Wymioty – czym są spowodowane, kiedy stanowią powód do niepokoju? Poznaj ich możliwe przyczyny oraz sposoby na zatrzymanie wymiotów

Wymiotowanie to proces polegający na gwałtownym wyrzuceniu zawartości z żołądka przez usta. Aby do niego doszło, musi zostać pobudzony ośrodek wymiotny znajdujący się w rdzeniu przedłużonym – części mózgu, w której łączy się on z rdzeniem kręgowym. Sygnał najczęściej pochodzi z układu pokarmowego, ale może także z innych części układu nerwowego.

Wymioty często poprzedzane są przez nudności, zwiększone wydzielanie śliny i przyspieszone bicie serca. Możliwe jest jednak także nagłe wymiotowanie bez tych objawów.

Podczas wymiotowania dno żołądka oraz mięśnie zwieracza przełyku są rozluźnione. Ściany żołądka zaciskają się natomiast, by wypchnąć treść żołądkową do góry.

Wymiotowanie to objaw niespecyficzny, to znaczy taki, który występuje przy wielu różnorodnych chorobach. Wśród przyczyn wymiotów można wymienić między innymi:

• Zatrucie pokarmowe – to podstawowa przyczyna wymiotów. Do zatrucia pokarmowego dochodzi w wyniku spożycia pokarmu zepsutego, o niewłaściwym składzie lub źle przyrządzonego. O zatruciu pokarmowym mówimy także w przypadku omyłkowego spożycia toksycznych substancji czy zbyt wysokiej dawki leków. Układ pokarmowy usiłuje za pomocą wymiotów pozbyć się szkodliwego czynnika. Zatruciu często towarzyszą inne symptomy ze strony układu pokarmowego, między innymi ból brzucha, biegunka czy wzdęcia.
• Niedrożność jelit. Towarzyszą jej także uczucie pełności, zaparcia oraz wzdęcia. W skrajnych przypadkach w wymiotach może pojawić się kał.
• Wirusowe zapalenie żołądka i jelit. Przebiega z wymiotami i biegunką, bez objawów takich jak wzdęcia.
• Gastropareza. To choroba, w której występują nieprawidłowości ze strony unerwienia mięśni układu pokarmowego. W efekcie kilka godzin po przyjęciu pokarmu przestaje on przesuwać się z żołądka do dwunastnicy. Często zostaje on wówczas zwymiotowany.
• Stany zapalne w obrębie układu pokarmowego: zapalenie wątroby, zapalenie trzustki, zapalenie wyrostka robaczkowego i inne. Często mają podłoże wirusowe i przebiegają z tkliwością miejsc na brzuchu, gdzie znajdują się dane organy.
• Zaawansowana choroba nowotworowa żołądka.
• Niewydolność nerek lub wątroby.

Wymioty mogą być wywoływane także przez pobudzenie ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Może do tego dojść w następujących sytuacjach:

• urazy głowy,
• krwawienie śródczaszkowe,
• infekcje w obrębie ośrodkowego układu nerwowego,
• zapalenie błędnika,
• migreny,
• choroba lokomocyjna,
• krwiaki lub guzy powodujące zwiększenie ciśnienia śródczaskowego.

To jednak nie wszystkie choroby i sytuacje, w których może dojść do wymiotów. Wskazać można także na przykład chorobę popromienną, sepsę czy tzw. zespół cyklicznych wymiotów, czyli postać migreny, w której dochodzi do nieregularnych wymiotów bez innych objawów.

Wymiotowanie jest również normalną reakcją na kontakt z bardzo nieprzyjemnymi bodźcami – intensywnymi zapachami, odrażającymi widokami itp. Niektórym zdarza się także wymiotować w bardzo silnym stresie. Jeżeli jednak zdarza się to często, warto skonsultować się z psychologiem.

Wymiotowanie krwią
Wymiotowanie krwią to poważny objaw, świadczący o uszkodzeniach narządów wewnętrznych. Może do nich dojść w przypadku marskości wątroby, wrzodów żołądka czy perforacji przełyku, często wywołanej uporczywym wymiotowaniem. Wymiotowanie krwią po alkoholu świadczy o poważnym przedawkowaniu i wymaga natychmiastowej opieki lekarskiej.

Wymiotowanie żółcią
Jeżeli wymioty mają zielonkawe zabarwienie, oznacza to, że znajduje się w nich żółć. Taka sytuacja często ma miejsce przy zatruciach, migrenach oraz przy wymiotach u kobiet w ciąży.

Wymioty w ciąży
Wymiotowanie w ciąży, zwłaszcza w pierwszych tygodniach to normalny objaw, który na ogół nie stanowi powodów do niepokoju. Receptory w układzie pokarmowym na początku ciąży są mocno uwrażliwione, aby na pewno nie dopuścić do przedostania się szkodliwych substancji do płodu. Dlatego kobiety ciężarne łatwiej wymiotują, jako rodzaj mechanizmu profilaktycznej ochrony płodu.

Wymioty u dzieci
Wymioty u noworodków należy odróżnić od ulewania. Do ulewania dochodzi, gdy przez nie do końca wykształcone mięśnie zwieraczy przełyku pokarm czasami wraca do góry. Ulewanie od wymiotów różni się mniej gwałtownym charakterem – pokarm raczej wypływa z ust noworodka zamiast być gwałtownie wyrzucony.

Jeżeli natomiast małe dziecko faktycznie wymiotuje, może to być oznaką wirusowego zapalenia żołądka lub jelit. Często wymioty spowodowane są także refluksem żołądkowo-przełykowym.

Do innych przyczyn wymiotów u noworodków zaliczamy zwężenie odźwiernika, czyli wrodzoną dysfunkcję w obrębie mięśni żołądka. Charakteryzuje się ona nagłymi wymiotami krótko po karmieniu. W pierwszych 2 dobach życia może wykształcić się także niedrożność jelit, również objawiająca się wymiotami. Czasem przyczyną tej niedrożności jest wgłobienie jelit, czyli stan, w którym część jednego odcinka jelita wsuwa się w drugie, uniemożliwiając prawidłowy przepływ pokarmu.

Wymioty zarówno u noworodków, jak i starszych dzieci mogą być spowodowane także nietolerancją pokarmową. Warto pamiętać, że jeżeli u dziecka karmionego piersią występuje nietolerancja na dany pokarm, matka musi wykluczyć ten produkt ze swojej diety.

Wymioty u pacjentów z nowotworami
Wymioty przy nowotworach zdarzają się dosyć często. Są objawem niektórych postaci chorób nowotworowych, zwłaszcza w obrębie układu pokarmowego i nerwowego. Są także jednym z najczęstszych efektów ubocznych chemioterapii.

Jednorazowe wymiotowanie, chociaż nieprzyjemne, nie jest szkodliwe dla organizmu. Sytuacja zmienia się, gdy wymioty są bardzo częste. Zdarza się tak w przypadku ostrych zatruć oraz przewlekłych chorób. Osobami cierpiącymi na najostrzejsze powikłania po częstych wymiotach są cierpiący na bulimię – chorobę psychiczną, w której chory nie potrafi powstrzymać się przed naprzemiennym objadaniem się i następnie prowokowaniem torsji.

Częste wymioty powodują następujące skutki uboczne:

• odwodnienie,
• niedobory pokarmowe, zwłaszcza elektrolitów i witamin,
• osłabienie organizmu,
• pęknięcia błony śluzowej przełyku (zespół Weissa),
• przerwanie ciągłości przełyku (zespół Boerhaavego),
• uszkodzenia szkliwa zębów spowodowane żrącym działaniem kwasów żołądkowych.

W wielu przypadkach wymiotowanie jest pożądanym objawem, ponieważ organizm w ten sposób pozbywa się szkodliwych substancji. Jeżeli jednak wymiotowanie jest uporczywe, może doprowadzić do wspomnianych powyżej skutków ubocznych. W takiej sytuacji można rozważyć pewne kroki, mające na celu zahamowanie wymiotów.

Najbardziej oczywistym jest unikanie bodźców i pokarmów, które mogą sprowokować wymioty. Napad nudności można często załagodzić poprzez położenie się i powolne, głębokie oddychanie.

Po ustąpieniu wymiotów wskazane jest ostrożne uzupełnianie płynów, najlepiej w postaci wody mineralnej. Warto jest coś zjeść, lecz niech będzie to jak najlżejsza i pozbawiona przypraw żywność: na przykład sucharki czy mała porcja warzyw gotowanych na parze.

Jeżeli wymioty mają przewlekły charakter, konieczna jest konsultacja z lekarzem, który w pierwszej kolejności będzie musiał ustalić przyczynę tych dolegliwości. Jeżeli jest to na przykład uboczny efekt przyjmowania leków, mogą zostać podane dodatkowo środki o działaniu przeciwwymiotnym. Może się jednak zdarzyć, że wymioty ustąpią dopiero po wyleczeniu choroby, której są objawem.

Pierwsza pomoc: Jak udzielić pierwszej pomocy?