Złamanie kości – objawy i rodzaje. Czy wiesz, jak udzielić pierwszej pomocy przy złamaniu? Kto jest narażony na częstsze urazy kości

Złamania kości to przerwanie tkanki kostnej następujące pod wpływem działania siły, przekraczającej mechaniczną wytrzymałość struktury kości. Złamanie najczęściej przebiega z uszkodzeniem przylegających tkanek miękkich – mięśni, tkanki tłuszczowej, skóry. Jeśli kość przebija skórę, mówi się o złamaniu otwartym, natomiast gdy pękniętej kości nie widać o złamaniu zamkniętym.

Do objawów złamania należą:

• silny i nasilający się ból,
• bolesność towarzysząca wykonywaniu ruchów w stawie objętym urazem,
• silny obrzęk,
• krwiak lub zasinienie,
• charakterystyczne trzeszczenie, wynikające z tarcia odłamków kostnych,
• ruchomość wzdłuż kości.

Zobacz także: Lek przeciwbólowy wycofany ze sprzedaży przez GIF. Może zawierać odłamki szkła. Jest niebezpieczny dla pacjentów i personelu medycznego

Jeżeli złamanie dotyczy kończyny, dochodzi do nienaturalnego ułożenia nogi lub ręki. Pojawia się jednocześnie zniekształcenie zarysu kończyny w obszarze złamania. Gdy doszło złamania otwartego, pojawia się rana otwarta, z której wystają kawałki kości, natomiast w przypadku złamania zamkniętego – widoczny jest tylko zmieniony kształt kończyny.

Złamania kości można podzielić ze względu na mechanizm, który doprowadził do wystąpienia urazu kości. Są to:

• złamanie w następstwie zgięcia – najczęściej dotyczą trzonów, czyli najwęższych części kości długich (np. złamanie kości udowej, strzałkowej lub piszczelowej). W następstwie urazu dochodzi do zgięcia pod znacznym kątem i w następstwie pęknięcia kości,
• złamanie w następstwie skręcenia – części złamanej kości są obrócone wobec siebie wzdłuż osi,
• złamanie w następstwie oderwania (złamania awulsyjne) – występują w sytuacji, gdy przyczepy więzadeł i mięśni są mocniejsze niż dana kość. W takim przypadku, nagłe napięcie więzadła lub mięśnia doprowadza do oderwania przyczepu,
• złamanie na skutek przesunięcia – pod wpływem urazu, dochodzi do przesunięcia jednej części kości względem drugiej.

Czytaj także: Kawa, herbata i białko chronią kobiety przed złamaniem kości? Niewielka zmiana diety może zmniejszyć ryzyko złamania szyjki kości udowe

Uraz może też wywołać nadłamanie lub wgniecenie kości. O takiej sytuacji mówimy, gdy nie doszło do całkowitego przerwania przekroju poprzecznego kości.

Złamanie należy różnicować, także ze względu na przebieg szczeliny. Pod tym względem, wyróżnia się następujące typy złamań:

• złamanie skośne,
• złamanie poprzeczne,
• złamanie spiralne.

Kolejny podział wyróżnia złamania proste – gdy w linii złamania występują 2 odłamy z przemieszczeniem odłamów kostnych i złamanie z przemieszczeniem, gdy, odłamany kostne są od siebie oddalone.

Skręcenia często są ignorowane przez osoby, które doznały urazu, co wynika z błędnego rozpoznania. Różnice między złamaniem, a skręceniem, czy zwichnięciem są jednak dość wyraźne. Odczuwany jest ból o niezbyt dużym nasileniu, a po kilku godzinach od wystąpienia urazu pojawia się niewielki obrzęk i zasinienie.

Zwichnięcie doprowadza do całkowitej utraty kontaktu między powierzchniami stawowymi. Zauważalna jest deformacja stawu i szybko postępujący obrzęk. Osoba, która doznała urazu, odczuwa silny ból. Wykonanie ruchu jest praktycznie niemożliwe, a każda próba wiąże się z wyraźnym nasileniem dolegliwości bólowych.

Bez względu na rodzaj urazu, wskazana jest wizyta na ostrym dyżurze – gdzie lekarz postawi ostateczną diagnozę. W celu rozpoznania urazu lekarz w pierwszej kolejności sprawdza tętno i reakcję na bodźce uszkodzonej kończyny.

Następnie wykonywane jest badanie RTG w minimum dwóch projekcjach. W niektórych sytuacjach zlecany jest rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. W celu oceny stopnia uszkodzenia tkanek miękkich wykonywane jest badanie USG.

Złamania kości mogą doprowadzić do uszkodzenia powłok skórnych. W takiej sytuacji należy mówić o złamaniu otwartym. Tego typu urazy są szczególnie niebezpieczne, ze względu na możliwość wystąpienia silnego krwotoku i zainfekowania powstałej rany. Infekcja może stać się przyczyną utrudnionego gojenia się złamania.

W niektórych przypadkach, zakażenie doprowadza do wystąpienia posocznicy. Z kolei ucieczkę krwi z naczyń krwionośnych należy możliwe szybko zatamować, gdyż duża utrata krwi może doprowadzić do poważnych konsekwencji.

Złamanie otwarte wymaga specjalistycznego podejścia. Przede wszystkim konieczne jest zawiadomienie pogotowia. Podczas oczekiwania na przybycie specjalistów, należy zadbać o prawidłowe zabezpieczenie rany – szczególnie gdy następuje silne krwawienie.

Kończynę koniecznie należy umieścić wyżej niż serce. Wskazane jest wykonanie jałowego opatrunku z minimalnym naciskiem. W przypadku braku jałowych przedmiotów, należy skorzystać z najmniej zabrudzonej części ubrania. Gdy z rany wystaje kość należy równolegle z dwóch jej stron, przyłożyć jałowy opatrunek i zwinąć ranę bandażem. W dalszej kolejności wskazane jest unieruchomienie dwóch sąsiadujących stawów, w obrębie których doszło do złamania.

Złamania kości osłabionej lub uszkodzonej przez toczący się proces chorobowy, to tzw. złamania patologiczne. Chorobami, które najczęściej doprowadzają do tego typu złamań są:

• osteomalacja – rozmiękanie kości,
• osteoporoza – powszechna u kobiet po menopauzie i u osób starszych,
• osteodystrofia nerkowa – stan zaburzonego wydalania fosforanów z moczem, przybiega z upośledzeniem aktywacji witaminy D w nerkach, która jest niezbędna w procesie mineralizacji kości. Towarzyszy przewlekłej chorobie nerek,
• nowotwory – pierwotne guzy kości lub przerzuty nowotworowe do kości,
• wrodzona łamliwość kości – to nieuleczalna choroba, która utrudnia prawidłowe funkcjonowanie,
• zmiany zwyrodnieniowe tkanki kostnej (wrodzone lub nabyte).

U osoby chorej na jedną z wymienionych chorób struktura kości jest osłabiona, co powoduje, że może ulec złamaniu pod wpływem działania nawet niewielkiej siły. Do poważnego urazu może doprowadzić choćby pozornie niegroźny upadek, lekkie uderzenie o meble lub żartobliwe popchnięcie.

Złamania kości mogą wystąpić bez względu na wiek i płeć, jednak wyróżnia się pewne grupy osób, u których ryzyko złamania jest wyższe niż u innych.

1. Szczególnie narażone na tego typu urazy są osoby starsze chore na osteoporozę. Miejscem dotkniętym zdecydowanie najczęstszymi jest złamanie kości udowe w jej najwęższym i najdelikatniejszym miejscu – szyjce.
2. Złamanie kości łódeczkowatej (to jedna z kości nadgarstka) stosunkowo często występuje podczas upadku, kiedy w celu ochrony, próbujemy wylądować na dłoniach. Tego typu urazy dotyczą sportowców oraz dzieci. Ze względu na wyraźną utratę masy kostnej, na złamania kości nadgarstka narażone są kobiety po menopauzie.
3. Na złamanie kości narażone są również osoby, u których występują liczne mikrourazy, będące następstwem rozciągniętych w czasie przeciążeń. W takiej sytuacji należy mówić o złamaniu przewlekłym. Na tego typu urazy narażeni są czynni sportowcy, zwłaszcza osoby biegające po twardym podłożu. Z tego względu początkujący biegacze powinni rozsądnie wybierać trasy biegowe – lepiej biegać po ziemi lub na stadionach z odpowiednią, gumową nawierzchnią, niż po chodniku.
4. Złamania stanowią też częste urazy wśród dzieci między 7. a 10. rokiem życia. Wynikają one ze wzmożonej aktywności ruchowej maluchów, które nie mogą usiedzieć na miejscu. Złamania spowodowane są wówczas z powodu przewrócenia, potknięcia – upadu, zarówno na płaskiej nawierzchni w trakcie biegu lub zabawy, jak i z wysokości. Dla dzieci charakterystyczne jest tzw. złamanie zielonej gałązki (podokostnowe). Okostna to tkana z zewnątrz pokrywająca kość – jest najbardziej widoczna. Gdy dojdzie do złamania podokostnowego, okostna pozostaje nienaruszona albo dochodzi do tego wyłącznie z jednej strony, a złamaniu ulegają tkanki znajdujące się pod nią.

Złamania kości są leczone stosownie do stopnia i rodzaju urazu. W pierwszej kolejności lekarz ręcznie nastawia odłam obwodowy w osi odłamu głównego. Następnie, dwa sąsiadujące stawy są unieruchamiane w opatrunku gipsowym, aż do czasu zrośnięcia się urazu. Jeżeli zachodzi taka konieczność, wdrażana jest rehabilitacja. Alternatywą dla opatrunku gipsowego są zewnętrzne aparaty, unieruchamiające odłamki kostne.

W niektórych przypadkach złamanie wymaga podjęcia leczenia operacyjnego. Dotyczy to złamań otwartych i powikłanych (gdy doszło do uszkodzenia nerwów lub naczyń krwionośnych). Operacja jest też konieczna w sytuacji, gdy doszło do wystąpienia złamania zamkniętego, jednak nie ma możliwości utrzymania nastawionych odłamów. W takiej sytuacji, odłamy łączy się metalowymi płytkami, gwoździami śródszpikowymi lub wkrętami. W niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie stabilizacji w postaci wprowadzanego przez skórę drutu Kirschnera.