Anemia – objawy, przyczyny, skutki i leczenie. Anemia sierpowata, aplastyczna, z niedoboru żelaza i inne rodzaje

Anemia, inaczej niedokrwistość, to ogólne określenie stanu, w którym stężenie hemoglobiny, liczba erytrocytów oraz hematokryt (stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi) spadają poniżej prawidłowych wartości.

Przyczyną anemii jest zwykle niedobór żelaza (to tzw. anemia z niedoboru żelaza), choć istnieją także inne odmiany niedokrwistości.

Ze względu na nasilenie objawów anemię dzieli się na cztery rodzaje pod względem poziomu hemoglobiny we krwi::

• anemia łagodna – stężenie hemoglobiny wynosi 10-12 g/dl,
• anemia umiarkowana – stężenie hemoglobiny wynosi 8-9,9 g/dl,
• anemia ciężka – stężenie hemoglobiny wynosi 6,5-7,9 g/dl,
• anemia zagrażająca życiu – stężenie hemoglobiny wynosi poniżej 6,5 g/dl

Istnieją różne rodzaje anemii, które mają odmienne przyczyny:

• Anemia hemolityczna – występuje w wyniku hemolizy, czyli rozpadu czerwonych krwinek. Może być wrodzona (w tej grupie znajduje się anemia sierpowata) lub nabyta.
• Anemia megaloblastyczna – jest związana z powiększeniem krwinek czerwonych. Powoduje ją niedobór kwasu foliowego i witaminy B12.
• Anemia aplastyczna – spowodowana jest zaburzeniem krwiotwórczej roli szpiku kostnego. Towarzyszy różnym schorzeniom i sposobom leczenia, takim jak np. choroby tkanki łącznej, zakażenia wirusowe, chemioterapia, przyjmowanie leków na reumatoidalne zapalenie stawów.
• Anemia pokrwotoczna – jest następstwem zewnętrznego lub wewnętrznego krwotoku, powodującego utraty dużej ilości krwi, wynoszącą powyżej 20 procent jej ilości.

Istnieje wiele różnorodnych przyczyn anemii. W przypadku jej najczęstszej formy, jaką jest niedokrwistość z niedoboru żelaza, należą do nich:

• dieta uboga w żelazo i inne składniki odżywcze niezbędne w procesie produkcji czerwonych krwinek (odchudzająca czy nieprawidłowo zbilansowana, zwłaszcza jeśli jest bezmięsna),
• zaburzenia wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego (nieswoiste zapalenia jelit, celiakia, usunięcie kawałka jelita lub żołądka, dieta ubogobiałkowa, spożywanie dużych ilości błonnika (głównie z otrąb i suplementów diety),
• zwiększona lub przewlekła utrata krwi (wskutek krwawień z przewodu pokarmowego czy zaburzeń miesiączkowania),
• brak zwiększonej podaży żelaza w okresach zwiększonego zapotrzebowania, takich jak ciąża czy okres dojrzewania.

Inne choroby, które sprzyjają rozwojowi anemii, to m.in.

• nowotwory,
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• toczeń rumieniowaty,
• choroby nerek,
• zapalenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze,
• choroby przewodu pokarmowego,
• alkoholizm.

Tak zwana anemia ciążowa jest normalnym stanem, który wynika ze zwiększenia objętości krwi, a co za tym idzie, jej rozcieńczenia. Problem stanowi dopiero anemia wynikająca z niedoborów pokarmowych. Ciężka anemia w pierwszym trymestrze zaburza proces implantacji zarodka i bywa powodem poronienia, ponieważ wiąże się też z niedotlenieniem płodu i zaburzeniami w jego rozwoju.

Szacuje się, że objawy anemii dotyczą 40 proc. dzieci w grupie wiekowej do 2. roku życia. Podobnie jak u dorosłych, przyczyny anemii u dzieci wiążą się głównie z niedoborem składników odżywczych kluczowych w procesie krwiotwórczym lub zaburzeniami wchłaniania żelaza.

Skutki anemii dotyczą każdego układu. To ogóle niedotlenienie, zakłócenia rytmu serca, objawy bólowe, omdlenia, zaburzenia pamięci, poważne zaburzenia neurologiczne, a w krytycznych przypadkach – nawet śmierć chorego.

Do najczęstszych objawów anemii, które powinny wzbudzić niepokój i skłonić do wizyty u lekarza internisty należą:

• długotrwałe poczucie osłabienia,
• łatwa męczliwość,
• deficyty koncentracji i uwagi,
• bóle i zawroty głowy,
• kołatanie serca i duszności,
• bladość błon śluzowych i skóry wewnątrz ust oraz spojówek,
• drażliwość i zmiany nastrojów,
• wypadanie i łamliwość włosów,
• suchość skóry.

Symptomy anemii u dzieci obejmują też czasem spaczone łaknienie, objawiające się zjadaniem np. kredy, gliny, krochmalu czy surowego ryżu.

Pierwszym krokiem w leczeniu anemii jest wywiad kliniczny, który może zasugerować lekarzowi jej typ i przyczyny. Wykonuje się także morfologię krwi z rozmazem komputerowym. Nie wystarczy badanie hemoglobiny lub poziomu żelaza we krwi, pod uwagę należy wziąć:

• stężenie żelaza (niskie),
• liczbę krwinek czerwonych oraz ich objętość, MCV (zaniżona),
• stężenie hemoglobiny w krwince, MCHC (obniżone),
• hematokryt (obniżony).

Aby wyleczyć anemię z braku żelaza, należy przede wszystkim ustalić przyczynę niedoboru, a następnie wyeliminować ją i uzupełnić braki. Leczenie tej postaci anemii może odbywać się poprzez doustną suplementację żelaza (preparaty z żelazem w dawce 120 mg na dobę) lub w zastrzykach dożylnych (szczególnie w przypadku dużych niedoborów lub zaburzeń wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego).

Preparaty doustne z żelazem stosuje się przez około 4-6 miesięcy. W trakcie leczenia mogą pojawić się przejściowe skłonności do zaparć oraz ciemne zabarwienie stolca.

Bardzo ważna jest też zbilansowana dieta, bogata w łatwo przyswajalne źródła żelaza (czerwone mięso, jaja, ale też nasiona roślin strączkowych, orzechy, buraki, zielone warzywa) oraz sprzyjającą wchłanianiu żelaza witaminę C. Należy pamiętać, że pewne produkty zmniejszają efektywność przyswajanie żelaza. Należy do nich nie tylko żywność bogata w błonnik, ale też kawa, czarna herbata i produkty mleczne.

Leczenie anemii u dzieci często jest poprzedzone wykonaniem dodatkowych badań diagnostycznych pod kątem występowania określonych. Uzupełnianie niedoborów odbywa się tak samo, jak u pacjentów dorosłych, jednak dawki są ustalane specjalnie do potrzeb dziecka.

Gdy rozwija się anemia, leczenie domowe nie jest dobrym pomysłem – przyjmowanie preparatów z żelazem i zmiana diety powinny odbywać się pod okiem lekarza.

ZOBACZ: Jaką rolę pełni w organizmie żelazo?