Miód – właściwości zdrowotne i wartości odżywcze. Miód manuka, spadziowy, gryczany i rzepakowy, pyłek pszczeli i miód pitny

Miód, zgodnie z Dyrektywą Rady z dnia 20 grudnia 2001 roku odnoszącą się do miodu, definiowany jest jako naturalna, słodka substancja wyprodukowana przez pszczoły miodne odmiany Apis mellifera z nektaru roślin, ich wydzielin lub wydzielin owadów wysysających, które następnie zostają przerabiane przez pszczoły. Do obróbki nektaru pszczoły wykorzystują produkowane przez nie specyficzne substancje, które wzbogacają wartości odżywcze miodu. Przetworzony nektar jest składany, odwadniany i pozostawiony do dojrzewania w postaci znanych każdemu plastrów miodu.

Zobacz także: Ten miód to nasze dziedzictwo narodowe. Zamiast miodu manuka wybierz polski odpowiednik

Miód pszczeli w zależności od panujących warunków klimatycznych, a także przez jakie owady i z jakich kwiatów został wytworzony posiada złotą, bursztynową lub brązową barwę, delikatny lub intensywny smak i wyjątkowy roślinny aromat. Konsystencja prawdziwego miodu powinna być płynna i lepka, ale naturalnym zjawiskiem jest krystalizacja miodu po około 3-6 miesiącach od zbioru, co jednocześnie nie pozbawia go jego cennych prozdrowotnych właściwości.

Czytaj także: Złoty miód to naturalny antybiotyk oraz lek na przeziębienie i wiele dolegliwości. Jak działa pasta z kurkumy z miodem? Wypróbuj przepis

Szukając miodu na sklepowych półkach, należy uważać na sztuczny miód, który jedynie z wyglądu przypomina prawdziwy cud miód. Sztuczny miód wytwarzany jest przez człowieka, najczęściej z syropu ziemniaczanego podgrzewanego z kwasami, by w dalszej kolejności naśladowca miodu pszczelego został wzbogacony o sztuczne barwniki i aromaty. Cechą charakterystyczną podróbki jest wiecznie płynna konsystencja, co oznacza, że sztuczny miód nigdy nie będzie krystalizował. Ponadto z uwagi na sposób produkcji, taki miód nie posiada żadnych wartości odżywczych i prozdrowotnych właściwości. W zasadzie to nazwanie go miodem jest niezgodne z prawem.

Naturalny miód pszczeli to produkt o bardzo wysokim indeksie glikemicznym wynoszącym 87, podczas gdy maksymalna wartość IG wynosi 100 dla czystej glukozy. Indeks glikemiczny informuje o tym, w jakim stopniu w porównaniu do spożycia 50 g glukozy, zwiększa się stężenie cukru we krwi po spożyciu danego produktu. Im wyższy IG, tym szybciej wzrasta poziom cukru we krwi, co jest niekorzystnym zjawiskiem ponieważ zwiększa to ryzyko rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu 2.

Sprawdź również: Za kilka złotych pozbyłam się cieni pod oczami. Hit z TikToka odmładza, rozświetla i dodaje energii

100 gramów miodu dostarcza w przybliżeniu 320 kalorii, czyli o 80 kcal mniej niż cukier, ale należy pamiętać, że miód jest cięższy od sypkiego cukru. Dla porównania łyżeczka miodu waży ok 12 g i dostarcza 40 kcal, natomiast łyżeczka cukru 5 g dostarczając 20 kcal.

Głównym składnikiem miodu są cukry proste w postaci glukozy i fruktozy. Występują one w zmienionych proporcjach w zależności od rodzaju miodu i stanowią 70-80 proc. jego masy. Pozostałą część miodu stanowi woda.

Sprawdź także: Przepis na kurczaka marynowanego w maślance z odrobiną miodu

Zagłębiając się w szczegółowe wartości odżywcze miodu, nie będzie kłamstwem nazwanie go prawdziwą apteką, bowiem miód to skarbnica związków bioaktywnych. Bursztynowa ciecz zawiera blisko 200 substancji aktywnych, takich jak:

• enzymy, m.in. diastaza, inwertaza, katalaza, fosfataza, oksydaza glikozydowa,
• kwasy organiczne, takie jak: kwas cytrynowy, fenylowy, kawowy, bursztynowy,
• antyoksydanty w postaci flawonoidów, karotenoidów,
• aminokwasy, takie jak: prolina czy fenyloalanina,
• witaminy z grupy B (wszystkie z wyjątkiem witaminy B12), a także witamina C oraz śladowe ilości witamin K i E,
• składniki mineralne, takie jak: wapń, żelazo, magnez, fosfor, cynk i potas.

Miód ma szerokie działanie prozdrowotne i odżywcze. Dokładnie zbadano jego właściwości immunomodulujące i przeciwbakteryjne, czyli wpływ spożycia miodu na funkcjonowanie układu odpornościowego człowieka. Zaobserwowano, że regularnie i długotrwale spożywany miód spadziowy lub lipowy wzmacniają odporność na drodze stymulowania organizmu do zwiększonej produkcji komórek układu odpornościowego. Na wstępnych etapach zakażenia komórki te eliminują szkodliwe dla organizmu patogeny zapobiegając infekcjom.

Udowodnione działanie przeciwbakteryjne miodu wynika z obecności w nim substancji o działaniu podobnym, do działania antybiotyków. Wpływa pozytywnie na funkcjonowanie układu oddechowego i łagodzi kaszel. W badaniu z udziałem dzieci z infekcją górnych dróg oddechowych, zaobserwowano, że podawanie chorym 2,5 ml miodu (pół małej łyżeczki) przed snem zmniejsza objawy kaszlu nocnego.

Równie dużo badań poświęcono określeniu leczniczych właściwości miodu w kontekście chorób nowotworowych. Zaobserwowano, że miód wykazuje działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, a także że hamuje namnażanie się komórek nowotworowych.

Najsilniejsze właściwości przeciwnowotworowe posiadają miód manuka z Nowej Zelandii, gryczany, a także miód tualang z Malezji, które zawierają najwyższe stężenia związków fenolowych, takich jak kwas kawowy, kwas benzoesowy, kwas galusowy, a także flawonoidów pod postacią kwercetyny, katechin i kampferolu. Niestety większość badań poświęconych wyżej wspomnianym miodom prowadzonych było na zwierzętach i liniach komórkowych, dlatego uzyskane wyniki nie powinny zostawać jednoznacznie odnoszone do działania na organizm człowieka.

Miód polecany jest pacjentom z chorobami serca i układu krążenia. Szczególnie korzyści powinny odnieść osoby:

• po przebytych zawałach,
• z chorobą niedokrwienną serca,
• miażdżycą naczyń krwionośnych,
• nadciśnieniem tętniczym.

U osób zdrowych regularne spożywanie miodu może przyczyniać się do obniżenia ryzyka zachorowania na miażdżycę naczyń krwionośnych, która nieleczona powoduje zawał serca. Działanie te polega na tym, że po spożyciu miodu zwiększa się stężenie metabolitów tlenku azotu we krwi, który rozszerza naczynia krwionośne, dzięki czemu zwiększa się średnica naczyń, przez co krew płynie przez żyły z większą łatwością i w konsekwencji obniżeniu ulega ciśnienie tętnicze krwi. Ponadto działanie tlenku azotu przekłada się na zwiększenie dostarczenia substancji odżywczych i tlenu do komórek mięśnia sercowego.

Zarówno osoby zdrowe, jak i te z zaburzeniami lipidowymi, powinny odnieść korzyść z włączenia do diety miodu. W badaniu z udziałem 55 zdrowych osób, 38 z nich podawano codziennie przez 30 dni 70 g miodu. Zaobserwowano, że włączenie miodu do diety spowodowało obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego o 3 proc., poziomu „złego” cholesterolu LDL o 5,8 proc., trójglicerydów o 11 proc., a także zwiększenie stężenie „dobrego” cholesterolu HDL o 3,3 proc. Z kolei u osób z nieprawidłowymi parametrami lipidowymi odnotowano obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego o 3,3 proc., cholesterolu LDL o 4,3 proc., trójglicerydów, aż o 19 procent!

Czy miód mogą spożywać osoby z cukrzycą? W tej kwestii zdania są podzielone. U osób z cukrzycą typu 1, którym podawano miód, zaobserwowano niższą glikemię po posiłkową po spożyciu miodu, niż po spożyciu sacharozy lub glukozy. Jednak nie powinien być powód do nadmiernego spożywania miodu przez cukrzyków, gdyż jest on bogatym źródłem cukrów prostych. U osób z cukrzycą typu 2 zarówno spożycie miodu jak i glukozy czy sacharozy powodowało nagły wzrost i równie nagły spadek stężenia glukozy we krwi.

Polecamy przeczytać: Jak powinna wyglądać dieta cukrzyka?

Podobne wyniki uzyskali inni autorzy, obserwując, że u osób z cukrzycą typu 2. spożycie przez nich miodu przyczyniało się do spadków poziomu cukru we krwi, w sposób analogiczny do sytuacji, po spożyciu pieczywa. Bezpieczną ilością miodu spożywaną przez osoby z cukrzycą typu 2 wydaje się porcja 30 gramów dziennie (2 łyżki), pod warunkiem, że miód zostanie wkomponowany w pełnowartościowy posiłek, czyli bazujący na wysokobłonnikowych produktach zbożowych i dodatkach zawierających źródło białka oraz tłuszczu. Brzmi skomplikowanie? Przykładem takiego posiłku będzie kromka razowego pieczywa posmarowana masłem, obłożona plastrami półtłustego sera twarogowego i polana łyżką miodu.

Zobacz także: Przepis na piernik staropolski

Miody występują w wielu odmianach. W zależności od pochodzenia można podzielić je na nektarowe, czyli kwiatowe, oraz spadziowe. Miód nektarowy wytwarzany jest z nektaru roślin. Najczęściej posiada jasną barwę i aromat charakterystyczny dla rośliny, z której nektar został zebrany. Miód spadziowy powstaje ze spadzi drzew iglastych i liściastych. Mają gęstszą konsystencję, niż miody kwiatowe. Miód ze spadzi iglastej posiada ciemny kolor z zielonkawym odcieniem, a miód ze spadzi liściastej mają barwę ciemno żółtą. Miody spadziowe wykazują silne działanie przeciwbakteryjne, antybiotyczne i przeciwzapalne.

Na polskim rynku najpopularniejsze są miody nektarowe ponieważ występują w bardzo wielu odmianach, są łatwo dostępne i tańsze od miodów spadziowych. Cena miodów spadziowych jest bardzo wysoka ponieważ spadź nie występuje corocznie, a w niektórych rejonach Polski spotyka się ją co kilka lat.

Do miodów nektarowych należą następujące miody odmianowe:

• Miód wielokwiatowy – ma jasną barwę, łagodny smak i delikatny aromat. Polecany jest dzieciom podczas infekcji dróg oddechowych i w trakcie grypy, osobom ze schorzeniami wątroby i pęcherzyka żółciowego. Miód wielokwiatowy pomaga łagodzić objawy kataru siennego u osób uczulonych na pyłki.
• Miód rzepakowy – ma neutralny smak, charakterystyczną biało-kremową barwę i konsystencją przypomina smalec. Szybko krystalizuje. Pomocny jest w schorzeniach układu pokarmowego, wrzodach i schorzeniach układu krwionośnego. Pomaga obniżać ciśnienie krwi, gdyż zawiera potas. Warto spożywać go w trakcie przeziębień i schorzeń układu oddechowego.
• Miód lipowy – ma płynną konsystencję, złotą barwę, pikantny smak i lipowy aromat. Szczególnie polecany jest w okresie przeziębień, podczas grypy i anginy, gdyż ma właściwości antybiotyczne i napotne, a także pomaga łagodzić kaszel, obniżyć gorączkę i działa wykrztuśnie.
• Miód akacjowy – jako jeden z niewielu miodów zawiera więcej fruktozy, niż glukozy dlatego rozsądnie może być stosowany przez osoby z cukrzycą. Polecany jest osobom zmagającym się z nadkwasotą żołądka, nadżerkami, owrzodzeniami i wrzodami żołądka oraz dwunastnicy ponieważ wspomaga regenerację błony śluzowej przewodu pokarmowego. Pomaga się wyciszyć i zrelaksować, stąd osoby zestresowane mogą wypijać wieczorem kubek naparu z melisy z dodatkiem łyżki miodu akacjowego.
• Miód wrzosowy – wyróżnia go brunatno-czerwona barwa i ciekawy aromat wrzosowy. Miód ten jest mniej słodki od pozostałych miodów. Pozytywnie wpływa na układ odpornościowy, a także pomaga łagodzić zapalenia jelit, schorzenia dróg moczowych, prostaty. Warto stosować go podczas biegunek.
• Miód manuka – wytwarzany jest z kwiatów krzewu manuka, który rośnie w Nowej Zelandii. Wyróżnia go bardzo wysoka zawartość substancji o nazwie metyloglikosal, która działa przeciwbakteryjnie. Miód manuka pomaga wzmacniać odporność, pozytywnie wpływa na pracę przewodu pokarmowego, szczególnie jelit. Wykorzystywany jest także w pielęgnacji cery trądzikowej.
• Miód gryczany – to wyjątkowy miód o ciemno-brunatnej barwie, charakterystycznym ostrym smaku i zapachu. Posiada wysoki potencjał antyoksydacyjny, jest zasobny w składniki mineralne i substancje bioaktywne. Polecany jest w schorzeniach układu sercowo-naczyniowego, szczególnie osobom z miażdżycą, nadciśnieniem tętniczym i chorobą wieńcową. Wspiera gojenie się ran.
• Miód malinowy – płynny ma jasnożółtą barwę, a po skrystalizowaniu przybiera żółto-białą. Wyróżnia go intensywny malinowy smak, który bardzo smakuje dzieciom. Działa rozgrzewająco, napotnie, antyseptycznie, dzięki czemu wspomaga organizm w walce z infekcją.
• Miód mniszkowy – ma bardzo delikatny smak i aromat. Powstaje z nektaru popularnych żółtych kwiatów mleczu. Szczególnie polecany jest w stanach wyczerpania psychicznego i fizycznego, niedokrwistości, zaburzeniach trawienia i pracy układu pokarmowego.

Wypróbuj także: Przepis na piernik z orzechami laskowymi i kawą

Miód pitny na tradycyjny napój alkoholowy, powstały w wyniku fermentacji alkoholowej brzeczki miodowej, czyli rozcieńczonego wodą lub sokiem miodu pszczelego. Najczęściej wykorzystywaną do jego produkcji odmianą miodu jest miód lipowy. Z technologicznego punktu wyróżniamy miody pitne:

• sycone – powstają z brzeczki miodowej poddanej gotowaniu w temperaturze 95-105 stopni Celsjusza,
• niesycone – powstają w wyniku rozpuszczenia miodu w letniej lub lekko podgrzanej wodzie do temperatury 40 stopni.

Warto wiedzieć, że do produkcji miodów niesyconych wykorzystywany jest miód lepszej jakości, niż do produkcji miodu pitnego syconego, bowiem sycenie to proces mający na celu oczyszczenie miodu z wosku, pyłku pszczelego i zanieczyszczeń. Ponadto sycenie zwiększa straty cennych składników odżywczych z miodu, które nie są odporne na działanie wysokiej temperatury.

Innym sposobem klasyfikacji miodów pitnych jest ich podział ze względu na stopień rozcieńczenia miodu wodą lub sokiem. Wyróżniamy:

• miód pitny półtorak– na 1 część miodu przypada 1/2 części wody,
• miód pitny dwójniak – na 1 część miodu przypada 1 objętość wody,
• miód pitny trójniak – na 1 objętość miodu przypadają 2 objętości wody,
• miód pitny czwórniak – na 1 objętość miodu przypadają 3 jednostki wody.

Półtorak i dwójniak określane są mianem królewskich miodów pitnych. Miód pitny półtorak jest najmocniejszym miodem pitnym. Zawartość alkoholu w półtoraku wynosi od 15 do 18 proc., podczas gdy czwórniaki zawierają blisko 11 proc. etanolu. Co ciekawe, to trójniak cieszy się największym zainteresowaniem konsumentów amatorów i koneserów ze względu na wytrawny smak i szeroki bukiet aromatyczny. Warto podkreślić, że częste spożywanie miodu pitnego nie będzie korzystne dla organizmu ponieważ jest to produkt alkoholowy, a alkohol traktowany jest przez organizm jak trucizna.

Pyłek pszczeli to roślinne męskie komórki rozrodcze, które powstają w woreczkach pyłkowych kwiatów, zlokalizowanych na szczycie pręcików. Kolor pyłku pszczelego jest zwykle żółty, ale jego barwa zależy od obecności roślinnych barwników np. pomarańczowych karotenoidów, zielonego chlorofilu, brunatnych antocyjanów. Pyłek zbierany jest przez pszczoły, przenoszony na odnóżach do ula. W ulu pszczoła miesza pyłek kwiatowy z wydzielinami, tworząc tzw. pakieciki, które umieszcza w komórkach plastra miodu i zakleja go miodem.

Pyłek pszczeli uznawany jest zaliczany do superfoods. Można dodawać go w niewielkich ilościach do koktajli i deserów, aby wzbogacić je w cenne składniki odżywcze. Pyłek pszczeli wykazuje działanie wzmacniające odporność, wzmacnia organizm w stanach wyczerpania, może podnosić sprawność fizyczną i psychiczną.

Na słabą odporność pomoże: Jeżówka, czyli Echinacea

Ziołomiód to produkt wytwarzany przez pszczoły karmione specjalnymi, wytworzonymi przez człowieka mieszankami ziół. Innymi słowy jest to syrop cukrowy powstały z roślin zielarskich nie wytwarzających nektaru ani spadzi, który został przerobiony i zakonserwowany przez pszczoły.

Ziołomiód podobnie jak miód zawiera szereg substancji bioaktywnych takich jak enzymy, składniki mineralne, witaminy, przeciwutleniacze i inne substancje pochodzące od pszczół, ale należy podkreślić, że ziołomiód nie jest miodem. Cechą wyróżniającą ziołomiody jest zawartość składników bioaktywnych, charakterystycznych dla ziół, z których powstały. Ziołomiody wykorzystywane są w apiterapii, czyli leczeniu za pomocą przetworów pszczelarskich.

Miód jest produktem powszechnie uznawanym za zdrowy, ale nie jest pozbawiony pewnych wad. Zbyt duże spożywanie miodu każdego dnia może przyczyniać się do rozwoju nadwagi lub otyłości, ponieważ miód jest produktem wysokokalorycznym i o wysokim indeksie glikemicznym.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, miodu nie należy podawać dzieciom przed ukończeniem 12. miesiąca życia, ponieważ miód może być zanieczyszczony przetrwalnikami bakterii Clostridium botulinum, które mogą wywołać dziecięcy botulinizm. U dzieci starszych miód również należy podawać ostrożnie, gdyż jego wysokie spożycie zwiększa ryzyko próchnicy zębów.

Alergia na miód, a w zasadzie pyłek pszczeli, występuje bardzo rzadko. Osoby uczulone powinny wnikliwie analizować etykiety produktów spożywczych, ale również kosmetyków, gdyż mogę one zawierać wosk pszczeli lub inne produkty pszczele.

Sprawdź, jakie właściwości ma: Imbir

Należy podkreślić, że prawdziwy miód pszczeli jest produktem bardzo trwałym i odpornym na przetrzymywanie. Przechowywany w temperaturze nie wyższej niż 18 stopni Celsjusza, w szczelnie zamkniętym szklanym, krzemionkowym lub porcelanowym opakowaniu i suchym, wolnym od szkodników i obcych zapachów pomieszczeniu, może być bezpiecznie przetrzymywany nawet kilkanaście lat.

ZOBACZ: Jak wybrać w sklepie prawdziwy miód?