Co to są trójglicerydy i jaką pełnią funkcję?
Trójglicerydy (TG), nazywane też niepoprawnie triglicerydami, a fachowo triacyloglicerolami, to tłuszcze proste. Zbudowane są z jednej cząsteczki glicerolu oraz trzech cząsteczek kwasów tłuszczowych. W trójglicerydach prostych są to trzy cząsteczki tego samego kwasu, natomiast trójglicerydy złożone zawierają różne kwasy tłuszczowe lub te same, lecz o innej budowie przestrzennej (co zmienia także ich funkcje).
Trójglicerydy stanowią jeden ze składników tkanki tłuszczowej, magazynowy w cytoplazmie komórek tłuszczowych. Stanowią też zapasowe źródło energii wykorzystywane przez organizm, a zwłaszcza przez mięśnie szkieletowe, w sytuacji, gdy inne źródła energii ulegną już wyczerpaniu. Tworzą też warstwę ochronną zewnętrznych partii skóry, dzięki której jest ona zabezpieczona przed wpływem czynników ze środowiska. Wraz z innymi rodzajami lipidów stanowią też ochronną barierę skóry. Są ponadto niezbędne dla innych aspektów prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Trójglicerydy są produkowane w wątrobie z kwasów tłuszczowych oraz węglowodanów, skąd dostają się do krwiobiegu. Pod postacią lipoprotein o niskiej i wysokiej (LDL i HDL) transportują też cholesterol. Gdy trójglicerydy trafiają razem z krwią do pracujących mięśni, mogą być szybko wykorzystywane jako surowiec energetyczny. Jeśli jest ich zbyt dużo, ulegają zmagazynowaniu w tkance tłuszczowej.
Badaniem pozwalającym określić stężenie trójglicerydów (obok oznaczenia poziomu cholesterolu całkowitego, a także cholesterolu w podziale na frakcje HDL i LDL) jest lipidogram. Ma ono ogromne znaczenie diagnostyczne, ponieważ nadmiar trójglicerydów we krwi stanowi istotne ryzyko rozwoju miażdżycy, zwłaszcza gdy towarzyszy mu podwyższenie poziomu cholesterolu ogółem i obniżenie „dobrego” cholesterolu HDL.
Jak obniżyć cholesterol? 10 produktów diety portfolio, które...
Badanie trójglicerydów we krwi
Trójglicerydy pełnią istotne funkcje w organizmie. Niestety, w nadmiarze przyczyniają się do powstawania złogów miażdżycowych. Podwyższone trójglicerydy wiążą się z większym ryzykiem rozwoju wielu chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2, zaburzeń metabolicznych, przybierania na wadze. Ich zbyt wysoki poziom może też świadczyć o istniejących chorobach i zaburzeniach równowagi metabolicznej.
Osoby z grupy ryzyka chorób naczyniowo-sercowych powinny wykonywać lipidogram profilaktycznie. Wskazania do badania stanowią też:
- podejrzenie chorób i uszkodzeń wątroby,
- zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych z jelit,
- podejrzenie stanów zapalnych trzustki,
- nadużywanie alkoholu,
- nadwaga lub otyłość,
- wiek powyżej 50 lat.
Skierowanie na badanie poziomu trójglicerydów można otrzymać od lekarza pierwszego kontaktu lub specjalisty (np. kardiologa, diabetologa). Prywatne wykonanie badania stanowi koszt ok. 8-10 złotych. Czas oczekiwania na wynik nie przekracza jednego dnia, zarówno na NFZ, jak i prywatnie.
Badanie poziomu trójglicerydów najczęściej występuje jako składowa badania lipidogramu, ponieważ stężenie trójglicerydów należy analizować z powiązaniu ze stężeniami innych lipidowych składników krwi.
Stężenie trójglicerydów oznacza się w próbce surowicy krwi pobranej z żyły łokciowej. Pacjent powinien stawić się w gabinecie zabiegowym w godzinach porannych, będąc na czczo. Przed badaniem nie wolno jeść przez co najmniej 8-10 godzin, a ostatni spożyty posiłek (kolacja) nie powinien zawierać dużych ilości tłuszczu. Na kilka dni przed pobraniem krwi należy jednak utrzymać swój normalny sposób odżywiania i zwykłą dietę, rezygnując tylko ze spożywania alkoholu.
Warto przeczytać:
Jaka jest norma trójglicerydów?
Trójglicerydy nie powinny przekraczać poziomu 150 mg/dl. Kiedy wynik wynosi ponad 200 mg/dl, oznacza to stan tak zwanej hipertriglicerydemii.
Taki wynik, zwłaszcza gdy przez dłuższy czas nie udaje się go obniżyć, wiąże się ze znacząco podniesionym ryzykiem rozwoju miażdżycy. Poziom trójglicerydów u kobiet powinien mieścić się w przedziale 35-135 mg/dl, natomiast u mężczyzn granice te wynoszą 40-160 mg/dl. Trójglicerydy u dzieci nie powinny przekroczyć 100 mg/dl.
Dolna granica poziomu trójglicerydów jest rzadko przekraczana, choć w pewnych przypadkach spadają one tak wyraźnie, że mogą świadczyć o nieprawidłowościach. Zazwyczaj lekarz porównuje ich wartości z wartościami innych pomiarów biochemicznych i dopiero na tej podstawie stawia diagnozę. Poziom trójglicerydów ulega też wahaniom dobowym – jest wyższy tuż po posiłkach. To całkiem naturalne zjawisko.
Z czym wiążą się trójglicerydy podwyższone?
Wysoke trójglicerydy stanowi sygnał, że pora zmienić dietę i codzienne przyzwyczajenia. Z podjęciem działań powinno wiązać się już przekroczenie granicy 135 mg/dl u kobiet lub 150 mg/dl u mężczyzn.
Podwyższone trójglicerydy mogą świadczyć m.in. o nadmiernej konsumpcji w diecie:
- cukrów,
- węglowodanów oczyszczonych,
- tłuszczów nasyconych i izomerów kwasów tłuszczowych trans,
- alkoholu.
Wysoki poziom trójglicerydów może też wiązać się z występowaniem chorób takich jak:
- otyłość,
- różne postaci hiperlipidemii,
- cukrzyca,
- zapalenie trzustki,
- niewydolność nerek,
- niewydolność tarczycy,
- dna moczanowa,
- zespół Cushinga,
- akromegalia,
- toczeń rumieniowaty.
Utrzymywanie się zbyt wysokiego poziomu trójglicerydów wiąże się z zagrożeniem wieloma poważnymi chorobami. Należą do nich:
- otyłość,
- stłuszczenie wątroby,
- cukrzyca typu 2,
- insulinooporność,
- zespół metaboliczny,
- choroby układu krążenia (miażdżyca naczyń krwionośnych oraz jej powikłania, w tym choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, zawał serca).
Poziom trójglicerydów przekraczający 1000 mg/dl stanowi ryzyko wystąpienia ostrego zapalenia trzustki.
Dowiedz się więcej na temat:
Choroby naczyniowe stanowią z kolei poważne ryzyko śmierci pacjenta i jedną z głównych przyczyn przedwczesnych zgonów w krajach rozwiniętych. Warto pamiętać, że podwyższenie poziomu różnego rodzaju lipidów często idzie ze sobą w parze, podnosząc zbiorcze ryzyko zachorowania.
Niski poziom trójglicerydów
Trójglicerydy w zbyt małej ilości (poniżej 140 mg/dl) to bardzo rzadki wynik badania. Zdarza się jednak u osób niedożywionych, stosujących głodówki i bardzo niskokaloryczne diety, cierpiących na zespół złego wchłaniania, nadczynność tarczycy, choroby immunologiczne, zaburzenia pracy wątroby, żółtaczkę, mocznicę, zaburzenia hormonalne i inne. Taki wynik zdarza się też u pacjentów długotrwale leczonych na oddziale szpitalnym. Niedobór trójglicerydów oznacza, że organizmowi brakuje rezerw energetycznych, z których mogłyby korzystać mięśnie.
Jak obniżyć trójglicerydy?
Trójglicerydy można obniżyć poprzez wprowadzenie odpowiedniej diety. Podczas gdy spożycie tłuszczów powinno pozostać w normie, należy zwracać uwagę na ich rodzaj. Ograniczeniu powinny ulec tłuszcze nasycone i kwasy tłuszczowe trans (oba rodzaje zawarte głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego i wysokoprzetworzonej, gotowej żywności, zwłaszcza tłuszczach utwardzonych, inaczej uwodornionych).
Jednocześnie należy zwiększyć spożycie jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, zawartych w produktach takich jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy, awokado, orzechy, pestki i nasiona oleiste, a także tłuste ryby morskie.
Przeczytaj również:
Co ważne, nie trzeba jeść tłusto, aby poziom trójglicerydów wzrósł ponad normę. Przyczyną nadmiaru niepożądanych lipidów we krwi są także słodycze, które stanowią źródło ogromnych ilości łatwo przyswajalnych cukrów prostych. Większości z nich organizm nie jest w stanie spożytkować na bieżąco, więc przekształca je w trójglicerydy. Aby obniżyć poziom trójglicerydów, warto więc odstawić lub maksymalnie ograniczyć również słodkie przekąski, napoje czy desery mleczne. Ograniczeniu powinny też podlegać oczyszczone źródła węglowodanów, takie jak biała mąka i biały ryż.
Jeśli poziom trójglicerydów utrzymuje się powyżej dopuszczalnej normy lub przyjmuje bardzo wysokie wartości, konieczne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia. Wśród stosowanych leków znajdują się głównie fibraty, obniżające poziom trójglicerydów i podnoszące poziom „dobrego” cholesterolu HDL. Niekiedy lekarz zaleca też wprowadzenie leczenia statynami, które pomagają kontrolować nie tylko poziom trójglicerydów, ale także cholesterolu. Jest to jednak terapia obciążona działaniami ubocznymi, dlatego w miarę możliwości należy dążyć do poprawy lipidogramu za pomocą odpowiednich zmian diety i stylu życia.
Bardzo ważnym krokiem jest także rezygnacja z używek, głównie alkoholu. Jego nadmierne spożywanie powoduje wzrost poziomu trójglicerydów we krwi do stężeń, które bezpośrednio zagrażają rozwojem zapalenia trzustki. Nie bez znaczenia pozostaje równieżregularny ruch i wysiłek dostosowany do możliwości pacjenta.
Przeczytaj również:
