Stres w czasach pandemii. Jakie objawy stresu wskazują na poważny problem? Jak skutecznie zmniejszać napięcie, niepokój i lęki?

Wywołujące stres i niepokój zjawiska są nieodłączną częścią codzienności, przez co 1 na 5 osób na świecie spełnia kryteria kliniczne zaburzeń lękowych co najmniej raz w ciągu swojego życia.

Codzienny, a także ostry stres wiąże się z odczuwaniem niepokoju i lęku, sprzyja też rozwojowi bezsenności i depresji. Obecnie problemy te są częstsze w związku z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2.

Jak podaje ZUS, w 2020 r. wystawiona została rekordowa liczba ponad pół miliona zwolnień lekarskich z powodu ciężkiej reakcji na stres oraz zaburzeń adaptacyjnych.

Jak natomiast wynika z badań Uniwersytetu Warszawskiego, w czasie największych obostrzeń pandemicznych w maju oraz grudniu 2020 r. u Polaków doszło do znacznego nasilenia objawów takich jak lęk. Ustalono, że pod koniec 2020 roku ok. 30 proc. kobiet i ok. 25 proc. badanych mężczyzn zagrożonych było nasileniem się objawów zespołu lęku uogólnionego, czyli stanu uporczywego martwienia się i niepokoju, oraz rozwojem depresji.

Sytuację polskiego społeczeństwa jeszcze lepiej obrazują dane z raportu firmy Human Power. W badaniach przeprowadzonych pod koniec 2020 roku ustalono, że:

• 22,4 proc. badanych jest w stanie stałego napięcia fizycznego lub psychicznego,
• 29,9 proc. osób częściej doświadcza irytacji, złości czy gniewu,
• 32,5 proc. ankietowanych żyje w poczuciu lęku i strachu,
• 46,9 proc. osób ma problemy z panowaniem nad emocjami w stresujących sytuacjach,
• 68 proc. osób pytanych odczuwa więcej stresu niż przed wybuchem pandemii,
• 77,1 proc. badanych mierzy się z trudnymi do opanowania atakami paniki.

Stres to stan emocjonalnego i fizycznego napięcia. W medycznym rozumieniu pojęcia stres jest czynnikiem fizycznym, psychicznym lub emocjonalnym, które powoduje poczucie presji i wzmożone reakcje ciała.

Odczuwane przez nas stresy pochodzą z zewnątrz – m.in. ze środowiska, własnej psychiki i interakcji z innymi, mogą też jednak pochodzić z wnętrza organizmu i być związane z chorobą czy zabiegami medycznymi.

Podczas gdy stres jest wywoływany przez czynniki zwane stresorami, niepokój jest reakcją na stres długo po tym, jak jego źródła już nie ma.

Niepokój jest jednym z objawów zaburzeń psychicznych i medycznych, ma związek z właściwym lękiem i wydaje się być mechanizmem psychicznego przystosowania się do warunków środowiska. Współwystępowanie zespołów lękowych i zaburzeń takich jak depresja czy bezsenność jest niestety coraz częstym zjawiskiem.

Życie w napięciu może wynikać z uczucia frustracji, złości i niepokoju. Denerwowanie się i zamartwianie wpływa też na niekorzystne zmiany stylu życia, m.in. utrwalanie niezdrowych nawyków takich jak sięganie po używki i śmieciowe jedzenie czy brak troski o swoje zdrowie.

Najczęstszym zaburzeniem związanym z nasilonym odczuwaniem niepokoju jest uogólniony lęk, a fachowo zespół lęku uogólnionego (ang. GAD, generalized anxiety disorder).

Według kryteriów w klasyfikacji medycznej DSM-5 zespół lęku uogólnionego to nadmierny lęk lub obawy przed przyszłymi wydarzeniami, który często występuje dłużej niż przez pół roku.

Natomiast według klasyfikacji ICD-10 do objawów zespołu lęku uogólnionego należą:

• napięcia i bóle mięśni,
• niepokój ruchowy i niemożność odprężenia się,
• zwiększone napięcie emocjonalne,
• wzmożona czujność,
• uczucie ucisku w gardle.

Bezpośrednie, jak i długofalowe efekty lęku są szkodliwe dla organizmu, skutkując rozwojem zaburzeń i związanych z nimi chorób. Należą do nich:

• nadciśnienie tętnicze,
• choroby sercowo-naczyniowe,
• zespół metaboliczny,
• cukrzyca typu 2,
• nadwaga i otyłość,
• zaburzenia lękowe,
• depresja,
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
• problemy z zajściem w ciążę,
• problemy skórne, m.in. nasilenie trądziku czy atopowego zapalenia skóry, a także reakcji alergicznych.

W walce ze stresem niezwykle ważna jest codzienna redukcja napięcia poprzez wyznaczenie czasu na relaks i regenerację organizmu. Choć może to nieraz wymagać planowania w kalendarzu, jest niezbędne do ochrony przez negatywnymi skutkami ciągłej presji.

W redukcji stresu najlepiej sprawdzają się powszechnie stosowane praktyki, do których należą:

• ograniczenie ekspozycji na stresor, np. skrócenie czasu śledzenia wiadomości na temat COVID-19 i polityki do wyznaczonych godzin w ciągu dnia,
• lub wręcz przeciwnie: bycie dobrze poinformowanym – warto zapoznawać się z różnymi opiniami, by mieć bardziej obiektywne spojrzenie na stresujące problemy,
• wyznaczenie czasu na relaksujące zajęcia, takie jak czytanie, muzyka, rozmowy czy rozwijanie pasji,
• zaplanowanie regularnej aktywności fizycznej (co najmniej 3 razy w tygodniu),
• wykonywanie ćwiczeń relaksacyjnych,
• praktykowanie technik oddechowych.

Chcąc lepiej radzić sobie z psychicznym i fizycznym napięciem, trzeba zadbać o bogatą odżywczo dietę, najlepiej o działaniu przeciwzapalnym. Warto zadbać też o nawyki stymulujące produkcję endorfin w organizmie.

Niestety, by walczyć ze stresem, coraz częściej sięgamy po silne leki uspokajające i używki takie jak alkohol, co wiąże się ze szkodliwym działaniem na organizm. Tymczasem w walce z nadmiernym napięciem i skutkami stresu pomocne są środki roślinne.

W odróżnieniu syntetycznych leków naturalne zioła są równie skuteczne, a przy tym o wiele bezpieczniejsze nawet przy dłuższym stosowaniu.

Zobacz, jak pobudzić wydzielanie endorfin, czyli substancji nazywanych „hormonami szczęścia”.

W leczeniu nasilonych zaburzeń związanych ze stresem i niepokojem stosuje się psychotropowe leki antydepresyjne.

Wywołują one jednak poważne efekty uboczne i zjawisko tolerancji, w którym potrzebne są rosnące dawki leku, by osiągnąć oczekiwany efekt terapeutyczny, a to częsty powód uzależnienia.

Produkty ziołowe o odpowiednio dobranym stężeniu składników aktywnych i używane w sposób dopasowany do stanu zdrowia mogą być równie skuteczne, co leki stosowane w psychiatrii – to dzięki badaniom surowców roślinnych odkryto zresztą stosowane współcześnie środki psychotropowe.

Jak wynika z przeprowadzonych dotąd badań, rozmaite zioła wykazują efektywne działanie zmniejszające objawy depresji, niepokoju, stanów lękowych oraz zaburzeń snu. Mogą być z powodzeniem stosowane zarówno w przypadku przewlekłego, jak i ostrego stresu.

Mechanizmy działania leków ziołowych są związane m.in. z procesem wychwytu zwrotnego monoamin (do grupy tych związków należą m.in. serotonina, dopamina, melatonina, adrenalina, noradrenalina, histamina).

Składniki aktywne ziół wpływają na działanie receptorów nerwowych, regulują komunikację między neuronami, jak również na działanie osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), czyli sieci neuronów łączących te narządy wydzielnicze, przy czym:

• Podwzgórze produkuje neuroprzekaźniki takie jak GABA, dopamina, serotonina, noradrenalina, acetylocholina, glutaminian, oraz hormony oksytocynę i wazopresynę. Reguluje m.in. popęd, głód i apetyt, gospodarkę wodną czy rytm dobowy.
• Przysadka mózgowa wydziela m.in. hormony tarczycy, żeńskie, prolaktynę, endorfiny i hormon wzrostu, który umożliwia regenerację komórek w nocy.
• Nadnercza wytwarzają hormony stresu – kortyzol i adrenalinę, a także sterydowe, m.in. męskie.

Z biologicznego punktu widzenia rozwój zaburzeń lękowych może wynikać z modyfikowalnych czynników takich jak zaburzenia wydzielania neuroprzekaźników takich jak GABA, dopamina, serotonina, glutaminian czy noradrenalina.

Sprawdź, które zioła skutecznie redukują stres!

ZOBACZ: Dlaczego długotrwały stres jest groźny dla zdrowia?