięcie udaru mózgu nie zawsze jest możliwe. Można jednak zminimalizować prawdopodobieństwo wystąpienia schorzenia. W pierwszej kolejności, należy obniżyć ciśnienie tętnicze. Pomoże w tym codzienna aktywność fizyczna, dostosowana do indywidualnych możliwości. Istotną rolę odgrywa właściwa dieta.

Zobacz też: Wczesna menopauza u kobiet to wyższe ryzyko rozwoju chorób serca.

Do codziennego jadłospisu należy wprowadzić warzywa, przede wszystkim kapustne – kapustę, brokuły, kalafior i brukselkę, oraz zieloną i czerwoną paprykę. W diecie nie może zabraknąć też owoców – pomarańczy, czarnej porzeczki i winogron. Zawierają one znaczne ilości antyoksydantów i witamin i z tego względu, odgrywają istotną rolę w profilaktyce udaru mózgu. 

Warto unikać spożywania nadmiernych ilości soli (sól podnosi ciśnienie krwi). Należy zrezygnować z palenia tytoniu i ograniczyć spożywanie alkoholu (nadmiar to więcej niż 24 gramy czystego alkoholu dziennie).