Dieta oxy – na czym polega, czy jest skuteczna i bezpieczna?

Dieta oxy to komercyjny program dietetyczny, w ramach którego użytkownicy zamawiają jadłospisy przez internet, zyskując jednocześnie dostęp do szeroko pojętego doradztwa i oferty produktów wspomagających stosowanie kuracji.

Pomimo stosunkowo niewielkiej liczby informacji o programie, dostępnej na stronie dietaoxy.pl, jego wiarygodność podnosi fakt, że projekt stworzenia usługi był współfinansowany ze środków Unii Europejskiej. Jego celem było dostarczeniu spersonalizowanych planów dietetycznych, które powstają w oparciu o badania psychometryczne, a e-usługa miała umożliwić „wygenerowanie spersonalizowanej diety” oraz „korzystanie z systemu motywacyjnego przypominającego i nakłaniającego do osiągnięcia zaplanowanego celu”.

Najważniejsze badanie wstępne przed zamówieniem diety to ankieta online zawierająca 16 podobnych do siebie stwierdzeń typu „Bycie na diecie sprawia, że jestem bardzo nerwowa”, „Już wiele razy próbowałam schudnąć, ale jeszcze nie osiągnęłam oczekiwanego efektu” czy „Wyobrażam sobie, jak będę wyglądać w stroju kąpielowym, gdy już schudnę”. Są to dość oczywiste kwestie, nieobce chyba żadnej osobie, która kiedykolwiek stosowała dietę redukcyjną. Wynik otrzymany w ankiecie nie wpływa raczej na to, czy zamawiający otrzyma menu zgodne z jego osobistymi preferencjami – a to jest najważniejszy czynnik decydujący o tym, że diety nie przerwiemy i w efekcie osiągniemy założone cele. Podczas lektury dostępnych materiałów można mieć wrażenie, że najważniejsza jest motywacja – sama dieta wydaje się tu kwestią drugorzędną.

Twórcy diety oxy nazywają ją dietą „białkowo-rotacyjną”, co sugeruje zwiększoną podaż białka i zmienne proporcje składników w czasie jej stosowania. I rzeczywiście, na stronie programu mowa jest o rotacji tłuszczów i białek czy też „zastosowaniu zwiększonej podaży białka naprzemiennie ze standardowym rozkładem mikroskładników”. Problem w tym, że jadłospisy w poszczególnych etapach diety wyglądają podobnie: praktycznie w każdym posiłku pojawiają się białkowe produkty zwierzęce i tylko ograniczone ilości pokarmów węglowodanowych. Właśnie takie proporcje składników sprawiają, że niskokaloryczna dieta działa szybciej – działanie to potwierdziło wiele niezależnych badań.

Jednak dieta, która z niewyjaśnionych powodów nosi nazwę „oxy”, to więcej niż tylko dostępny za opłatą jadłospis o odpowiednio dopasowanej kaloryczności (oraz usługi takie jak „wsparcie dietetyków online, darmowy dostęp do treningów, poradniki i plan walki z cellulitem”). Wraz z planem posiłków sprzedawane są produkty, które mają zapewniać wysoką skuteczność kuracji. To m.in. koktajl o nazwie „Oxy shake”, zawierający sproszkowaną żurawinę wielkoowocową (jej dawna nazwa łacińska to „Oxycoocus” – można wnioskować, że właśnie stąd wzięła się nazwa diety). Inne oferowane produkty to wzbogacana herbata i kawa, proszek owocowy do koktajli oraz krem antycellulitowy.

Pod względem zasad i podziału na etapy kuracja przypomina okrytą złą sławą dietę Dukana, którą uznano za jedną z najbardziej niezdrowych diet wszech czasów, a jej autorowi odebrano prawo praktykowania zawodu lekarza w rodzimej Francji. Autorzy diety oxy twierdzą jednak, że nowy sposób odchudzania jest pozbawiony wad oryginalnej kuracji białkowej. Na czym więc polega oxy dieta?

Podobnie jak dieta Dukana, oxy dieta również składa się z faz. Chociaż jednak mówi się o czterech tygodniowych etapach diety, w rzeczywistości cały program trwa 6 tygodni.

• Kuracja zaczyna się od menu nazwanego „detox”, w którym nacisk kładzie się na zwiększoną ilość owoców, warzyw i koktajli.
• Następnie w ramach fazy „fat burning” jada się zwiększone ilości białka z produktów zwierzęcych, takich jak mięso, ryby, jaja i produkty mleczne (są też dostępne wersje diety zawierające jedynie produkty mleczne oraz mleczne i ryby).
• Kolejna faza „step” zakłada wprowadzenie roślinnych źródeł białka, których proporcje w stosunku do tych zwierzęcych według ogólnie przyjętych zaleceń mają wynosić 1:1.
• W następnej fazie „balance” wprowadza się wykluczone wcześniej produkty zbożowe i owoce.
• Na koniec przypada tydzień pod hasłem „stabilizacja”, który ma „wyprowadzać” z diety i zapobiegać efektowi jo-jo – w przypadku diety odchudzającej, która jest tutaj domyślna (na stronie diety pisze się głównie o redukcji masy ciała) – bo program jest też dostępny wersje „stabilizującej” i „na przytycie”.

Kupując dietę oxy otrzymuje się jadłospisy na miesiąc lub dłużej wraz z przepisami na poszczególne dania i listami potrzebnych zakupów. Jadłospis diety oxy przewiduje jedzenie 5 posiłków dziennie.

Posiłki diety oxy są dość monotonne. Na śniadania są np. jajka albo twaróg z dodatkami. Na drugie śniadanie – koktajl z kefiru albo ryba. Na obiad jada się mięso i warzywa, na podwieczorek – znowu nabiał, na kolację – rybę, jajka, ew. danie z dodatkiem nasion roślin strączkowych (w diecie pojawiają się też niezdrowe kotlety sojowe, które są odpadem z produkcji białka sojowego). Dopiero w trzeciej fazie sięga się po dodatki do dań w postaci płatków czy pieczywa, wciąż jednak na każdy posiłek jada się produkty zwierzęce.

Uzupełnieniem diety ma być „Oxy shake” z firmowej mieszanki suszonej żurawiny, łusek babki jajowatej i ksylitolu (związek ten nie należy do słodzików, które są ogólnie dobrze tolerowane), uzupełnionej o otręby i kefir. Taki napój ma neutralizować uboczne skutki diety proteinowej, jednak ze względu na swój skład może raczej dokładać się do kwasotwórczego działania menu obfitującego w zwierzęce białka. Również otręby nie są dodatkiem bez wad – dietetycy odchodzą obecnie od ich polecania ze względu na wysoką zawartość antyodżywczych fitynianów, które blokują przyswajanie składników mineralnych z pożywienia.

Autorzy diety twierdzą, że choć standardowe tempo chudnięcia na każdej diecie wynosi 0,5-1 kg tygodniowo, są osoby, które na diecie oxy zrzucą mniej albo więcej. Jednocześnie twórcy oxy diety ostrzegają na blogu, żeby nie oczekiwać nierealnych efektów. Mimo to dopasowanie kaloryczności menu przy każdym zamówieniu bazuje na wzorach, według których generowany jest jadłospis o możliwie najniższej dawce kalorii.

Nie da się przy tym wziąć pod uwagę indywidualnych potrzeb energetycznych organizmu, chociażby związanych z poziomem aktywności fizycznej. Tymczasem ruch nie tylko umożliwia spalanie większych ilości tkanki tłuszczowej niż stosowanie samej diety, bo przede wszystkim pomaga zmniejszyć ryzyko wystąpienia efektu jo-jo. Zamiast tego jedynym bodźcem do chudnięcia jest obniżenie całodziennej podaży energii o maksymalną stosowaną w takim przypadku dawkę 500 kcal, co dla wielu osób oznacza spożywanie jedynie 1200 kcal dziennie – a jest to poziom niezdrowy i niezalecany bez opieki lekarza.

Standardowa cena diety oxy to 69 zł za miesiąc. O ile koszt otrzymania jadłospisów wraz ze wskazówkami motywacyjnymi (i wszelkimi materiałami edukacyjnymi w ramach pakietu) nie jest wysoki, tak już za produkty wspomagające kurację trzeba zapłacić krocie.

Na przykład zestaw do przygotowania shake’a (po 100 g liofilizowanej żurawiny, ksylitolu i łuski babki jajowatej) kosztuje prawie 100 zł, podczas gdy produkty te można kupić oddzielnie, nie wydając więcej niż 50 zł. Cena specjalnej herbaty wynosi prawie 70 zł za 30 saszetek, natomiast w przypadku kawy funkcjonalnej opakowanie 300 g kosztuje prawie 100 zł. Kawa ta jest wzbogacona w kofeinę do poziomu, przy którym jedna filiżanka zapewnia tyle tego stymulującego związku, co dwa napoje energetyczne. To poziom niebezpieczny dla zdrowia!

Jeszcze więcej trzeba przepłacić w przypadku produktu „Oxy Froot”, który ma opis „świeża truskawka, świeża aronia, świeży burak, czarna porzeczka”. Jednak w przypadku owoców suszonych trudno mówić, że są „świeże”, nawet wtedy, gdy odwadnianie odbywa się pod zmniejszonym ciśnieniem, jak ma to miejsce przy stosowanym tu procesie liofilizacji. Mieszanka dodana do świeżego koktajlu z owoców i warzyw ma sprawić, że „tylko jedna miarka wystarczy, aby mdły, nieciekawy smak przemienić w ambrozję”. Zdanie to sugeruje, że koktajle bez tego produktu będą niesmaczne – informacja ta wprowadza więc w błąd.

Inną sprawą jest cena. Porcja 150 g mieszanki „Oxy froot” kosztuje 59 zł, podczas gdy np. koszt zakupu proszku z buraka to ok. 5 zł/100 g, aronii – 15 zł/100 g, truskawki – 30 zł/100 g, a czarnych porzeczek – 10 zł/100 g (czyli za 80 zł można by mieć aż 400 g miksu, jeśli jego składniki byłyby użyte w równych proporcjach).

Wraz z informacjami o produkcie „Oxy froot” pojawia się wiele śmiałych stwierdzeń nt. jego działania, m.in. o tym, że zawiera antyoksydanty o najskuteczniejszym działaniu, albo że dostarczy „wszystkich antyoksydantów”, które będą działać korzystnie w organizmie, oraz m.in. że „uodparnia na choroby związane z wiekiem: choroby serca, nowotwory, osteoporozę i inne.” Tymczasem nie istnieje metoda oceny wszystkich aspektów działania przeciwutleniaczy, na podstawie której można by wybrać te najskuteczniejsze – oraz żadna mieszanka kilku przetworzonych produktów nie zastąpi zróżnicowanej, sezonowej diety bogatej w świeże warzywa, owoce i inne produkty roślinne.

W ramach informacji produktowych pojawiają się też inne obietnice sformułowane na wyrost, m.in. że oferowany krem (59 zł/150 ml), „uwolni cię od cellulitu” – niestety nie jest to możliwe, zwłaszcza przy pomocy kosmetyku.

Spożywanie zwiększonych ilości białka pomaga przyspieszyć proces odchudzania i zmniejszyć ubytki masy mięśniowej, które towarzyszą utracie wagi. Posiłki bogate w białko zapewniają też przedłużone uczucie sytości po jedzeniu, co umożliwia lepszą kontrolę apetytu.

Problem jednak w tym, że przy niedostatecznej podaży węglowodanów, które są dla nas głównym źródłem energii, organizm zaczyna czerpać ją ze spalania białek i tłuszczów. Produktami ubocznymi tych reakcji są związki kwasotwórcze i obciążające wątrobę oraz nerki. Do stosowania diety bogatobiałkowej jest wiele przeciwwskazań – poza ciążą, karmieniem piersią, dojrzewaniem i starszym wiekiem, gdy nie powinno się stosować żadnej diety odchudzającej czy zmieniającej proporcje podstawowych składników odżywczych. To przeciwwskazań należą:

• choroby nerek, kamienie nerkowe,
• choroby wątroby, kamienie żółciowe,
• choroby układu trawienia, zwłaszcza wrzody żołądka i dwunastnicy,
• choroby serca i układu krążenia,
• cukrzyca,
• nowotwory,
• dna moczanowa,
• niedobory pokarmowe,
• choroby autoimmunologiczne,
• zaburzenia hormonalne,
• przewlekłe choroby i stosowanie leków.

Jak wynika z najnowszych badań, opisanych na łamach „The Lancet Public Health”, dieta bogatsza w białko może służyć zdrowiu, jeśli produkty węglowodanowe są zastępowane roślinnymi źródłami białka i tłuszczów. Jeśli natomiast w miejsce zbóż i owoców wprowadza się białka i tłuszcze zwierzęce, takie menu zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci.

Na diecie wysokobiałkowej wiele osób może nie czuć się dobrze. Objawy nadmiernego spożycia białka (i niedostatecznej podaży węglowodanów) to m.in. suchość w ustach, odwodnienie, przykra woń oddechu i potu, pogorszenie stanu skóry i paznokci, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, osłabienie, mdłości, rozdrażnienie, problemy z koncentracją, niestrawność, bóle brzucha, biegunki czy zaparcia.

Nadmiar białka w diecie nasila stany zapalne w organizmie, obciąża wątrobę i sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych. Jego przewlekła nadkonsumpcja powoduje uszkodzenia tych narządów, sprzyja rozwojowi chorób układu krążenia, nowotworów jelita grubego czy osteoporozy. Chociaż tak poważne skutki na diecie oxy nie grożą, bo nadmierne ilości białka spożywa się tu przez 2 tygodnie, wiele osób może na własną rękę przedłużać stosowanie tych jadłospisów albo zbyt często powtarzać całą dietę, a to już grozi niekorzystnymi skutkami zdrowotnymi.

Zobacz, dlaczego efekty odchudzania mogą być niewidoczne

Dieta o wysokiej zawartości białka powinna być stosowana jako interwencja, a nie docelowy sposób żywienia. Powodem jest niekorzystny wpływ na zdrowie – oraz wyniki badań, które pokazują wyraźnie, że wszystkie rodzaje diet przynoszą podobne efekty w dłuższym terminie stosowania. Problem w tym, że wiele osób stosujących dietę oxy może uznać ten styl żywienia jako optymalny na resztę życia, co będzie prowadzić do utrwalenia się błędów żywieniowych.

Minusem diet bogatobiałkowych jest ograniczenie spożycia dostarczających węglowodany produktów roślinnych – zwłaszcza owoców i warzyw. To najcenniejsze grupy pokarmów, których trzeba jeść jak najwięcej. Tymczasem przepisy diety oxy nakazują skrupulatne wydzielanie ilości tych produktów. Można np. zjeść tylko ćwiartkę papryki i ani grama więcej, podczas gdy cała sztuka dodałaby posiłkowi jedynie 40 kcal. To właśnie jedna w wad diet „komponowanych” przez komputer – muszą zgadzać się kalorie, a wartość zdrowotna i wygoda stosowania to już kwestie drugoplanowe.

Jeszcze poważniejszą wadą diet generowanych automatycznie jest brak elastyczności odnośnie indywidualnych potrzeb użytkownika. Jeżeli dieta ma być naprawdę skuteczna, to przy jej komponowaniu warto wziąć pod uwagę chociażby osobiste preferencje smakowe i historię odchudzania.

Obiekcje budzą też twierdzenia, że tygodniowa faza stabilizacji „zapobiega wzrostowi tkanki tłuszczowej”. Niestety, przez 7 dni można najwyżej wprowadzić do diety kolejne wykluczone wcześniej produkty, natomiast stabilizacja masy ciała powinna trwać co najmniej kilka miesięcy. Zbadano, że wagę można uznać za ustabilizowaną dopiero po 2 latach od schudnięcia.

Czy więc dieta oxy jest warta polecenia? Jeśli ktoś potrzebuje szybkiej kuracji, nie ma przeciwwskazań zdrowotnych, lubi mięso lub nabiał, może z łatwością zrezygnować z pieczywa, ziemniaków i makaronu, oraz chce szybko i łatwo kupić dietę – może spróbować. Nie ma jednak gwarancji, że po jej zakończeniu nie odzyska utraconych kilogramów. Tak, jak w przypadku każdej diety, ważne są trwałe zmiany jadłospisu, a tego dieta oxy nie zapewnia.