Zakrzepica – objawy, przyczyny i powikłania choroby zakrzepowo-zatorowej. Jak rozpoznać i leczyć zakrzepy żył głębokich i powierzchownych?

Ewa Zwolak
Obrzęk i ból łydek mogą wskazywać na rozwój o zakrzepicy żył. Te niepokojące objawy powinny być skonsultowane ze specjalistą.
Obrzęk i ból łydek mogą wskazywać na rozwój o zakrzepicy żył. Te niepokojące objawy powinny być skonsultowane ze specjalistą. boyloso/123RF
Tępy ból nasilający się przy poruszaniu, obrzęk i podwyższona ciepłota nóg to sygnały, które mogą świadczyć o zakrzepicy żył. Każdego roku choroba dotyka 100 tys. Polaków i nawet u połowy osób skutkuje zatorem tętnicy płucnej, który w co trzecim przypadku kończy się zgonem. Wśród czynników ryzyka rozwoju zakrzepicy żylnej są wiek, otyłość, unieruchomienie kończyn oraz czynniki hormonalne. Poznaj najczęstsze objawy i przyczyny rozwoju zakrzepicy żylnej oraz metody leczenia i prewencji. Sprawdź, jak przebiega choroba i jakie są jej możliwe powikłania.

Spis treści

Czym jest zakrzepica? Czym różni się zakrzepica żył głębokich i powierzchniowych?

Zakrzepica żył głębokich, nazywana też żylną chorobą zakrzepowo-zatorową (ŻChZZ), to trzecia najczęstsza w Polsce choroba układu krążenia, która każdego roku dotyka ok. 100 tysięcy osób. W wielu przypadkach nie powoduje żadnych objawów.

Zakrzepica żył głębokich jest rozpoznawana u ok. 60 tys. Polaków rocznie, natomiast jej częstą konsekwencję – zator tętnicy płucnej diagnozuje się u 35 tys. osób na rok i u około co trzeciej osoby prowadzi do nagłego zgonu.

Większość przypadków zakrzepicy, bo ok. 70 proc., dotyczy osób powyżej 60. roku życia, jednak do jej rozwoju może dojść z różnych powodów w każdym wieku, nie tylko wśród dorosłych.

Czytaj: Boli cię noga? Uważaj, to może być zapalenie żył! Objawy wskazują, że potrzebne jest szybkie leczenie. Sprawdź pierwsze oznaki zakrzepicy

Istnieje jeszcze zakrzepica żył powierzchownych, nazywana też powierzchownym zapaleniem żył lub powierzchownym zakrzepowym zapaleniem żył, to stan zapalny spowodowany powstaniem skrzepu w układzie żył powierzchownych i otaczających je tkanek. Objawem są wyczuwalne palcami czerwone zgrubienia wzdłuż segmentów żył, które są wrażliwe na dotyk i bolesne. W 80-90 proc. przypadków choroba dotyczy osób mających żylaki. Ten rodzaj zakrzepicy może być też powikłaniem dożylnego podawania leków. Terapia polega na stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, antykoagulantów i pończoch uciskowych.

Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych zwiększa ryzyko rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ), która rozwija się w żyłach głębokich.

Dowiedz się więcej na temat:

Zakrzepica żył – objawy, które powinny wzbudzić niepokój

Objawy zakrzepicy mogą nie występować u wszystkich pacjentów z tym zaburzeniem. Charakter i stopień nasilenia dolegliwości związanych z rozwojem zakrzepicy uzależniony jest w głównej mierze od zaawansowania procesu chorobowego. Im bardziej rozległe są zmiany zakrzepowe, tym większy zastój krwi, a co za tym idzie również bardziej uciążliwe symptomy.

Zakrzepica najczęściej rozwija się w obrębie kończyn dolnych, choć może dotyczyć też dużych żył zlokalizowanych wewnątrz tułowia, np. wrotnej, śledziony, nerkowej, szyjnej. Choroba może ponadto dotyczyć aorty (np. brzusznej), która w przeciwieństwie do żyły doprowadza krew, zamiast ją odprowadzać.

Najpowszechniejsze objawy zakrzepicy nóg to:

  • tępy ból o stałym umiarkowanym natężeniu, który nasila się przy poruszaniu się,
  • obrzęk, którego lokalizacja wskazuje na umiejscowienie zmiany chorobowej,
  • podwyższony poziom ocieplenia skóry, który stanowi konsekwencję stanu zapalnego,
  • zasinienie skóry w obrębie zmian zakrzepowych, które następuje na skutek zastoju krwi żylnej i niedotlenienia tkanek. Objaw ten ustępuje po uniesieniu nóg,
  • zwiększony stopień napięcia skóry,
  • ból przy ucisku miejsca dotkniętego zmianami chorobowymi,
  • powiększenie żył powierzchownych, które stanowi konsekwencję zablokowania odpływu krwi przez żyły głębokie. Objaw ten najłatwiej można zaobserwować w pozycji pionowej,
  • zwiększona temperatura ciała, która stanowi konsekwencję procesów zapalnych toczących się w organizmie.
zakrzepica zylna
Przyczyną żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej jest tworzenie się skrzepów, które znacznie utrudniają lub całkowicie blokują przepływ krwi. Roberto Biasin/123rf.com

Zakrzepica żylna – przyczyny i czynniki ryzyka

Bezpośrednią przyczyną zakrzepicy jest tworzenie się skrzeplin krwi, które utrudniają lub całkowicie blokują przepływ krwi. Może ono nastąpić wskutek: uszkodzenia ściany żyły, zwolnienia przepływu krwi lub zaburzeń jej krzepliwości.

Uszkodzenie ściany naczynia krwionośnego zazwyczaj spowodowane jest uderzeniem, rozdęciem i nadciśnieniem w żyle. Może być ono również konsekwencją oddziaływania czynników chemicznych i toksycznych, a także nacieków nowotworowych.

Z kolei zwolnienie przepływu krwi zazwyczaj jest jednym ze skutków unieruchomienia, ciąży i porodu. Przyczyną zakrzepicy mogą być również zaburzenia procesów krzepnięcia krwi w postaci podwyższonej wartości fibrynogenu, liczby płytek krwi czy obecności przeciwciał antyfosfolipidowych.

Podstawowe czynniki ryzyka rozwoju zakrzepicy to:

  1. Wiek, który ze wszystkich czynników ryzyka ma największy wpływ na wystąpienie zakrzepicy. Dotyczy to w szczególności osób w zaawansowanym wieku. Przy czym w grupie ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej znajdują się osoby powyżej 40. roku życia. Ponadto uważa się, że większe znaczenie niż wiek mają towarzyszące mu zmiany trybu życia.
  2. Cukrzyca i miażdżyca, które są chorobami metabolicznymi. W przebiegu miażdżycy dochodzi do odkładania złogów w świetle naczyń krwionośnych, które utrudniają przepływ krwi. Mogą też odrywać się i formować skrzep. Zmiany miażdżycowe występują u osób z cukrzycą, u których dochodzi też do rozwoju zaburzeń procesów krzepnięcie krwi.
  3. Długotrwałe unieruchomienie, które znacząco wpływa na wystąpienie zakrzepicy. W takim przypadku skrzepliny, tworzą się w obrębie zatok żylnych mięśni łydki. Dotyczy to osób po zabiegach operacyjnych, a także osób często podróżujących samolotem lub samochodem.
  4. Przebyta zakrzepica żył głębokich, która predestynuje do powstawania skrzeplin w przyszłości, m.in. przez uszkodzenie zastawek żylnych i zaburzenia w przepływie krwi.
  5. Urazy, a w szczególności: złamanie kości udowej i złamanie kości miednicy. Są one groźne ponieważ skutkują długotrwałym unieruchomieniem, a niekiedy również uciśnięciem żyły przez odłamy kości.
  6. Zabiegi chirurgiczne, w tym szczególności te, które trwają dłużej niż 2 godziny i wykonywane są na kończynach dolnych.
  7. Choroby nowotworowe w przebiegu, których guzy mogą naciekać na ściany naczyń żylnych. Co więcej, komórki nowotworowe uwalniają cząsteczki, które powodują spajanie płytek krwi, a w konsekwencji – tworzenie zakrzepów.
  8. Ciąża i połóg, które według szacunków zwiększają ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej aż o 5-6 razy. W przeważającej większości przypadków zakrzepica pojawia się w pierwszym i drugim trymestrze ciąży, podczas porodu, a także kilka godzin po nim. Warto przy tym podkreślić, że ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej jest wyższe u kobiet, które urodziły już dziecko, a także u kobiet, u których wykonano cesarskie cięcie.
  9. Otyłość, która wiąże się ze zmniejszoną aktywnością fibrynolityczną osocza i ich zmniejszoną ruchliwością.
  10. Doustne środki antykoncepcyjne, których przyjmowanie kilkukrotnie zwiększa ryzyko zakrzepicy żylnej. Ma to bezpośredni związek z dawką estrogenów zawartych w tabletkach antykoncepcyjnych.
  11. Choroby, które skutkują zaburzeniami krzepnięcia, w tym głównie: czerwienica prawdziwa, nadpłytkowość i trombofilia.
  12. Zakażenie koronawirusem SARS-Cov-2 i szczepienie przeciw COVID-19 – zwiększoną skłonność do powstawania zakrzepów stwierdza się u niektórych chorych z COVID-19 (podczas gdy u innych może dochodzić do zmniejszenia krzepliwości krwi i krwawień). Przypadki zakrzepicy wystąpiły też u nielicznego grona osób, które zaszczepione przeciw nowemu koronawirusowi za pomocą preparatów AstraZeneca i Johnson&Johnson.

Sprawdź także:

Jak rozpoznać żylną chorobę zakrzepowo-zatorową? Zalecane badania

W ok. 50 procent przypadków zakrzepica kończyn dolnych przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo, dlatego też osoby, u których występuje więcej niż dwa czynniki ryzyka, powinny dbać o regularne przeprowadzanie badań.

Podstawą rozpoznania zakrzepicy jest pogłębiony wywiad lekarski, a także w razie wystąpienia wątpliwości – nieinwazyjne badania przedmiotowe, w tym:

  • badanie przepływu krwi w żyłach,
  • ultrasonografia dopplerowska,
  • pletyzmografia (ocena objętości krwi w kończynach dolnych),
  • flebografia, która polega na podaniu do żyły kontrastu w celu jej zobrazowania,
  • ocena stężenia D-dimerów, która jest stosunkowo tanim testem przesiewowym.

Zobacz również:

Na czym polega leczenie zakrzepicy? Metody fizykalne i farmakologiczne

Leczenie zakrzepicy żył głębokich powinno uwzględniać zarówno metody fizykalne, jak i farmakologiczne. Celem pierwszych z nich jest ułatwienie przepływu krwi i zniwelowanie zastoju żylnego.

Dużą skutecznością odznaczają się pończochy i opaski elastyczne o właściwościach przeciwzakrzepowych. Przy czym warto mieć świadomość, że powinny one odpowiadać kształtowi kończyn, a także wywierać ucisk, który będzie zwiększał swoją siłę w kierunku obwodowym. Podstawowym przeciwwskazaniem do stosowania pończoch i opasek elastycznych jest świeża zakrzepica żył głębokich i niedokrwienie kończyn dolnych.

Inną, fizykalną, metodą leczenia żylaków jest przerywany ucisk pneumatyczny, który wywiera się za pomocą specjalistycznego aparatu nakładanego na golenie. Większość tego typu aparatów składa się z dwóch futerałów, które w zależności od modelu i ustawień indywidualnych pompują przemiennie powietrze z różną siłą i częstotliwością. Zaletą tej metody fizykalnej jest możliwość wyciskania krwi w kierunku serca, a także brak powikłań i możliwość przeprowadzania krótkich zabiegów w warunkach domowych.

Inne fizykalne metody leczenia żylaków to:

  • unoszenie kończyn dolnych pod kątem ok. 15 stopni, dzięki czemu można znacznie poprawić szybkość przepływu krwi,
  • ruchy bierne i czynne kończyn dolnych w stawie skokowym,
  • wczesne uruchamianie chorych po zabiegach operacyjnych.

Wielu badaczy uważa, że znacznie skuteczniejsze od fizykalnych metod leczenia zakrzepicy są metody farmakologiczne, których działanie polega w głównej mierze na stosowaniu leków przeciwzakrzepowych. W terapii przeciwzakrzepowej wykorzystuje się m.in.: heparynę niefrakcjonowaną, heparynę drobnocząsteczkową, pośrednie inhibitory czynnika Xa i antagonistów witaminy K. Skuteczność tych leków uzależniona jest od wielu czynników. Badacze z American College of Chest Physicians (ACCP) opracowali zalecenia, których przestrzeganie znacząco poprawia działanie leków przeciwzakrzepowych.

Czytaj: Popularny lek przeciwzakrzepowy na raka. Działanie zauważono u pacjentów onkologicznych

Najpowszechniejsze leki przeciwzakrzepowe to:

  1. Heparyny niefrakcjonowanej, które podawane są w formie zastrzyku w tkankę podskórną brzucha (w część przednio-boczną). Ryzykiem związanym z infekcją jest wstrzyknięcie domięśniowe, które może skutkować powstawaniem krwiaków.
  2. Heparyny drobnocząsteczkowe, które należy podawać podskórnie podobnie jak heparyny niefrakcjonowane. Ich zaletą jest wysoka tolerancja i stosunkowo mały wpływ na liczbę płytek krwi.
  3. Antagoniści witaminy K, których podanie uzależnione jest od wskaźnika INR. Przeciwwskazaniem do ich podania jest INR >20.
  4. Inne antykoagulanty, które należy stosować ze szczególną ostrożnością ze względu na długą listę przeciwwskazań i skutków ubocznych.
  5. Inhibitory trombiny, w tym m.in. dabigatran, który jest lekiem ze wskazaniem do stosowania w celu zapobiegania udarom mózgu i epizodom migotania przedsionków.

Przeczytaj również:

Podstawowe przeciwwskazania do stosowania leków przeciwzakrzepowych to:

  • skaza krwotoczna,
  • krwawienie,
  • tętniak rozwarstwiający aorty,
  • kwotoczny udar mózgu,
  • infekcyjne zapalenie wsierdzia,
  • małopłytkowość poheparynowa,
  • choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy,
  • nowotwór ośrodkowego układu nerwowego,
  • ciężka niewydolność wątroby,
  • wysokie ryzyko intensywnego krwawienia.

Źródła:

  • Jędrusik P., Leczenie zakrzepicy żył głębokich: odpowiedzi na siedem najważniejszych pytań. Medycyna po Dyplomie. 2011; 20: 65-74.
  • Wojtukiewicz M.Z., Sierko E., Tomkowski W., et.al., Wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u chorych na nowotwory. Onkologia w Praktyce Klinicznej – Edukacja. 2016; 2: 73-101.
  • Madźiarz A., Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – epidemiologia i profilaktyka. Current Gynecologic Oncology. 2015; 13: 191-200.

Miej ciśnienie pod kontrolą

Materiały promocyjne partnera
Dodaj firmę
Logo firmy Narodowy Fundusz Zdrowia Centrala
Warszawa, ul. Rakowiecka 26/30
Autopromocja
emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści (5) - oszustwo na kartę NFZ

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na stronazdrowia.pl Strona Zdrowia