Jeżyny pomogą przy anemii i bolesnych miesiączkach. Właściwości zdrowotne owoców i ich przetworów. Na co nalewka z jeżyn, napar i sok?

Uważa się, że jeżyna (Rubus fruticosus L.) pochodzi z Armenii, obecnie spotkać ją można w całej Europie, Azji, Oceanii oraz Ameryce Północnej i Południowej. W Polsce uprawia się aż 100 gatunków tej rośliny. Jak podaje Łukasz Łuczaj największa różnorodność gatunków jeżyn występuje na zachodzie Polski, na Śląsku i Pogórzu Karpackim. W miejscach tych znaleźć można kilkanaście gatunków w jednej miejscowości, natomiast na północnym wschodzie Polski jeżyny są rzadkie i występując tam tylko dwa gatunki: jeżyna popielica i jeżyna wzniesiona.

Jej uprawa nie jest skomplikowana, rośnie w większości gleb, w tym w wilgotnych i znosi częściowe zacienie, choć najlepiej owocuje na stanowisku słonecznym. Większość odmian uprawnych ma zniesiony pokrój, dlatego powinno się sadzić je przy płocie lub innej podporze.

Zobacz także: Te tajemnicze leśne owoce to skarbnica witamin. Pomogą w odchudzaniu, odmłodzą i obniżą poziom cukru we krwi

Latem krzewy należy podlewać, w szczególności w czasie zawiązywania się i dojrzewania owoców, a także po ich zebraniu. Jeżyna, w zależności od odmiany, owocuje od sierpnia do jesiennych przymrozków. Pędy usuwamy po zbiorze zostawiając 6-9 młodych i najsilniejszych, a zimą przycinamy przy ziemi wszystkie pędy.

Czytaj także: Ten zapomniany owoc to letnia bomba witaminowa. Poznaj 5 powodów, dla których warto jeść agrest

Owoce mogą być spożywane świeże lub przetwarzane, jako baza dżemów, deserów, lodów czy galaretek oraz napojów takich jak nalewki, wina i herbatki. Pigment z owoców bywa stosowany jako naturalny barwnik w wypiekach, galaretkach, gumach do żucia i napojach.

W jeżynach znajdziemy m.in. garbniki, kwas galusowy, willozynę i żelazo (0,62 mg); owoce zawierają duże ilości witaminy C (21 mg), niacynę (kwas nikotynowy), pektyny, cukry i antocyjany, a także albuminę jagodową, kwas cytrynowy, kwas jabłkowy i pektyny.

Porcja 100 g jeżyn dostarcza niewiele, bo zaledwie 43 kcal i zawiera:

• węglowodany – 9,61 gr,
• tłuszcz całkowity – 0,49 gr,
• białko – 1,39 gr,
• błonnik – 5,3 gr.

Spożycie stugramowej porcji jeżyn pokrywa aż 35 proc. dziennego za potrzebowania na kwas askorbinowy oraz:

• 18 proc. miedzi (165 μg),
• 16,5 proc witaminy K (19,8 μg),
• 8 proc. witaminy E (1,17 mg),
• 8 proc. żelaza (0,62 mg),
• 7 proc. witaminy A (214 j.m.),
• 5 proc. magnezu (20 mg),
• 5 proc. cynku (0,53 mg),
• 3 proc. potasu (162 mg),
• 3 proc. wapnia (29 mg),
• 3 proc. manganu (0,646 mg).

Jeżyny zaliczają się do owoców o niskim indeksie glikemicznym, którego wartość wynosi 25. Charakteryzują się także niskim ładunkiem glikemicznym – garść jeżyn ma poziom ok. 1,44. W związku z tym są to owoce, które mogą być w bezpieczny sposób spożywane przez osoby z zaburzeniami glikemii.

Właściwości lecznicze rośliny znane są od wieków. Już Hipokrates zalecał stosowanie łodyg i liści jeżyny nasączonych białym winem do łagodzenia trudności występujących podczas porodu i jako okład ściągający na rany. Znalazło to potwierdzenie we współczesnej medycynie, która wykazuje, że dzięki zawartości garbników i taniny, jeżyny faktycznie wykazują działanie ściągające i zwężające naczynia krwionośne. Dlatego przygotowane z niej okłady mogą być skuteczne w opatrywaniu drobnych ran.

Garbniki występujące w nadziemnych częściach rodziny mają szerokie działanie farmakologiczne, m.in.:

• przeciwnowotworowe,
• przeciwzapalne,
• przeciwdrobnoustrojowe,
• przeciwcukrzycowe,
• przeciwbiegunkowe,
• przeciwwirusowe.

Jako surowiec leczniczy wykorzystywane są zarówno owoce – świeże i przetworzone, jak i korzenie, kora oraz świeże i suszone liście jeżyny. Młode pędy po obieraniu można dodawać do sałatek. Liście zbiera się przed lub w czasie kwitnienia i suszy w temperaturze do 40 stopni Celsjusza.

Kora korzeniowa i liście wykazują działanie:

• oczyszczające,
• silnie ściągające,
• tonizujące,
• moczopędne.

Jak podaje dr Henryk Różański wodne wyciągi z liści jeżyny obniżają poziom glukozy we krwi, działają ściągająco na błony śluzowe i hamują nieżyt przewodu pokarmowego. Posiadają właściwości antybakteryjne i fungistatyczne, ponadto przeciwzapalne i krwiotamujące. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Liście malin i jeżyn na przeziębienie, ból brzucha, biegunkę i w ciąży.

Wywar z liści jeżyn stosowany jest także zewnętrze, jako płukanka do gardła w leczeniu stanów zapalnych dziąseł, bólu gardła i owrzodzeń jamy ustnej. Badania potwierdziły antybakteryjne działanie ekstraktu z jeżyn, co może być szczególne przydatne w przypadku niektórych chorób przyzębia.

Jedzenie owoców i picie soku z jeżyn jest zalecane osobom cierpiącym z powodu niedokrwistości. Dżemy przygotowywane bez cukru, są przepisywane w celu leczenia dolegliwości gardła u dzieci i jako środek przeciwbiegunkowy.

Tradycyjnie sok z jeżyn jest stosowany w leczeniu astmy i w zapaleniu okrężnicy. Herbatka z korzeni jest stosowana w celu złagodzenia bólu porodowego, a wywar z wierzchołków gałązek łagodzi bóle miesiączkowe i może być stosowany w leczeniu biegunki.

Nalewka z jeżyn stosowana jest w przypadku przeziębienia i innych infekcji oddechowych. Ma za zadanie łagodzenie objawów takich jak gorączka, kaszel i osłabienie, głównie poprzez działanie przeciwzapalne i odżywcze.

Przeciwskazaniem do stosowania naparów i innych wyciągów z jeżyny jest pierwszy trymestr ciąży, ponieważ ich działanie rozkurczające może doprowadzić do poronienia. Przed włączeniem ich do codziennej diety należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciążę. Jeżyn i ich przetworów powinny unikać także osoby uczulone na te owoce.

Źródła:

• Rubus Fruticosus L.: Constituents, Biological Activities and Health Related Uses Molecules
• Rubus fruticosus (blackberry) use as an herbal medicine Pharmacognosy reviews
• Liść jeżyny – Folium Rubi fruticosi w Polskiej Farmakopei VI i dawnej fitoterapii Medycyna dawna i współczesna
• Czy wiesz, że w Polsce rośnie 100 gatunków jeżyn? Poznaj niektóre z nich Łukasz Łuczaj i Rośliny
• Wielka ilustrowana encyklopedia roślin ogrodowych, Reader’s Digest