Odbijanie po jedzeniu – przyczyny i postępowanie. Co oznacza częste odbijanie się, a co puste odbijanie z kwasem?

Odbijanie po jedzeniu

Odbijanie się to naturalny odruch fizjologiczny, podczas którego organizm pozbywa się powietrza zgromadzonego w żołądku lub w przełyku. Objaw ten często pojawia się po posiłku, ponieważ podczas każdego przełknięcia jedzenia do żołądka trafia od 1 do 4 ml powietrza. W praktyce oznacza to, że spożycie średniej wielkości posiłku powoduje pojawienie się w żołądku nawet 200 ml gazu. Objętość może być tym większa, im bardziej obfity był posiłek i im szybciej został zjedzony.

Jak to działa? Gdy podczas połykania jedzenia zwieracz dolny przełyku ulega rozluźnieniu (podobnie jak podczas wykonywania wdechu), ciśnienie w klatce piersiowej zostaje obniżone. Sprawia to, że do dolnego odcinka przełyku zassane zostaje powietrze. Jednocześnie zwiększa się napięcie ścian żołądka i w rezultacie powietrze zostaje wydalone, skutkując odbijaniem się.

Odbijaniu się po jedzeniu sprzyja pośpiech podczas spożywania posiłku i połykanie dużych kęsów. Do wzrostu ilości gazu w żołądku prowadzi też picie napojów gazowanych i spożywanie substancji, które w kontakcie z kwasami trawiennymi powodują jego uwalnianie (dotyczy to np. musujących słodyczy).

Odbijanie jest też częstą przypadłością kobiet w ciąży. W większości przypadków w każdej z opisanych sytuacji objaw ten nie stanowi powodu do niepokoju i nie wymaga specjalistycznego leczenia. Jeżeli jednak odbijanie pojawia się często i/lub gdy towarzyszą mu inne wzbudzające niepokój symptomy, może wskazywać na rozwijającą się chorobę.

Odbijanie się – na jakie choroby może wskazywać?

Odbijanie się, które pojawia się często, nie ma związku ze spożywaniem pokarmu czy płynów, oraz gdy towarzyszą mu niepokojące symptomy, może wskazywać na jeden z poniższych stanów chorobowych.

• Nerwica – pod tą nazwą kryją się zaburzenia lękowe, najczęściej pojawiające się u osób między 25. a 45. rokiem życia (nerwica częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn). U chorych niektóre sytuacje mogą wyzwolić lęk, którego źródła nie da się jednoznacznie uzasadnić. Poza stanami lękowymi wśród głównych objawów nerwicy należy wymienić zaburzenia pamięci, uczucie niepokoju, problemy ze snem, koszmary senne, uczucie ciągłego zmęczenia, nadpobudliwość i zaburzenia dysocjacyjne. Mogą pojawić się także symptomy fizyczne w postaci zaburzeń erekcji, bólu głowy, nadciśnienia, nadmiernej potliwości, tików nerwowych, problemów skórnych, uczucia suchości w ustach czy mdłości. U chorych z nerwicą często pojawia się aerofagia, czyli nadmierne połykanie powietrza. Konsekwencją jest częste odbijanie się.
• Gastropareza – w przebiegu gastroparezy dochodzi do zaburzenia ruchów perystaltycznych przewodu pokarmowego. Taki stan jest spowodowany uszkodzeniem nerwów, co doprowadza do nieprawidłowości w funkcjonowaniu mięśni żołądka. Schorzenie objawia się nudnościami, wymiotami, uczuciem wczesnego nasycenia, uczuciem pełności, bólem w obszarze nadbrzusza, wzdęciami i zgagą. Wśród innych objawów należy wymienić nierówny poziom cukru we krwi. W przebiegu choroby może pojawić się refluks żołądkowo-przełykowy. 
• Refluks żołądkowo-przełykowy – w jego przebiegu dochodzi do cofania się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Stan ten jest wywołany obniżeniem napięcia zwieracza dolnego przełyku. Wśród objawów choroby oprócz zarzucania treści żołądkowej do przełyku należy wymienić puste i kwaśne odbijanie, ból brzucha, zgagę i uczucie pieczenia w mostku. W ciężkich przypadkach dochodzi do krwawienia z przełyku i znacznej redukcji masy ciała. Mogą pojawić się problemy z przełykaniem. U niektórych chorych pojawia się suchy kaszel i chrypa. Objawy mogą nasilać się w pozycji pochylonej, w trakcie parcia lub po spożyciu obfitego lub tłustego posiłku.
• Wrzody żołądka – wrzód jest ubytkiem w błonie śluzowej żołądka o kraterowatym kształcie. Mniejsze wrzody mają wielkość ziarna pieprzu lub pestki wiśni, większe mogą osiągać średnicę nawet kilkunastu centymetrów. Główne objawy choroby wrzodowej żołądka to ból brzucha, zlokalizowany w środkowym obszarze brzucha, nad pępkiem lub tuż pod mostkiem, mdłości, zgaga, czasami także wymioty. Dla wrzodów zlokalizowanych w żołądku charakterystyczny jest ból o poranku (na czczo) lub pojawiający się po 1-3 godzinach od zjedzenia pierwszego posiłku. W tym samym czasie może pojawić się także uporczywe odbijanie. U wielu chorych dolegliwość często nie daje żadnych symptomów, jednak wymienione objawy mogą pojawić się nawet przy niewielkich ubytkach w błonie śluzowej żołądka. 

• Dyspepsja – dyspepsja, czyli niestrawność, to szereg przewlekłych dolegliwości w obszarze układu trawienia mających podłoże organiczne lub czynnościowe. W pierwszym przypadku dyspepsja jest wywołana innym schorzeniem, natomiast przyczyn dyspepsji czynnościowej nie da się ustalić. Choroba daje szereg niecharakterystycznych objawów, jednak każdy z nich występuje przez przynajmniej kilka miesięcy. U chorych pojawiają się nudności, wymioty, biegunki i zgaga. Ze względu na znaczną objętość gazów fermentacyjnych w przewodzie pokarmowym, osoby z niestrawnością uskarżają się na ciągłe odbijanie się powietrzem o przykrej woni i powodujące wystąpienie nieprzyjemnego smaku w ustach. 

• Celiakia – celiakia, inaczej choroba trzewna, ma podłoże autoimmunologiczne. Oznacza to, że układ odpornościowy błędnie rozpoznaje tkanki organizmu jako obce. Objawy celiakii pojawiają się w następstwie spożycia glutenu – białka zawartego m.in. w ziarnach pszenicy, orkiszu, żyta i jęczmienia. Wyzwalana jest nieprawidłowa reakcja zapalna, doprowadzająca do uszkodzenia jelita cienkiego. Wśród objawów tego stanu należy wymienić: nudności, wymioty, biegunki o znacznej objętości, częste odbijanie się. Celiakia jest chorobą nieuleczalną, zatem konieczne jest wprowadzenie diety bezglutenowej. Jeżeli chory w wieku dziecięcym nie przestrzega ścisłej diety, pojawiają się u niego objawy celiakii zaniedbanej – niski wzrost, niska masa ciała i zaburzenia w obszarze układu kostnego. Wśród zaburzeń może też wystąpić opóźnienie dojrzewania płciowego. Nieleczona choroba zwiększa ryzyko zachorowania na chłoniaka jelita cienkiego.
• Przetoka żołądkowo-okrężnicza – schorzenie to może być objawem choroby nowotworowej przewodu pokarmowego – raka żołądka lub gruczolakoraka poprzecznicy. W rzadkich przypadkach powstaje w następstwie chłoniaka żołądka. Wśród objawów pojawiających się w przebiegu choroby należy wymienić: biegunkę, utratę masy ciała i kałowe wymioty. Na skutek wystąpienia niedrożności przewodu pokarmowego gazy fermentacyjne cofają się z jelita grubego, co objawia się częstym odbijaniem.

Puste odbijanie i odbijanie kwasem – przyczyny

Odbijanie, podczas którego z układu pokarmowego wydostaje się jedynie powietrze bez żadnej wyraźnej woni, to tzw. puste odbijanie. Taki stan najczęściej nie ma związku ze spożywaniem posiłku lub z przyjmowaniem płynu.

W niektórych stanach chorobowych (np. w chorobie refluksowej przełyku, przetoce okrężniczo-żołądkowej i gastroparezie) pustemu odbijaniu może towarzyszyć cofanie się treści żołądkowej. To tak zwane odbijanie kwasem, które może świadczyć o zaburzeniach trawiennych żołądka lub zaburzonej motoryce jelit.

Odbijanie w ciąży – czy świadczy o chorobie?

Odbijanie się to częsta przypadłość u kobiet w ciąży. W większości przypadków objaw ten jest całkowicie naturalny. Przyczyn wzmożonego odbijania w ciąży jest kilka.
W I trymestrze ciąży za odruch częstego odbijania odpowiedzialny jest progesteron. Wysokie stężenie hormonu doprowadza do rozluźnienia zwieracza dolnego przełyku, co objawia się częstym odbijaniem.
W II oraz w III trymestrze ciąży wzmożone odbijanie się jest efektem rozrastania się macicy, która wywiera nacisk na żołądek. Dodatkowo pojawiają się także ruchy dziecka, co dodatkowo potęguje to zjawisko.
Jeżeli odbijanie w znacznym stopniu doskwiera ciężarnej, warto zapytać lekarza o możliwość przyjmowania ziół i preparatów wspomagających trawienie i pochłaniających gazy.

Odbijanie noworodka – co oznacza?

Odbijanie się noworodka to sposób na pozbycie się przez malca powietrza połkniętego w czasie karmienia. Jest niezbędne bez względu na to, czy dziecko jest karmione piersią czy butelką. Dzięki temu dziecku będzie w mniejszym stopniu ulewać się pokarm i nie wystąpią objawy kolki lub będą one słabsze. Warto pamiętać, że dzieciom potrzebne jest też odbijanie się w trakcie jedzenia, dlatego warto robić krótkie przerwy w karmieniu. Dziecko karmione butelką może potrzebować ich nawet kilka w trakcie jednego karmienia.

Odbijanie dziecka można wywołać na trzy sposoby: na ramieniu (w pionie), na udach lub na siedząco.

Odbijanie – rozpoznanie choroby

Odbijanie się, które pojawia się często wraz z innymi objawami wymaga konsultacji z lekarzem. Podczas wizyty należy podać wszystkie odczuwane symptomy. W pierwszej kolejności lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad. Jeżeli podejrzenie padnie na schorzenie przewodu pokarmowego, konieczne może okazać się wykonanie badań obrazowych, właściwych dla rozpoznania danej jednostki chorobowej – badania radiologicznego przewodu pokarmowego z kontrastem, z oceną motoryki przełyku oraz żołądka albo pasażu jelitowego, co pozwala wykluczyć niedrożność dalszego odcinka jelita cienkiego. Lekarz może także zlecić USG jamy brzusznej i gastroskopię.

W niektórych przypadkach wykonuje się manometrię przełyku, czyli badanie ciśnienia w przełyku, oraz elektrogastrografię, czyli badanie czynności elektrycznej żołądka.

Odbijanie się – leczenie

Odbijanie się będące objawem chorobowym wymaga wdrożenia leczenia przyczynowego, polegającego na usunięciu pierwotnego schorzenia, którego symptomem jest uporczywy problem. 

Jeżeli odbijanie po jedzeniu wynika z przepełnienia żołądka pokarmem, warto zastosować leki wspomagające trawienie i środki absorbujące nadmiar gazów w żołądku.
W sytuacji, w której odbijanie jest uporczywym odruchem fizjologicznym, można poradzić sobie z nim przy zastosowaniu domowych sposobów.

Odbijanie po jedzeniu – domowe metody na jego ograniczenie

Odbijanie można skutecznie ograniczyć, wprowadzając zmiany nawyków żywieniowych:

• zamiast zjadać kilka dużych posiłków, warto podzielić je na mniejsze porcje, a za to spożywane częściej,
• napoje gazowane należy zastąpić niegazowaną wodą,
• należy pamiętać o dokładnym przeżuwaniu pokarmów,
• należy unikać pośpiesznego i łapczywego jedzenia,
• warto wykluczyć z jadłospisu potrawy tłuste i ciężkostrawne,
• napojów nie należy pić przez słomkę,
• dobrze jest zrezygnować z żucia gumy, w trakcie którego do żołądka przedostaje się sporo powietrza,
• dobrą praktyką jest picie naparu z mięty przed posiłkiem, by usprawnić proces trawienia.