Węgiel aktywny – środek na biegunkę, do oczyszczania skóry i wybielania zębów. Jakie ma właściwości i jak przygotować maseczkę z węgla?

Węgiel aktywny, zwany też aktywowanym, leczniczym i medycznym, to materiał węglowy o wysokiej porowatości, a co za tym idzie – o silnie rozwiniętej powierzchni właściwej. Dzięki temu ma właściwości adsorbujące, czyli pochłaniające, i wyłapuje z cieczy i gazów cząsteczki toksyn i komórki bakterii.

Ze względu na swoje działanie pochłaniające, węgiel aktywny jest używany m.in. filtrach wody czy pochłaniaczach bakterii i zanieczyszczeń z powietrza, np. w lodówkach czy maseczkach antysmogowych.

Węgiel aktywny jest otrzymywany w wyniku specjalnej obróbki termicznej z uwzględnieniem etapu usuwania substancji rakotwórczych, które występują we wszystkich innych postaciach tej substancji. Z tego powodu do spożycia i zastosowania na skórę nadaje się tylko i wyłącznie węgiel leczniczy. Jest dostępny w aptekach i drogeriach w postaci prasowanych tabletek i kapsułek.

Właściwości węgla aktywnego znał już Hipokrates; do dziś środek ten stosowany jest najczęściej w celu zwalczania biegunek i powodujących je zatruć bakteriami, wytwarzanymi przez nie toksynami, niektórymi lekami i substancjami chemicznymi. Pomaga też ograniczyć objawy wzdęć i niestrawności.

Fizykochemiczne właściwości węgla aktywnego powodują wiązanie większości substancji znajdujących się w układzie pokarmowym – bakterii, toksyn, związków drażniących, białek, gazów jelitowych oraz niektórych leków i substancji chemicznych. Pozwala to skutecznie zahamować ich wchłanianie i powoduje ich wydalanie w postaci unieczynnionej.

Z podaniem węgla nie trzeba czekać do wystąpienia biegunki – pierwszym symptomem jest często silny ból żołądka. Może być on wynikiem niewłaściwej higieny rąk bądź niepewnego pochodzenia spożywanej żywności. Jak najszybsze przyjęcie węgla można zapobiec rozwojowi infekcji i wystąpieniu objawów jelitowych.

W przypadku biegunki u dorosłych i dzieci powyżej dwunastego roku życia, węgiel medyczny podaje się w dawce 3-6 g co godzinę. Takie leczenie można powtórzyć do czterech razy dziennie.

Lżejsze zatrucia pokarmowe i wzdęcia wymagają podania mniejszej dawki węgla. Wystarczy, że będzie to około 1 g kilka razy w ciągu dnia. Kurację przerywamy, gdy nastąpi poprawa stanu zdrowia. Szybsze działanie węgla uzyskamy, gdy tabletkę pogryziemy, a następnie połkniemy.

Wygodną formą spożycia węgla, preferowana przez dzieci i osoby mające problem z połykaniem tabletek bądź kapsułek, jest też jego zawiesina wodna. Należy jednak pamiętać, że w przypadku młodszych dzieci nie zaleca się samodzielnego leczenia biegunek. Także podanie węgla najlepiej konsultować z lekarzem.

Leczenie biegunek za pomocą węgla aktywnego jest procesem nawet kilkudniowym. Wiele zależy od nasilenia problemu. Jest to środek naturalny, więc w porównaniu do leków o pochodzeniu chemicznym, jego działanie jest słabsze. Może też uzupełniać leczenie farmakologiczne, jednak ze względu na działanie wchłaniające konieczne jest podanie go po kilkugodzinnej przerwie od innych leków (odstęp winien wynosić min. dwie godziny).

W przypadku objawów zatrucia chemikaliami, toksynami, lekami czy truciznami należy udać się do lekarza. W wielu przypadkach jednak wskazane jest jak najszybsze podanie węgla.

Węgiel leczniczy podaje się w dużych ilościach w sytuacjach, gdy istnieje ryzyko zgonu lub pojawienia się silnego zatrucia, skutkującego poważnymi objawami. Największą skuteczność jego działania uzyskuje się w ciągu godziny od przyjęcia substancji toksycznej. Jest tym bardziej efektywne, gdy uprzednio opróżni się żołądek pacjenta, np. poprzez wywołanie wymiotów.

U dorosłych i dzieci powyżej 1. roku życia w przypadku zatruć podaje się dużą, jednorazową dawkę węgla medycznego: 4-12,5 g w postaci zawiesiny wodnej. W warunkach szpitalnym może być dostarczana przez sondę żołądkową w procesie płukania żołądka pacjenta. Zabieg taki powtarza się według wskazań medycznych i w zależności od wieku pacjenta i stopnia zatrucia.

Węgiel aktywny jest mniej skuteczny w przypadku zatruć substancjami takimi jak:

• pochodne ropy naftowej,
• DDT,
• alkohol etylowy,
• metanol,
• glikol etylenowy,
• żelazo,
• lit,
• cyjanki,
• olejki eteryczne,
• wybielacze,
• kwas borowy,
• związki metali,
• nieorganiczne kwasy i zasady.

Węgiel aktywowany zwykle jest dobrze tolerowany, jednak u niektórych może powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe, a u dzieci wywołuje czasem wymioty. Warto pamiętać, że zabarwia stolec na kolor czarny, a zastosowany w zbyt dużej ilości bywa przyczyną zaparć.

Węgiel leczniczy może być stosowany wyłącznie przez krótki okres. Wynika to z faktu, że nie posiada wybiórczych właściwości pochłaniania substancji, dlatego razem z tymi niepożądanymi może też eliminować związki niezbędne, m.in. enzymy trawienne czy witaminy, a także składniki suplementów diety i leków.

Należy zachować co najmniej 2 godziny przerwy między spożyciem węgla i innych preparatów.

Najlepiej też unikać przyjmowania węgla aktywnego podczas posiłków, gdyż blokuje wchłanianie zawartych w nim związków odżywczych, a pokarm osłabia jego działanie. Z tego powodu nie jest zalecany kobietom w ciąży, a jego zastosowanie warto każdorazowo skonsultować z lekarzem.

Węgiel aktywny jest coraz popularniejszym składnikiem past do zębów (a także płynów do płukania jamy ustnej), ponieważ wchłania związki powodujące przebarwienia zębów, pochodzące m.in. z herbaty, kawy, czerwonego wina czy dymu papierosowego.

Sprawdź też: Pasta węglowa do zębów może szkodzić – mówi stomatolog

Węgiel aktywny ma delikatne działanie wybielające, przez co jest polecany nawet pacjentom cierpiącym na nadwrażliwość zębów. Nie niszczy szkliwa i ma działanie antybakteryjne – wiąże bowiem bakterie powodujące próchnicę i przykry zapach z ust.

Pastę z węgla aktywnego można łatwo przygotować w domu. Wystarczy rozgnieść 3 tabletki węgla (lub otworzyć i wysypać zawartość kapsułek z taką samą jego dawką), dodać łyżeczkę roztopionego oleju kokosowego i ew. kroplę olejku eterycznego goździkowego, który ma właściwości dezynfekujące, a potem wymieszać. Przygotowaną pastę możemy umieścić w szczelnie zamykanym pojemniku i przechowywać nawet do kilku miesięcy w suchym, chłodnym miejscu.

Właściwości adsorpcyjne węgla aktywowanego sprawiają, że działa korzystnie na skórę w przypadku jej problemów, takich jak zablokowane pory, wypryski czy nierówny koloryt cery.

Kosmetyki z węglem działają bakteriobójczo, przeciwzapalnie i kojąco, dlatego są polecane do demakijaży oraz przy problemach skórnych takich jak:

• tłusta cera,
• tendencja do powstawania wyprysków,
• trądzik pospolity,
• zaskórniki i wągry,
• silnie zanieczyszczona skóra.

Maseczki z dodatkiem węgla są dostępne w dziesiątkach wersji, choć taki kosmetyk można łatwo przygotować w domu, łącząc proszek z niewielką ilością wody. Do takiej mikstury można też dosypać glinkę (odpowiedniej do rodzaju skóry), dodać odrobinę miodu albo olejku, a także zastąpić zwykłą wodę wodą różaną.

Węgiel aktywny nadaje się też do pielęgnacji ciała, ograniczając powstawanie przykrego zapachu. Dlatego zwłaszcza w ciepłych miesiącach roku warto dosypywać węglowego proszku do żelów przeznaczonych do mycia skóry.

ZOBACZ: Antybiotyki pomagają tylko przy infekcjach bakteryjnych.