Lipidogram, czyli badanie lipidów we krwi. Czym są parametry: CHOL, HDL, LDL, TG i jakie są dla nich normy? Kiedy badać profil lipidowy?

Lipidy, czyli związki tłuszczowe, pełnią w organizmie ważne role. Dzięki nim możliwe jest m.in. także rozpuszczanie substancji, które organizm musi przyswajać, a nie rozpuszczają się one w wodzie, między innymi takich jak witaminy A, D, E, K. Lipidy budują błony wszystkich komórek i ich elementów wewnętrznych, są niezbędne do produkcji hormonów czy żółci, zapewniają izolację termiczną oraz elektryczną (w mózgu).

Nadmiar niektórych lipidów we krwi w określonych warunkach może jednak prowadzić do tworzenia się złogów miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. To z kolei oznacza utrudniony przepływ krwi i zwiększone ryzyko poważnych chorób i ich powikłań. Gdy blaszka miażdżycowa ulegnie oderwaniu i wraz z krwią trafi do małego naczynia krwionośnego, na przykład w sercu, mózgu lub innym narządzie, może je zablokować, powodując powstanie zagrażającego życiu zatoru i niedokrwienia tkanek.

Lipidogram to badanie krwi nazywane inaczej profilem lipidowym. Pozwala określić, jakie tłuszcze krążą we krwi i jak gospodaruje nimi organizm. Profil lipidowy stanowi bardzo cenne narządzie w diagnostyce i ocenie ryzyka chorób układu krążenia.

Wynik lipdogramu opisują cztery podstawowe parametry:

• Cholesterol całkowity (CHOL lub inaczej TC) .
• Cholesterol LDL, tzw. „zły cholesterol" (LDLc).
• Cholesterol HDL, tzw. „dobry cholesterol" (HDLc).
• Trójglicerydy (TG).

Każdy z tych parametrów dostarcza informacji na temat stanu zdrowia i tego, jak organizm danej osoby radzi sobie z metabolizowaniem tłuszczów. To dane kluczowe dla oceny ryzyka rozwoju chorób układu krwionośnego.

Na podstawie lipidogramu określa się ilość „złego" oraz „dobrego" cholesterolu we krwi, choć lipidogram to nie tylko badanie cholesterolu. Dodatkowe parametry to tak zwane czynniki aterogenności (wskaźniki miażdżycowe), obrazujące wzajemne stosunki pomiędzy różnymi lipidami.

Najpopularniejszym parametrem oceny predyspozycji do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych są wskaźniki Castelliego I i II – CRI-I i CRI-II (od nazwy Castelli's risk index).

• Współczynnik CRI-I = (TC/HDLc) – czyli jest to stężenie cholesterolu całkowitego podzielone przez stężenie frakcji HDL.
• Współczynnik CRI-II = (LDLc/HDLc) – czyli stężenie frakcji LDL cholesterolu całkowitego podzielone przez stężenie frakcji HDL.

Wskaźnikiem Castellego bywa również nazywany tzw. współczynnik aterogenności (wskaźnik miażdżycowy) – AC (ang. atherogenic coefficient).

Współczynnik AC = (TC– HDLc)/HDLc – czyli jest to stężenie cholesterolu całkowitego pomniejszone o stężenie cholesterolu HDL, a następnie podzielone przez stężenie cholesterolu HDL.

Przekroczenie prawidłowych wartości tych czynników oznacza wzrost ryzyka rozwoju miażdżycy. Jest też wskazaniem do interwencji dietetycznej i/lub farmakologicznej.

Lipidogram to badanie, które warto wykonywać co pewien w ramach profilaktyki. Nieprawidłowe lub zbliżone do granic normy wyniki wskazują na konieczność zmiany diety i stylu życia zanim rozwinie się choroba.

Pierwsze badanie lipidogramu powinno się wykonać po 45. roku życia (kobiety) lub po 35. roku życia (mężczyźni). Wykonanie go wcześniej, nawet około 20. r.ż., nie jest jednak bezzasadne. Pozwoli upewnić się, czy przyjęta dieta i tryb życia służą zdrowiu i utrzymaniu dobrej kondycji organizmu.

Wskazaniem do badania poziomu lipidów są również:

• zdiagnozowana cukrzyca,
• zdiagnozowane nadciśnienie tętnicze,
• nałóg tytoniowy,
• rodzinna historia chorób naczyń krwionośnych, które pojawiły się w młodym wieku.

Nadwaga także powinna stanowić powód badania cholesterolu. Każdy, kto znajduje się w grupie ryzyka rozwoju zaburzeń krążenia, powinien regularnie monitorować poziom cholesteroli i trójglicerydów.

Lipidogram to badanie, do którego trzeba się odpowiednio przygotować. Już na 3 tygodnie przed planowanym pobraniem krwi należy wstrzymać się od picia alkoholu. Pacjenci przyjmujący leki wpływające na gospodarkę lipidową (statyny, inhibitory wchłaniania cholesterolu, kwas nikotynowy i inne) powinni je w tym czasie odstawić w porozumieniu z lekarzem.

Przed pobraniem krwi należy też wyleczyć wszelkie infekcje i stany zapalne. Nie należy za to zmieniać swojej zwyczajnej, codziennej diety.

Dobrą praktyką jest badanie cholesterolu na czczo, jednak nie wolno pozostawać bez posiłku dłużej niż 12 godzin. Zarówno zjedzenie czegoś tuż przed badaniem, jak i zbyt długa głodówka mogą zafałszować wyniki. Badanie polega na pobraniu próbki krwi, która następnie jest analizowana w laboratorium. Można je wykonać na NFZ, ze skierowaniem od lekarza lub prywatnie (koszt to 35-40 złotych).

Lipidogram to przede wszystkim badanie stężenia w osoczu krwi różnych frakcji cholesterolu. Poziom tych lipidów nie powinien przekraczać pewnych norm. Są to w większości normy uniwersalne dla ludzi dorosłych, bez względu na płeć.

Normy wynoszą:

• Cholesterol całkowity (TC): maksymalnie 200 mg na decylitr krwi.
• Cholesterol LDL (LDL-C): maksymalnie 115 mg na decylitr krwi.
• Trójglicerydy: maksymalnie 150 mg na decylitr krwi.

Normy dla cholesterolu HDL (HDL-C) różnią się w zależności od płci. U kobiet jego wartość powinna być wyższa niż 50 mg/dl, natomiast u mężczyzn dolna granica wynosi 40 mg/dl. Ze względu na prozdrowotną rolę „dobrego cholesterolu" określa się dolną, a nie górną granicę.

Profil lipidowy, który ukazuje wyniki poza normą, może świadczyć o rozwoju miażdżycy oraz chorób, które dotyczą one nerek, wątroby, tarczycy, trzustki. Wyniki niezgodne z normą trzeba skonsultować z lekarzem, który zaleci odpowiednie postępowanie.

ZOBACZ: Dobry i zły cholesterol. Co wiesz na ich temat?