Tran dla dzieci i dorosłych. Wzmocni odporność i kości, poprawi pracę mózgu. Jaki tran wybrać? Kto nie może go przyjmować?

Tran to płynny tłuszcz otrzymywany tylko i wyłącznie z wątroby ryb z rodziny dorszowatych. Jest on źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 (EPA i DHA) oraz witamin A i D. Produkt często wzbogacany jest o witaminę E, która ma za zadanie ochronić kwasy tłuszczowe przed utlenieniem, czyli utratą cennych właściwości.

1. Zawarty w tranie kwas DHA (dokozaheksaenowy) stanowi budulec mózgu, układu nerwowego oraz siatkówki oka. DHA wpływa również na obniżenie poziomu trójglicerydów we krwi, a tym samym zmniejsza ryzyko zawałów i chorób serca. Odnotowano również jego działanie łagodzące reumatoidalne zapalenie stawów, wzmacniające odporność, stabilizujące poziom glukozy we krwi oraz redukujące uczucie głodu.
2. Kwas EPA (eikozapentaenowy) jest drugim kwasem tłuszczowym z rodziny omega-3 niezbędnym w codziennej diecie. EPA jest odpowiedzialny za prawidłową pracę serca oraz układu nerwowego. Ze względu na niego warto częściej jadać ryby morskie lub zażywać tran w okresie wzmożonego wysiłku umysłowego, problemach z nauką i koncentracją. Kwasy omega-3 mają działanie antynowotworowe i powinny być stosowane w profilaktyce kobiecych, ginekologicznych nowotworów piersi i jajnika.
3. Witamina A obecna w tranie jest ważna dla zmysłu wzroku, gdyż zapobiega tzw. kurzej ślepocie, czyli niedowidzeniu o zmierzchu. Jej działanie zapobiega zwyrodnieniu plamki żółtej – jest najczęstsza przyczyna pogorszenia widzenia w podeszłym wieku. Ponadto wspomaga prawidłowe funkcjonowanie nabłonka, dzięki czemu poprawia się stan włosów, skóry i paznokci. Witamina A uczestniczy w procesie wytwarzania komórek układu odpornościowego, dzięki czemu pomaga wzmocnić naturalne siły obronne organizmu.
4. Witamina D, czyli cholekalcyferol to składnik diety mający ogromny wpływ nie tylko na układ kostny, ale i cały organizm. Prawidłowe stężenie witaminy D we krwi zapobiega odwapnieniu kości, krzywicy oraz osteoporozie, pod warunkiem dostarczenia odpowiedniej dla wieku dawki wapnia wraz z dietą. Wspomaga również układ odpornościowy, stymulując organizm do walki z bakteriami i wirusami. Jej braki można uzupełniać suplementując m.in. tran.

Bogactwo kwasów omega-3 w oleju z ryb dorszowatych jest cenne, gdyż ludzki organizm nie wytwarza ich samodzielnie w ilościach adekwatnych do jego potrzeb. Dlatego koniecznością jest dostarczenie kwasów omega-3 ze źródeł zewnętrznych, których najlepszym źródłem są tłuste ryby morskie, takie jak:

• łosoś,
• śledź, makrela,
• szprotki,
• sardynki.

Tran jest nazwą określającą olej z ryb dorszowatych, natomiast w odniesieniu do tłuszczu z rekina stosowana jest błędnie. Prawidłowym terminem jest tran z wątroby dorsza i olej z wątroby rekina. Olej z rekina dostarcza mniej kwasów omega-3, niż tran z dorsza, a główną funkcją jest wzmacnianie odporności.

Tran z ryb dorszowatych natomiast ma zastosowanie przy profilaktyce niedoborów kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 w codziennej diecie m.in u osób z chorobą Hashimoto, depresją oraz przy leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Stosowany jest także w celu wzmocnienia odporności.

W oleju z rekina zawarty jest skwalen (nie występuje on w tranie), który wspomaga ochronę organizmu przed infekcjami oraz przyspiesza gojenie się ran. Alkiloglicerole poprawiają krzepliwość krwi i funkcjonowanie szpiku kostnego, w którym wytwarzane są komórki układu odpornościowego (m.in. leukocyty) oraz erytrocyty (czerwone krwinki). Olej z rekina grenlandzkiego cechuje podobną lub niższą zawartością witamin A i D w porównaniu do tranu z dorsza.

Tran ma także mniej popularną alternatywę, którą jest olej z mięśni ryb, zwykle pozyskiwany z ryb sardynkowatych. Zawiera podobną ilość kwasów tłuszczowych i witamin jak tran z dorsza, lecz jest od niego mniej zanieczyszczony. Wynika to z faktu, iż ryby sardynkowate są mniejsze, żyją krócej i nie są drapieżnikami jak rekiny czy dorsze, a więc akumulują mniej metali ciężkich z wody i pożywienia.

Tran w płynie można kupić w różnych wersjach smakowych, który zapewniają dodatki syntetycznych aromatów. Sztuczne składniki nie są jednak korzystne dla zdrowia, dlatego lepiej wybrać tran w naturalnej formie. Szczególnie polecany jest tran w kapsułkach.

Szczelne zamknięcie przeciwdziała degradacji kwasów omega-3, które są podatne na utlenianie w kontakcie z powietrzem. Kapsułki zachowają, więc przez długi czas cenne kwasy tłuszczowe omega-3 (DHA i EPA) w przeciwieństwie do wielokrotnie odkręcanego tranu w butelce. Dodatkowo żelowa otoczka separuje od nieprzyjemnego smaku i zapachu oleju, podczas jego zażywania.

Tran z dorsza warto przyjmować w okresie jesienno-zimowym, kiedy dostęp do promieni słonecznych, a tym samym syntezy witaminy D jest ograniczony. Po olej z rekina, warto sięgnąć w sezonie wzmożonych zachorowań na grypę i przeziębienie.

Zobacz: Spadek odporności to tylko jeden z objawów niedoboru omega-3. Brak tych kwasów tłuszczowych zobaczysz też w oczach, na skórze i włosach.

Tran to produkt, który można podawać niemowlętom, które ukończyły 6. miesiąc życia. W zależności od sposobu karmienia, warto skonsultować z lekarzem pediatrą podawanie tranu, gdyż w przypadku najmłodszych łatwo jest przedawkować zawarte w nim witaminy.

Retinol, cholekalcyferol oraz kwasy omega 3 zawarte w tranie dla dzieci, zawarte są w takich dawkach na porcję, które nie powinny prowadzić do ich przedawkowania, pod warunkiem stosowania tranu zgodnie z przeznaczeniem. Wspomagają one prawidłowy rozwój układu kostnego, chronią przed krzywicą i wzmacniają odporność, dlatego gdy istnieje konieczność ich suplementacji, warto wybrać dobrej jakości tran w celu uzupełnienie deficytu składników w diecie.

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe są bardzo ważnym elementem diety dzieci i młodzieży, ponieważ wspomagają prawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego. Rozwój układu nerwowego i mózgu odbywa się najsilniej w okresie pierwszych miesięcy życia oraz w życiu płodowym.

U niemowląt karmionych piersią oraz karmionych mieszankami o składzie upodabnianym do składu mleka kobiecego (wszystkie mieszanki powinny być w taki sposób produkowane), które zawierają kwasy tłuszczowe EPA i DHA obserwuje się lepszy rozwój psychomotoryczny niemowlęcia i lepszy rozwój narządu wzroku. Badania z udziałem dzieci z ADHD wykazały, że regularne podawanie kwasów omega-3 poprawia koncentrację i wycisza zachowanie.

Przyjmowanie tranu w ciąży, należy skonsultować z lekarzem, gdyż przedawkowanie witaminy A prowadzi do ciężkich uszkodzeń płodu. Tran można zażywać jedynie w przypadku niedoborów i zgodnie z zaleceniami lekarskimi.

Tran zawiera duże dawki witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które można łatwo przedawkować nie stosując się do zaleceń producenta w kwestii dawkowania preparatu. Hiperwitaminoza może prowadzić do zaburzeń neurologicznych, odwapnienia kości, wykwitów skórnych oraz powstawania złogów nerkowych.

Duże ilości witaminy A są toksyczne dla organizmu i mogą powodować nowotwory. Tran jest niewskazany dla osób chorujących na kamicę nerkową, hiperkalcemię i sarkoidozę. Należy unikać łączenia go z lekami przeciwzakrzepowymi.

Kupując olej z wątroby, a nie mięśni należy zwrócić uwagę na to, czy produkt jest odpowiednio oczyszczony i pochodzi z dobrych źródeł. Najlepiej wybrać tran rafinowany ze szczegółowo opisanym składem, w którym producent wymienia gatunek ryby, z jakiej pozyskał surowiec. W przypadku tranu dobra jakość zwykle idzie w parze z wyższą ceną, ale warto zapłacić więcej, aby mieć pewność, że produkt nie zawiera szkodliwych substancji.

Źródła

• Materac E., Marczyński Z., Bodek. K.H.: Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2013.
• Hrebień-Filisińska A., Tarnowiecka-Kuca A.Bartkowiak A.: Badania jakościowe frakcji lipidowej emulsji … Innowacyjna Gospodarka.