Prolaktyna – normy we krwi. Kiedy wykonać badanie prolaktyny? Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia), jakie są jej przyczyny?

Justyna Śmigaruk
Prolaktyna (PRL) to jeden z hormonów wytwarzanych przez ludzki organizm. Najważniejsze role odgrywa u kobiet karmiących – odpowiada za rozrost gruczołów sutkowych oraz pobudza proces laktacji
Prolaktyna (PRL) to jeden z hormonów wytwarzanych przez ludzki organizm. Najważniejsze role odgrywa u kobiet karmiących – odpowiada za rozrost gruczołów sutkowych oraz pobudza proces laktacji 123rf
Prolaktyna to jeden z hormonów wytwarzanych przez przysadkę mózgową. Odpowiada głównie za stymulację laktacji u kobiet karmiących piersią, choć pełni też szereg innych funkcji w całym organizmie. Hiperprolaktynemia (podwyższona prolaktyna) może wynikać z różnych przyczyn, w tym z rozwoju guza przysadki mózgowej. Wysoka prolaktyna u mężczyzn także nie jest obojętna dla zdrowia – jej nadmiar wiąże się między innymi z impotencją oraz brakiem płodności.

Prolaktyna – czym jest i jakie pełni funkcje?

Prolaktyna (PRL) to jeden z hormonów wytwarzanych przez ludzki organizm. Najważniejsze role odgrywa u kobiet karmiących – odpowiada za rozrost gruczołów sutkowych oraz pobudza proces laktacji. Prolaktyna, podobna w budowie do somatostatyny, oddziałuje jednak także na inne narządy. Oprócz pobudzania laktacji oraz hamowania menstruacji podczas ciąży, hormon ten spełnia następujące funkcje:

  • hamuje wydzielanie hormonu folikulotropowego (FSH) oraz luteinizującego (LH) w okresie karmienia piersią, co powoduje zahamowanie menstruacji,
  • wpływa na czynności ciałka żółtego, produkującego podtrzymujący ciążę progesteron,
  • reguluje wydzielniczą czynność kory nadnerczy,
  • działa stymulująco na układ odpornościowy (aktywuje proliferację limfocytów T oraz cytokin),
  • u mężczyzn oddziałuje na pracę jąder.

Zobacz również:

Prolaktyna wydzielana jest głównie przez przysadkę mózgową, a produkują ją komórki zwane laktotrofami. W niewielkiej ilości hormon jest też wydzielany przez błonę śluzową macicy. Na zwiększenie wydzielania prolaktyny wpływają prolaktoliberyny, estrogeny, serotonina, opioidy endogenne (endorfiny) i wazopresyna. Z kolei hamujący wpływ wywierają dopamina, noradrenalina, acetylocholina.

Poziom prolaktyny wykazuje wahania dobowe – najwyższy utrzymuje się między godziną 4 a 7 rano. Wyrzuty prolaktyny

  • powodują też takie czynniki jak:
  • zjedzenie posiłku,
  • faza REM snu,
  • stosunek seksualny,
  • stymulacja sutków (także związana z karmieniem piersią).
  • niektóre przyjmowane stale leki m.in. euroleptyki, leki przeciwdepresyjne, opioidy, metylodopa, metoklopramid).

Kiedy warto zrobić badanie prolaktyny?

Dość powszechnie występującym problemem u kobiet jest hiperprolaktynemia, czyli podwyższona prolaktyna. Taki stan może powodować problemy z zajściem w ciążę, ponieważ powoduje m.in. zaburzenia miesiączkowania, a nawet zatrzymanie owulacji na kilka (brak miesiączki) miesięcy.

Zobacz również:

Badanie poziomu prolaktyny na czczo jest pierwszym krokiem na drodze diagnostyki. Endokrynolog może zlecić również badanie prolaktyny z obciążeniem, czyli tzw. test czynnościowy.

Choć prolaktyna jest głównie kobiecym hormonem płciowym, odgrywa też istotne role w gospodarce hormonalnej mężczyzn. Badanie prolaktyny jest proste i dostarcza ważnych informacji o stanie zdrowia, jednak znacznie większą wartość diagnostyczną ma badanie prolaktyny z obciążeniem, czyli po podaniu metoklopramidu. Wskazania do jego przeprowadzenia obejmują:

  • pierwotny lub wtórny zanik miesiączki,
  • zaburzenia miesiączkowania,
  • mlekotok u karmiących kobiet oraz u mężczyzn,
  • niepłodność u kobiet,
  • wyciek z brodawki o nieznanej przyczynie,
  • impotencja u mężczyzn,
  • hipogonadyzm u mężczyzn (niepłodność, impotencja, osłabione libido, zanik owłosienia na ciele),
  • podejrzenie gruczolaka przysadki mózgowej,
  • ujawnione w badaniach obrazowych powiększenie siodła tureckiego w mózgu,
  • diagnostyka niedoczynności przysadki lub podwzgórza.

Stężenie prolaktyny oznacza się zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, choć u mężczyzn podlega ono znacznie mniejszym wahaniom. Zwiększenie wydzielania hormonu laktogennego może też powodować niespecyficzne objawy, takie jak częste bóle głowy.

Zobacz również:

Prolaktyna – przygotowanie i przebieg badania

Prolaktyna to hormon, który oznacza się w surowicy krwi. Aby badanie prolaktyny było możliwie miarodajne, warto powtórzyć je rano i po południu, a następnie uśrednić wynik. Zazwyczaj wykonuje się jednak tylko jeden pomiar – pomiędzy godziną 8 a 11 rano.

Pacjent powinien być na czczo, czyli nie spożywać posiłku przez 8 godzin przed badaniem. Na 24 godziny przed pobraniem krwi nie powinno się wykonywać intensywnego wysiłku fizycznego, warto też unikać stresu i stymulacji sutków – wszystkie te czynniki wpływają na zwiększenie poziomu prolaktyny i mogą sprawić, że wynik badania będzie fałszywie dodatni (hiperprolaktynemia, która w rzeczywistości stanowi przejściowe podniesienie poziomu hormonu we krwi, czyli hiperprolaktynemia czynnościowa).

Badanie prolaktyny z obciążeniem przebiega dwuetapowo i jest podobne do badania krzywej cukrowej (doustny test tolerancji glukozy). Wykonywane są dwa pomiary stężenia prolaktyny we krwi:

  1. pierwsze na czczo analogicznie do jednorazowego pomiaru,
  2. drugie po godzinie od zażycia tabletki metoklopramidu, którą należy przyjąć od razu po pierwszym pomiarze na czczo.

Badanie trwa około kilkunastu sekund i jest mało bolesne. Na badanie prolaktyny czynnościowej, trzeba poświęcić ok półtorej godziny czasu, ponieważ pobrania oddzielone są od siebie godziną czasu, który należy spędzić w przychodni. Badanie prolaktyny na czczo i po obciążeniu można wykonać na NFZ, po uprzednim otrzymaniu skierowania, a także prywatnie. Koszt jednorazowego pobrania wynosi od 30 do 50 złotych w zależności od miasta i laboratorium. W przypadku badania prolaktyny po obciążeniu, często koszt jest dwukrotnością pomiaru stężenia prolaktyny na czczo, zatem wynosi od 60-100 zł. Czas oczekiwania na wynik rzadko przekracza jeden dzień.

Ciąża to wyzwanie dla organizmu, dlatego warto dobrze się do niej przygotować. Zobacz, jakie nawyki pomogą zadbać o zdrowie maluszka, jak i przyszłej mamy. Sprawdź na kolejnych slajdach, jak przygotować się do zajścia w ciążę i zwiększyć na to swoje szanse! Przesuwaj zdjęcia w prawo, naciśnij strzałkę lub przycisk NASTĘPNE.

Planowanie ciąży. Jakie witaminy i suplementy warto rozważyć...

Prolaktyna – normy w zależności od grupy

Prolaktyna u kobiet waha się w zależności od fazy cyklu miesiączkowego. Dlatego podaje się osobne normy dla fazy lutealnej, folikularnej oraz dla kobiet ciężarnych.

  • Faza folikularna: < 23 mikrogramów na litr,
  • Faza lutealna: < 40 mikrogramów na litr,
  • Trzeci trymestr ciąży: < 400 mikrogramów na litr.

Wynik powyżej 50 mcg./l u kobiet niebędących w ciąży i niekarmiących piersią wiąże się zwykle z poważnymi skutkami, takimi jak zatrzymanie miesiączkowania. Jeśli poziom prolaktyny przekroczy 100 mcg./l, można podejrzewać istnienie guza przysadki mózgowej. Konieczna jest dalsza diagnostyka i odkrycie przyczyny tak wysokiego wyniku.

W przypadku badania prolaktyny po obciążeniu, pierwszy wynik powinien mieścić się w granicach normy dla badania prolaktyny na czczo. Drugi powinien wzrosnąć maksymalnie 2-6 razy w stosunku do pomiaru pierwszego. Jeśli wartość drugiego pomiaru jest wyższa, wskazuje to na hiperprolaktynemię czynnościową.

Osobne są także normy poziomu prolaktyny u mężczyzn. Badanie prolaktyny nie powinno wykazać wyniku wyższego niż 20 mikrogramów na litr surowicy. Wyższe wyniki mogą wiązać się z takimi objawami, jak spadek libido, impotencja, niepłodność, ogólne gorsze samopoczucie (skłonności do stanów lękowych i depresji), ginekomastia.

Prolaktyna – hiperprolaktynemia u kobiet

Prolaktyna znacznie częściej przyjmuje wartości zbyt wysokie niż zbyt niskie (zarówno u kobiet, jak i mężczyzn). Wysoka prolaktyna na czczo jest nazywana hiperprolaktynemią, natomiast nawet gdy prolaktyna na czczo ma wartość mieszczącą się w granicach norm, a nadmiernie wzrasta po obciążeniu, wskazuje to na hiperprolaktynemię czynnościową. Przyczynami tego stanu mogą być:

  • gruczolaki przysadki mózgowej,
  • choroby podwzgórza i przysadki powodujące ich nadczynność,
  • pierwotna niedoczynność tarczycy lub kory nadnerczy ,
  • marskość wątroby,
  • rak oskrzela lub nerki.
  • przewlekła niewydolność nerek,
  • przyjmowanie leków powodujących nadmierną produkcję hormonu,
  • stres psychologiczny lub fizjologiczny (operacja, uraz).

Niska prolaktyna stanowi problem w okresie ciąży i karmienia piersią. Może powodować brak lub małą ilość pokarmu, a także problemy z zajściem w ciążę i utrzymaniem jej (poronienia na wczesnym etapie ciąży).

Prolaktyna u mężczyzn

Prolaktyna i jej funkcje w organizmie mężczyzny nie zostały jeszcze w pełni opisane. Wiadomo, że hiperprolaktynamia prowadzi do takich skutków jak hipogonadyzm, ale też ginekomastia (w niektórych przypadkach z mlekotokiem), otyłość, większe skłonności do rozwoju miażdżycy i osteoporozy.

Nieprawidłowy poziom prolaktyny wpływa też, podobnie jak u kobiet, na obniżenie nastroju, skłonność do lęków i stanów depresyjnych, a także zmniejszenie satysfakcji ze współżycia. Wysoka prolaktyna u mężczyzn także bywa skutkiem rozwoju guza przysadki, dlatego nie należy lekceważyć towarzyszących jej objawów i zwlekać z wizytą u endokrynologa.

Czy dietą można zminimalizować bóle miesiączkowe?

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Zmiany w prawie o sprzedaży alkoholu

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Komentarze

Komentowanie artykułów jest możliwe wyłącznie dla zalogowanych Użytkowników. Cenimy wolność słowa i nieskrępowane dyskusje, ale serdecznie prosimy o przestrzeganie kultury osobistej, dobrych obyczajów i reguł prawa. Wszelkie wpisy, które nie są zgodne ze standardami, proszę zgłaszać do moderacji. Zaloguj się lub załóż konto

Nie hejtuj, pisz kulturalne i zgodne z prawem komentarze! Jeśli widzisz niestosowny wpis - kliknij „zgłoś nadużycie”.

Podaj powód zgłoszenia

Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.
Wróć na stronazdrowia.pl Strona Zdrowia