Salmonella – co to jest, gdzie występuje, jakie są objawy zatrucia? Sprawdź, jak leczyć i jak się chronić przed salmonellozą!

Salmonellą zakazić się można jedząc skażone bakteriami produkty spożywcze, przede wszystkim produkty białkowe, w których świetnie ona się rozwija i może przetrwać przez długi czas. Szczególnie uważać trzeba na surowe mięso i jego przetwory, nabiał, surowe jaja oraz produkty je zawierające. Najskuteczniejszym sposobem ochrony przed zakażeniem pałeczkami salmonelli jest zachowanie zasad higieny w żywieniu.

Zatrucia pokarmowe są poważnym zagrożeniem dla zdrowia, ponieważ nie tylko prowadzą do odwodnienia organizmu z powodu biegunki i wymiotów, ale mogą też spowodować zapalenie stawów oraz zakażenie narządów wewnętrznych, a nawet sepsę.

Zatrucia pokarmowe spowodowane bakteriami z rodzaju salmonella należą do najczęstszych.

Zakażenie żywności może nastąpić na etapie produkcji, może też być spowodowane nieprzestrzeganiem zasad higieny w miejscu, gdzie jedzenie jest przygotowywane i wydawane – na przykład w restauracjach, jadłodajniach czy ulicznych budkach z ciastkami i lodami.

Przyczyną zatrucia pokarmowego tego typu może też być zjedzenie mięsa chorego zwierzęcia lub wypicie zakażonego mleka, a także zjedzenie nabiału wyprodukowanego z mleka pochodzącego od chorego zwierzęcia. Częstym źródłem zakażenia salmonellą są też jajka zanieczyszczone odchodami lub pochodzące od chorych kur. Dotyczy to produktów surowych, ponieważ bakterie te giną podczas obróbki termicznej już w temperaturze 65 stopni Celsjusza.

Zatrucie pokarmowe może też pojawić się na skutek niemycia lub niezbyt dokładnego umycia rąk przed jedzeniem albo podaniem jedzenia.

Na zakażenie najbardziej narażone są noworodki, niemowlęta, małe dzieci, pacjenci szpitali, osoby o obniżonej odporności oraz pacjenci przyjmujący antybiotyki. U tych pacjentów zakażenie pałeczkami salmonelli i wywołane przez nie zatrucie pokarmowe przebiegają zazwyczaj najciężej.

Salmonella jest bardzo groźną bakterią, ponieważ oprócz zatrucia pokarmowego może spowodować także tyfus oraz dur rzekomy.

Najczęstszą przyczyną zatrucia jest brak higieny w przechowywaniu i przygotowywaniu żywności.

Salmonelloza nazywana jest czasem „chorobą brudnych rąk”, ponieważ bakterie salmonelli obecne są w kale. Z tego względu należy zawsze dokładnie myć ręce po skorzystaniu z toalety.

Salmonella szczególnie lubi produkty spożywcze białkowe, takie jak mięso i nabiał – są one doskonałą pożywką dla rozwoju tych drobnoustrojów. Może jednak także znajdować się na skórce warzyw lub owoców, jeśli zostały one zanieczyszczone odchodami zwierzęcymi lub jeśli miały styczność z zakażonymi produktami, na przykład w sklepie albo w lodówce.

Nosicielami tej bakterii są też popularne miejskie gołębie i inne ptaki, dlatego zawsze bardzo dokładnie trzeba myć ręce, jeśli miało się kontakt z ich odchodami, o co nietrudno w parku czy na skwerze. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, które dotykają na spacerze różnych przedmiotów, a następnie wkładają ręce do buzi. Badania naukowe pokazują też, że prawie połowa populacji żółwi ma pałeczki salmonelli.

Wysoki odsetek nosicielstwa występuje także u gadów. Jeśli więc mamy takie zwierzę w domu lub jeśli odwiedzamy kogoś, kto hoduje żółwia albo jaszczurkę, należy umyć ręce po kontakcie ze zwierzakiem lub po dotykaniu jego terrarium. Niedopuszczalne jest też wylewanie wody z akwaterrariów dla żółwi wodnych do zlewu kuchennego oraz podawanie zwierzętom wody i jedzenia z naczyń, z których następnie korzystają ludzie.

Zatrucie pokarmowe u dziecka i osoby dorosłej przebiega w zasadzie podobnie, przy czym u małych dzieci może mieć groźniejsze skutki z uwagi na ich niewykształconą odporność.

Objawy salmonellozy u człowieka pojawiają się po około 8 godzinach od zjedzenia zakażonych tą bakterią produktów żywnościowych. Są to:

• gorączka,
• ból brzucha,
• biegunka,
• wymioty.

Objawy u niemowlaka i noworodka są szczególnie niebezpieczne, ponieważ tak młody organizm nie radzi sobie jeszcze dobrze z chorobotwórczymi mikroorganizmami. Szybko może dojść do odwodnienia oraz do zagrażającego życiu dziecka stanu uogólnionego zakażenia bakteryjnego.

Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia pokarmowego wywołanego pałeczkami salmonelli u starszych dzieci i dorosłych polega na podaniu węgla leczniczego i odpowiednim nawadnianiu organizmu. Należy zastosować lekkostrawną dietę, a najlepiej przez dzień lub dwa się przegłodzić. Można stosować preparaty nawadniające i elektrolitowe dostępne w aptekach bez recepty.

Jeśli objawy zatrucia nie ustępują w ciągu trzech dni lub jeśli są wyjątkowo ciężkie, należy skonsultować się z lekarzem. Niektóre przypadki zatrucia salmonellą wymagają leczenia antybiotykami, a nawet pobytu w szpitalu. Dotyczy to zwłaszcza małych dzieci, niemowląt oraz osób z obniżoną odpornością i po zabiegach.

Domowe leczenie zatrucia salmonellą to przede wszystkim dieta, odpoczynek, przyjmowanie węgla leczniczego i preparatów nawadniających i elektrolitowych. Na gorączkę, szczególnie u dziecka, można podać leki przeciwgorączkowe dostępne bez recepty.

Jeśli takie leczenie nie działa, konieczna jest wizyta u lekarza i zrobienie posiewu, żeby dokładnie dobrać odpowiedni i skuteczny antybiotyk.

Nie należy zapominać, że zatrucie salmonellą to poważny stan, zwłaszcza u małych dzieci. W takim przypadku nie warto czekać aż objawy się nasilą – należy jak najszybciej skontaktować się z pediatrą, który oceni czy stan dziecka jest na tyle poważny, że konieczne jest wdrożenie terapii antybiotykiem, czy wystarczy domowe leczenie zatrucia.

Salmonelloza u kobiet w ciąży daje dokładnie takie same objawy jak u innych osób, jest jednak o tyle niebezpieczna, że może doprowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu, sepsy oraz do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych ciężarnej kobiet.

Leczenie zatrucia pokarmowego u kobiety w ciąży polega przede wszystkim na nawadnianiu organizmu i odpoczynku oraz przestrzeganiu lekkostrawnej diety. Można podawać węgiel leczniczy. W przypadkach ciężkiego zatrucia pokarmowego wywołanego bakteriami salmonelli włączana jest terapia antybiotykami (ampicylina), ponieważ zagrożenia nieleczonej salmonellozy w ciąży są większe niż ewentualne ryzyko antybiotykoterapii.

Metody profilaktyczne, chroniące przed zatruciem pokarmowym wywołanym przez pałeczki salmonelli, to przede wszystkim przestrzeganie zasad higieny w żywieniu.

Bakterie te giną w temperaturze 65 stopni Celsjusza, warto więc podgrzewać potrawy przed ich podaniem, dokładnie dopiekać mięso i dogotowywać jajka.

Salmonella nie lubi też niskiej temperatury, więc aby ustrzec się zakażenia żywności, należy przechowywać ją w lodówce, a najlepiej w zamrażalniku. Dotyczy to zwłaszcza produktów surowych lub przygotowanych z użyciem surowych jaj.

Nie powinno się rozmrażać i ponownie zamrażać jedzenia. Zwłaszcza mięso, drób, ryby i lody nie mogą być pod żadnym pozorem ponownie zamrażane.

Pasty jajeczne, majonez i sałatki z majonezem, ryby i surowe mięso (na przykład tatar) nie powinny zbyt długo być wystawiane w temperaturze pokojowej – dotyczy to na przykład przyjęć, kiedy potrawy zbyt długo stoją na stole.

Jeśli surowe mięso i jaja przechowywane są w lodówce, nie powinny mieć styczności z innymi produktami, których nie gotujemy przed podaniem, na przykład z owocami.

Jajka przed gotowaniem należy dokładnie umyć, a jeśli używamy ich na surowo, skorupkę warto jest przed rozbiciem sparzyć wrzątkiem. Bakterie salmonelli bardzo dobrze czują się na drewnianych deskach do krojenia, więc produkty takie jak surowe mięso warto jest kroić na deseczce plastikowej albo z hartowanego szkła.

Nóż i deska do krojenia mające kontakt z surowym mięsem powinny być po każdym użyciu dokładnie umyte i wyparzone gorącą wodą.

Przed zakażeniem salmonellą skutecznie chroni też mycie rąk po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem i przed podaniem jedzenia innym osobom.

Od pracowników lokali, w których przygotowywana i podawana jest żywność (w tym cukierni i lodziarni) wymagane jest posiadanie aktualnej książeczki sanepidowskiej, stwierdzającej między innymi brak nosicielstwa salmonelli. Warto jednak wiedzieć, że nie wszyscy pracownicy lokali gastronomicznych wchodzą w posiadanie takiej książeczki legalnie, to jest wykonując wymagane badania – dokument ten można kupić w internecie za kilkadziesiąt złotych.

Z tego względu, jeśli lokal budzi nasze zastrzeżenia pod względem czystości, a jedzenie w nim serwowane nie wydaje się zbyt świeże, lepiej powstrzymać się od konsumpcji. Dotyczy to zwłaszcza wszelkich sałatek z majonezem, lodów i deserów przygotowanych z użyciem surowych jaj. Nosicielstwo salmonelli powoduje jednak, że osoba będąca nosicielem i podająca nawet świeże jedzenie, może je zarazić chorobotwórczymi drobnoustrojami.

Zasada mycia rąk i przestrzegania higieny bezwzględnie obowiązuje w miejscach takich jak szpital, gdzie szczególnie łatwo zarazić się tą bakterią oraz innymi groźnymi dla zdrowia mikrobami.

Kulisy zdrowia: Zatrucie grzybami. Objawy. Co zrobić?