Dieta Dukana: na czym polega i jak wygląda jej jadłospis? Efekty diety proteinowej, szkodliwe działanie na zdrowie i przeciwwskazania

Dieta Dukana to rodzaj restrykcyjnej diety wysokobiałkowej i jednocześnie niskowęglowodanowej (low carb), a okresowo również niskotłuszczowej. Jest przy tym menu niskokalorycznym.

Metoda została zaproponowana przez francuskiego lekarza z kilkoma dekadami doświadczenia w żywieniu klinicznym, dr Pierre’a Dukana (ur. 1941). Po raz pierwszy opisał ją w książce wydanej w 2000 roku, po czym stworzył całą serię publikacji na ten temat. Z powodu stosowania nieuczciwych praktyk autor stracił w 2013 roku prawo do wykonywania zawodu lekarza. Pomimo tego jego autorski program wciąż cieszy się dużą popularnością jako sposób na szybką utratę kilogramów.

Dieta proteinowa (białkowa) Dukana to ekstremalna wersja diety wysokobiałkowej, która zwłaszcza w początkowych fazach stosowania jest niebezpieczna dla zdrowia. Polega na spożywaniu głównie produktów bogatych w proteiny i ograniczeniu tych zawierających węglowodany i tłuszcze.

Taki skład diety powoduje, że energia pozyskiwana jest ze spożywanych białek oraz tkanki tłuszczowej. Efektem jest zmiana metabolizmu, w wyniku której w organizmie powstają związki ketonowe (tzw. ciała ketonowe). Ich nagromadzenie się w ustroju, nazywane stanem ketozy, czasowo niweluje głód i powoduje poprawę nastroju.

Sycąco działają też duże porcje białka, które pomagają ograniczyć utratę tkanki mięśniowej, która zawsze tracona jest podczas chudnięcia wraz z tą zapasową. Przyjmowanie nadmiaru białka i nadmiar ketonów w organizmie mają też jednak negatywne konsekwencje, a u niektórych osób prowadzi do problemów zdrowotnych.

Dieta Dukana składa się z czterech następujących po sobie faz i trwa przez całe życie.

• Faza 1 – uderzeniowa (trwa 2-7 dni), polega na spożywaniu wyłącznie produktów białkowych (), a także wybranych dodatków i napojów, niedozwolone są natomiast jakiekolwiek ilości tłuszczu (masła, oleju, oliwy). Dozwolone produkty można spożywać w dowolnych ilościach, przy czym inne zalecenie diety Dukana mówi, że jeść należy tylko wówczas, gdy czuje się głód.
• Faza 2 – równomiernego rytmu (trwa do czasu uzyskania docelowej masy ciała) – pozwala na jedzenie dowolnie dużych posiłków i przewiduje cykliczne wprowadzanie warzyw nieskrobiowych w wybrane dni tygodnia. Można jeść jej tylko co drugi dzień i jako dodatek do produktów białkowych. Zakazane są: ryż i wszelkie zboża oraz ich przetwory a także warzywa skrobiowe, ziemniaki, kukurydza, warzywa strączkowe i awokado oraz wszelkie tłuszcze, w tym oliwa. Warzywa powinny być gotowane w wodzie albo na parze. Można też jeść je na surowo.
• Faza 3 – utrwalenia wagi (trwa 10 dni na każdy stracony kilogram masy ciała) – przewiduje stopniowe wprowadzenie węglowodanów złożonych i tłuszczów – są to określone ilości sera, pieczywa, ziemniaków oraz owoców. W każdym tygodniu dozwolone jest jedzenie 2 dowolnych posiłków uwzględniających porcję ulubionego dania (tzw. cheat meal).
• Faza 4 – stabilizacji (trwa do końca życia) – polega na tym, że przez jeden dzień w tygodniu stosuje się taki sam jadłospis, jak w I fazie diety. W pozostałe dni można jeść produkty zawierające węglowodany i tłuszcze z umiarem i według zasad zdrowej diety. Należy unikać wysokoprzetworzonej żywności, szczególnie dań fast-food, przemysłowych snacków, słodyczy i słodkich napojów.

Podczas diety, a zwłaszcza w jej fazach początkowych, należy przyjmować dużo wody. Podczas każdego posiłku należy wypić dwie szklanki. W pierwszej fazie zalecana dawka wody to nawet 5 litrów dziennie. Ma to pozwolić na usunięcie z organizmu produkty przemiany materii oraz uniknięcie odwodnienia organizmu, które może towarzyszyć tego rodzaju diecie. Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ węglowodany i błonnik chłoną wodę i powodują jej gromadzenie w układzie pokarmowym wody – gdy ich ilość w diecie jest drastycznie ograniczona, pojawia się problem zaparć.

Dieta Dukana w fazach mających na celu redukcję wagi to niskokaloryczna dieta niskowęglowodanowa, złożona z bardzo ograniczonej liczby produktów (monodieta). Ponieważ wyłącza ona całe grupy produktów, łatwo prowadzi do niedoborów żywieniowych. Z tego powodu powinien być stosowany w jak najkrótszym czasie.

Co można jeść?

• Pierwsza faza (uderzeniowa) diety Dukana pozwala na jedzenie jedynie produktów białkowych takich jak jaja, nabiał, wędliny, mięso drobiowe i ryby.
• Druga faza diety Dukana (naprzemienna) dopuszcza jedzenie takich warzyw jak czerwona papryka, pomidory, rzodkiewki, marchew i szpinak jako dodatek do potraw złożonych z produktów białkowych. Warzywa można jeść co drugi dzień.
• Trzecia faza diety Dukana (utrwalania) pozwala włączyć do diety owoce takie jak banany, gruszki, jabłka, cytrusy i kiwi.

Faza I - jadłospis

• Śniadanie: jajecznica z 2 całych jaj z dodatkiem 2 białek jaj, chudy biały ser;
• II śniadanie: szynka z indyka, kefir;
• Obiad: duszona lub pieczona pierś z kurczaka;
• Podwieczorek: serek wiejski light lub jogurt;
• Kolacja: tuńczyk z puszki, 2 jajka na twardo.

Faza II - jadłospis

• Śniadanie: serek wiejski light, pomidor;
• II śniadanie: serek wiejski light z papryką;
• Obiad: gotowana pierś z indyka, szpinak, pomidor lub surówka;
• Podwieczorek: chudy biały ser ze słodzikiem;
• Kolacja: serek wiejski light i dwa jajka na twardo.

Faza III - jadłospis

• Śniadanie: jogurt naturalny z owocami;
• II śniadanie: serek wiejski light z papryką, pomidorem i szczypiorkiem;
• Obiad: gotowana pierś z kurczaka lub ryba z brokułem;
• Podwieczorek: serek wiejski light;
• Kolacja: jogurt z bananem lub truskawkami.

Dieta Dukana pozwala w krótkim czasie zrzucać zbędne kilogramy. W pierwszej fazie dieta Dukana pozwala na utratę 2-3 kilogramów, a u osób otyłych pojawia się spadek jest nawet kilka razy większy w ciągu 10 dni – jest to bowiem maksymalny dozwolony czas trwania wstępnego etapu diety.

Należy pamiętać, że wraz ze zmianą diety na skrajnie niskowęglowodanową początkowo z organizmu usuwana jest głównie woda, a więc efekty uzyskiwane po kilku dniach nie są trwałe.

Efekty stosowanej konsekwentnie diety Dukana po miesiącu są spektakularne (nawet kilkanaście kilogramów miej), ale okupione wysoką ceną, jeśli chodzi o funkcjonowanie najważniejszych narządów i samopoczucie. Później utrata zbędnej masy ciała jest coraz wolniejsze. Badania naukowe pokazują przy tym, że drastyczne ograniczenie podaży kalorii obniża tempo metabolizmu i powoduje efekt jo-jo, a nadmierne nagromadzenie ciał ketonowych w organizmie jest szkodliwe dla zdrowia.

Natomiast monotonia diety u wielu osób wywołuje nieposkromiony apetyt na produkty „niedozwolone” – czyli zawierające węglowodany oraz tłuszcze. Powoduje to skutek odwrotny od zamierzonego i zamiast utraty kilogramów pojawia się efekt jojo. Właściwe efekty diety Dukana może zapewnić tylko konsekwentne przeprowadzenie wszystkich czterech jej faz, w tym szczególnie fazy czwartej, co zdarza się rzadko.

Diety białkowe, w tym dieta Dukana, są szkodliwe dla całego organizmu – szczególnie zły wpływ mają na funkcjonowanie nerek i wątroby. Ma to związek z koniecznością usuwania z ustroju zwiększonej ilości związków azotu, które powstają z rozkładu białek. Ponadto dieta białkowa obciąża mózg, który musi otrzymywać odpowiednie dawki glukozy potrzebnej mu do prawidłowego funkcjonowania, kiedy w organizmie wciąż jej brakuje. Powoduje też utratę cennych alkalicznych związków mineralnych, zaburzając równowagę wodno-elektrolitową w organizmie.

Stosowanie diety Dukana prowadzi z czasem do powstania niedoborów witamin i mikroelementów, dlatego podczas jej stosowania zalecane jest przyjmowanie odpowiednich suplementów diety. Nie dostarcza też antyoksydantów, natomiast obfituje w produkty znane z działania rakotwórczego przy nadmiernym spożyciu.

Najczęściej występujące skutki uboczne diety Dukana obejmują:

• odwodnienie,
• osłabienie,
• rozdrażnienie,
• bóle głowy,
• bóle mięśni i stawów,
• zaburzenia koncentracji,
• nasilenie stanów zapalnych w organizmie,
• zakwaszenie organizmu,
• suchość w ustach i gardle,
• przykry zapach z ust i żołądka,
• bóle brzucha,
• zaparcia,
• osłabienie paznokci i włosów,
• suchość skóry.

Długotrwałe spożywania nadmiaru białka powoduje uszkodzenia wątroby i pogarsza wyniki prób wątrobowych. Sprzyja też powstawaniu kamieni nerkowych i nowotworów jelita grubego.

Z powodu osłabienia organizmu zwłaszcza w pierwszych tygodniach diety nie należy wykonywać fizycznych ćwiczeń ani ciężkich prac.

Choć dieta Dukana jest niezdrowa i niezalecana podobnie jak niesławne diety Atkinsa czy Kwaśniewskiego, nie znaczy to jednak, że podobne wady mają wszystkie diety proteinowe. Istnieją diety wysokobiałkowe o bardziej zrównoważonym składzie (bogatsze w białka roślinne i produkty bogate w antyoksydanty) i korzystnym działaniu na organizm, jak np. Eco-Atkins. Programy żywieniowe polegające na zwiększeniu spożycia produktów białkowych bez znacznego ograniczenia węglowodanów i tłuszczów stosują m.in. sportowcy chcący zwiększyć masę mięśniową.

Również dieta wywołująca stan ketozy nie musi być szkodliwa, a przynajmniej jej zalety przewyższają zagrożenia zdrowotne – dieta ketogeniczna jest bowiem stosowana leczniczo.

Mając do dyspozycji tak skuteczne, dobrze przebadane i wygodne metody jak np. różne wersje diety naprzemiennej (IF) nie warto więc tracić czasu na ciężką do przebrnięcia dietę Dukana – zwłaszcza, że jest stosunkowo droga i trudna do przełknięcia, a przy tym zapewnia takie same długoterminowe efekty, jak mniej restrykcyjne metody.

ZOBACZ: Nie musisz stawiać na mięso! Oto 5 źródeł wegańskiego białka

a