Tabletki z jodem to środek awaryjny. Konieczne są środki ostrożności. Jak działa jodek potasu i jod radioaktywny w leczeniu chorób tarczycy?

Piotr Sawicki
Tabletki z jodem są dystrybuowane po całej Polsce, by były dostępne do podania ludności na wypadek skażenia radioaktywnego.
Tabletki z jodem są dystrybuowane po całej Polsce, by były dostępne do podania ludności na wypadek skażenia radioaktywnego. Alex Green/pexels.com
Jod w tabletkach to nie tylko środek leczniczy, ale także prewencyjny. Ponieważ blokuje wchłanianie radioaktywnego izotopu jodu-131, który jest częścią skażenia radioaktywnego, stosuje się go zapobiegawczo, by chronić tarczycę. Tabletki z jodem rozsyłane są po całej Polsce na wypadek ewentualnej katastrofy związanej z wojną na Ukrainie, wzrosło też zainteresowanie tym suplementem diety. W żadnym wypadku nie należy jednak przyjmować go „na wszelki wypadek”, gdyż grozi to poważnymi powikłaniami! Wyjaśniamy, jak działa jod i jodek potasu, a także jod radioaktywny, jaką pełnią rolę w leczeniu chorób tarczycy oraz jakie środki ostrożności należy podjąć przy ich zażywaniu.

Spis treści

Co zawiera jod w tabletkach?

Tabletki z jodem zawierają ten pierwiastek w nieorganicznej formie jodku potasu (KI). Dostępne postaci to także jodek sodu (NaI) oraz wyciągi z bogatych w ten pierwiastek alg morskich, m.in. brunatnic takich jak listownice (kelp). Związki jodu są też łączone w preparatach z hormonami tarczycy.

Tylko nieorganiczne formy jodu są stosunkowo bezpieczne dla zdrowia, gdy przyjmuje się je w formie suplementu diety. Jodek potasu stosuje się w dawkach wynoszących nawet 2-5 mg dziennie. Nie zaleca się natomiast przyjmowania organicznych form jodu, ponieważ mogą wpływać niekorzystnie na zdrowie – ich przemiany generują reakcje wolnorodnikowe w organizmie i uszczuplają rezerwy wewnętrznych antyoksydantów ustrojowych.

Szkodliwe działanie mają nadmierne dawki jodu, zwłaszcza przyjmowane bez kontroli lekarza, a także mniejsze ilości, ale stosowane długotrwale. Suplementacja diety tym pierwiastkiem jest niebezpieczna zwłaszcza w przypadku nadczynności oraz raka tarczycy.

Jodek potasu występuje również w formie płynu Lugola, gdzie jego gorzki i metaliczny smak jest o wiele bardziej wyczuwalny niż w tabletkach.

Dla właściwego wykorzystania jodu w organizmie niezbędne jest odpowiednie spożycie innych składników odżywczych, m.in. selenu, magnezu, miedzi, witaminy B2 oraz niacyny.

Ponieważ jod ma działanie antyseptyczne (niszczy m.in. bakterie, grzyby i ameby), roztwór jego soli potasowej stosuje się również do dezynfekcji ran, leczenia owrzodzeń nóg, paradontozy, infekcji oczu czy tych intymnych.

Za co odpowiada jod w organizmie?

Jod to pierwiastek śladowy, który występuje w organizmie w ilości zaledwie 30-50 mikrogramów. Ok. 75 proc. tej ilości organizm przechowuje w tarczycy, gdzie jod jest niezbędny do produkcji hormonów takich jak tyroksyna (T4) i trijodotyronina (T3).

Odpowiednia ilość jodu jest kluczowa dla prawidłowej pracy tarczycy, która reguluje metabolizm, funkcjonowanie układu nerwowego, mięśniowego i nerek, przemiany nienasyconych kwasów tłuszczowych czy temperaturę ciała.

Chociaż zapotrzebowanie na jod wynosi jedynie 150-200 mikrogramów dziennie, wiele osób cierpi na jego niedobory pomimo obowiązkowego jodowania sprzedawanej w Polsce soli spożywczej. Powodem jest niski poziom tego pierwiastka w żywności, znaczna odległość zamieszkania od morza, gdzie występuje wysokie stężenie jodu w powietrzu, a także niedostateczne spożycie ryb morskich.

Dla kogo jest jod w tabletkach?

Jod w tabletkach stosuje się przede wszystkim u osób z niedoborem jodu. Niedostateczna ilość tego pierwiastka w organizmie jest jedną z przyczyn rozwoju niedoczynności tarczycy.

Niedoczynność tarczycy prowadzi do rozwoju szeregu dolegliwości oraz do powiększenia tego gruczołu, czyli powstania wola. Wywołuje chroniczne zmęczenie, senność, problemy z koncentracją, spłycenie oddechu, szybkie męczenie się przy wysiłku, bóle mięśni, bezsenność, niepłodność, przyrost masy ciała, opuchnięcie ciała spowodowane zatrzymywaniem wody w organizmie, problemy z kondycją skóry, włosów i paznokci, a także uczucie ciągłego zimna.

U dzieci niedobór jodu u dzieci spowalnia rozwój fizyczny i psychiczny, m.in. obniża IQ, ogranicza zdolność uczenia się. U dorosłych jest też częstą przyczyną problemów z płodnością i utrzymaniem ciąży, jak również ma związek z rozwojem nowotworów. Odpowiednia ilość jodu jest niezbędna do produkcji związku wywołującego śmierć wadliwych komórek, wytwarzanego nie tylko w tarczycy, ale także tkankach piersi, prostaty, jelita i układu nerwowego.

Tabletki z jodem stanowią też awaryjny środek ochronny w stosunku do tarczycy, który podaje się w sytuacjach skażenia promieniotwórczego.

Kiedy zaleca się tabletki z jodem?

Jod w tabletkach zaleca lekarz, choć zawierające go preparaty można też kupić bez recepty. Stosuje się go w przypadku chorób takich jak m.in.:

  • niedobór jodu, zwłaszcza w przypadku niemowląt, dzieci i młodzieży, kobiet ciężarnych oraz karmiących,
  • choroby tarczycy, takie jak niedoczynność wywołana niedoborem jodu lub nieprawidłowym metabolizmem tego pierwiastka,
  • ochrona tarczycy przed goitrogennymi – związkami wolotwórczymi w nadmiarze, które pochodzą m.in. w warzyw krzyżowych (takich jak kapusta, brukselka czy brokuł) i wiążą jod z pożywienia,
  • ochrona tarczycy przed gromadzeniem i działaniem jodu radioaktywnego, stosowana w przypadku skażenia promieniotwórczego (nie zaleca się jednak jego przyjmowania profilaktycznego bez konkretnego zagrożenia),
  • ból piersi (mastalgia) i bolesność ich tkanki włóknistej,
  • choroby grzybiczne skóry, takie jak sporotrychoza.

Zobacz także:

Leczenie jodem – skutki uboczne

Jod w postaci suplementu diety przyjmowany w zalecanych dawkach jest bezpieczny dla zdrowia, niemniej wywołuje nieprzyjemne skutki uboczne, m.in.:

  • nudności,
  • ból żołądka,
  • biegunkę,
  • katar,
  • ból głowy,
  • metaliczny posmak w ustach.

U ludzi wrażliwych na jod, do których należą osoby z chorobami autoimmunologicznymi (np. Hashimoto, która dotyczy tarczycy), mogą pojawić się znacznie bardziej dotkliwe działania niepożądane, m.in.:

  • opuchlizna ust i twarzy,
  • ból zębów i dziąseł,
  • pieczenie w jamie ustnej i przełyku,
  • powstawanie siniaków i krwotoków,
  • gorączka,
  • bóle stawów,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • reakcje alergiczne, m.in. wysypka,
  • szok anafilaktyczny, mogący prowadzić do zgonu.

Przeczytaj również:

Należy pamiętać, że przyjmowanie zbyt dużych dawek jodu ma niekorzystny wpływ na zdrowie.

Górny tolerowany limit pobrania zależy od wieku i wynosi:

  • dzieci w wieku 1-3 lata – 200 mcg dziennie,
  • dzieci w wieku 4-8 lat – 300 mcg dziennie,
  • dzieci w wieku 9-13 lat – 600 mcg dziennie,
  • nastolatki i młodzież (13-18 lat) – 900 mcg dziennie,
  • dorośli, w tym kobiety w ciąży i karmiące – powyżej 1100 mcg (1,1 mg) dziennie.

Tabletki z jodem – środki ostrożności

Przyjmowanie suplementów diety z jodem wraz z niektórymi lekami może prowadzić do ich niepożądanych interakcji. Nie należy łączyć ich z farmaceutykami takimi jak:

  • leki przeciw nadczynności tarczycy,
  • związki litu,
  • leki moczopędne,
  • leki przeciw nadciśnieniu, m.in. inhibitory ACE.

Kiedy stosuje się jod radioaktywny?

Leczenie jodem radioaktywnym stosuje się w terapii nadczynności tarczycy i jako alternatywę dla leczenia chirurgicznego. Ponieważ organ ten gromadzi jod, wchłania również jego izotop promieniotwórczy I-131. Prowadzi to do częściowego zniszczenia komórek tarczycy, zmniejszenia się wola i zahamowania nadprodukcji hormonów.

Działanie jodu radioaktywnego jest miejscowe i nie powoduje działań ubocznych związanych z promieniowaniem. Po pewnym czasie jest on wydalany z organizmu. Do działań niepożądanych tej metody leczenia należy jednak uzyskanie zbyt niskiego poziomu hormonów tarczycy i rozwoju niedoczynności tego narządu. Wymaga on leczenia hormonalnego. W tym celu podaje się pacjentowi TSH i jest to terapia skuteczna oraz bezpieczna.

Jak przebiega leczenie jodem radioaktywnym? Najwięcej czasu zajmuje zakwalifikowanie się do zabiegu. Należy wykonać niezbędne badania badania krwi (w tym oznaczenie poziomu hormonów tarczycy), pomiar zdolności wychwytu jodu radioaktywnego przez tarczycę, scyntygrafię oraz USG tarczycy, i ew. biopsję w kierunku zmian nowotworowych. Terapia jest niedostępna dla kobiet w ciąży i karmiących.

Po przyjęciu jodu radioaktywnego nie występuje konieczność hospitalizacji, ale pacjent musi zachować odpowiednie środki ostrożności. Zaleca się, by przez 2-3 tygodnie unikać towarzystwa innych ludzi (a zwłaszcza kontaktu z dziećmi i kobietami w ciąży). Ponieważ jod w tym czasie jest intensywnie wydalany z organizmu, zaleca się wzmożoną higienę ciała, dokładne mycie po sobie prysznica i wanny, kilkukrotne spłukiwanie toalety, częste mycie rąk i wstrzemięźliwość seksualną. Po przyjęciu tabletki konieczne są wizyty kontrolne, pierwsza po 3 miesiącach.

Uzupełnij domową apteczkę

Dodaj firmę
Logo firmy Główny Inspektorat Sanitarny
Warszawa, Targowa 65
Autopromocja
emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny przyznana

Komentarze

Komentowanie artykułów jest możliwe wyłącznie dla zalogowanych Użytkowników. Cenimy wolność słowa i nieskrępowane dyskusje, ale serdecznie prosimy o przestrzeganie kultury osobistej, dobrych obyczajów i reguł prawa. Wszelkie wpisy, które nie są zgodne ze standardami, proszę zgłaszać do moderacji. Zaloguj się lub załóż konto

Nie hejtuj, pisz kulturalne i zgodne z prawem komentarze! Jeśli widzisz niestosowny wpis - kliknij „zgłoś nadużycie”.

Podaj powód zgłoszenia

Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.
Wróć na stronazdrowia.pl Strona Zdrowia