Biegunka podróżnych, czyli „zemsta faraona”: przyczyny, objawy i leczenie. Jak sobie radzić z zatruciami pokarmowymi w podróży?

Mimo że podróżowanie jest jedną z ciekawszych form spędzania wolnego czasu, to niestety pociąga za sobą wiele zagrożeń dla naszego zdrowia. Najczęstszą przypadłością, poważnie zakłócającą nasze plany w podróży, jest infekcja układu pokarmowego, której głównym objawem jest ostra biegunka. Bezpośrednią przyczyną tego typu dolegliwości jest nieprzystosowanie mikroflory bakteryjnej do warunków panujących w danym kraju.

Biegunka podróżnych - przyczyny

Biegunka podróżnych, nazywana również potocznie „zemstą faraona” lub „zemstą sułtana” związana jest z podróżą najczęściej do kraju o słabych standardach higienicznych. Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną lub przez skażoną wodę i pokarm, lub przez nieprzestrzegania podstawowych zasad higieny osobistej. W 80 proc. przypadków biegunka podróżnych spowodowana jest przez zakażenie pałeczką okrężnicy (Escherichia coli) – mowa tu o enterotoksycznch i enteroagregacyjnych szczepach tej bakterii. Co ważne, istnieje zależność pomiędzy prawdopodobieństwem zachorowania na biegunkę podróżnych a docelowym miejscem naszej podróży.

• Niskie ryzyko zachorowania na biegunkę podróżnych (ok. 8 proc.): Australia, Japonia, Nowa Zelandia, Europa Północna i Zachodnia, Kanada, Stany Zjednoczone i niektóre kraje arabskie.
• Średnie ryzyko zachorowania na biegunkę podróżnych (ok. 10-20 proc.): Europa Wschodnia i Środkowa, Portugalia, Grecja, Bałkany, Rosja, Chiny, Izrael, wyspy Pacifiku, Karaiby, Argentyna, Chile, Tajlandia.
• Wysokie ryzyko zachorowania na biegunkę podróżnych (ok. 40-50 proc.): Afryka, Ameryka Łacińska, Azja Południowa, Bliski Wschód.

Biegunka podróżnych – czynniki ryzyka

Jak już wspomniano biegunka podróżnych, występuje najczęściej podczas podróży do krajów o stosunkowo niskich standardach sanitarno-epidemiologicznych. Przy czym jej bezpośrednią przyczyną jest zakażenie patogenami chorobotwórczymi na skutek nieprzestrzegania podstawowych zasad. Przebywając w krajach o wysokim ryzyku zakażenia biegunką podróżnych, należy wystrzegać się:

• Spożywania takich produktów jak: ciasta z kremem lub ze śmietaną, wody z kranu, wody z lodem, owoce morza, sery, zimne przekąski, ostre sosy, sałatki, surowe warzywa i mleko.
• Spożywania posiłków w takich miejscach jak: przydrożne bary i zajazdy, bary uliczny oraz restauracje bez certyfikatu bezpieczeństwa.

Wśród osób, które najbardziej narażone są na biegunkę podróżnych, można wymienić:

• Dzieci i nastolatków.
• Kobiety w ciąży.
• Osoby z niedoborem odporności.
• Osoby z chorobami przewlekłymi (np. z cukrzycą).
• Osoby przyjmujące leki zmniejszające ilość wydzielanych soków żołądkowych.
• Turystów, którzy podróżują na własną rękę.
• Osoby korzystające z miejscowych punktów żywienia podczas pobytu w kraju o wysokim ryzyku zakażenia biegunką podróżnych.

Biegunka podróżnych – objawy

Biegunka podróżnych jest zaliczana do ostrych infekcji układu pokarmowego. Trwa ona zazwyczaj 3-5 dni, a wśród jej głównych objawów można wymienić:

• Ogólne osłabienie organizmu.
• Wodniste stolce.
• Wzdęcia.
• Ból brzucha.
• Nudności i wymioty.
• Podwyższona temperatura ciała.
• Obniżone łaknienie.
• Bóle kostno-stawowe.
• Bóle okolicy krzyżowej.

Biegunka podróżnych – jak jej zapobiegać?

Osoby, które podróżują do krajów o wysokim ryzyku zachorowania na biegunkę podróżnych, powinny pamiętać o najważniejszych zasadach profilaktycznych:

1. Przestrzegaj podstawowych zasad higieny osobistej: myj ręce przed posiłkiem i przed przygotowaniem posiłków.
2. Unikaj picia wody i spożywania pokarmów niewiadomego pochodzenia (np. od ulicznych sprzedawców).
3. Zawsze myj i obieraj owoce ze skórki.
4. Unikaj spożywania surowych warzyw i owoców.
5. Pij wyłącznie wodę butelkowaną.
6. Spożywaj wyłącznie gotowane potrawy – przygotowane w temperaturze co najmniej 60 stopni Celsjusza (wyjątek stanowią dżemy i miód).
7. Unikaj spożywania sosów przechowywanych w temperaturze pokojowej.
8. Zawsze sprawdzaj datę ważności spożywanych produktów.
9. Zwracaj uwagę na sposób przechowywania takich produktów jak: lody, ciastka z kremem, ryby i mięso.
10. Unikaj spożywania produktów surowych (np. tatara).

Niektórym osobom przed wyjazdem do krajów o podwyższonym ryzyku zachorowania na biegunkę podróżnych zaleca się chemioprewencję, która polega na profilaktycznym przyjmowaniu antybiotyków. Przy czym takie rozwiązanie rekomendowane jest wyłącznie osobom, które znajdują się w grupie wysokiego ryzyka, a także osobom, którym biegunka podróżnych może pokrzyżować ważne plany (np. biznesowe).

Profilaktyczne przyjmowanie antybiotyków ze względów zdrowotnych zalecane jest w szczególności:

• Pacjentom zmagającym się z bezkwaśnością żołądka.
• Pacjentom, którzy przyjmują leki zmniejszające wydzielanie soków żołądkowych.
• Pacjentom po zabiegu resekcji żołądka.
• Pacjentom z cukrzycą.
• Pacjentom z niedoborem odporności.
• Pacjentom z nieswoistym zapaleniem jelit.
• Pacjentom niepełnosprawnym ruchowo.
• Pacjentom w podeszłym wieku.
• Pacjentom z przewlekłymi chorobami układowymi.
• Pacjentom ze wrodzoną skłonnością do biegunki podróżnych.

Osoby, które zaliczają się do wyżej wymienionych grup pacjentów, mogą profilaktycznie przjmować (maksymalnie przez 3 dni) rifaksyminę, fluorochinolon lub probiotyki.

Leczenie biegunki podróżnych

Leczenie biegunki podróżnych nie różni się od leczenia stosowanego przy innych ostrych infekcjach układu pokarmowego. Podstawą jest picie dużych ilości wody po to, by zapobiec odwodnieniu organizmu. Oprócz tego można stosować loperamid, który zmniejsza liczbę wypróżnień i łagodzi dotkliwość objawów choroby. W ciężkich przypadkach biegunki podróżnej można zastosować antybiotykoterapię. Najczęstszym antybiotykiem stosowanym przy biegunce podróżnych jest rifaksymina, która charakteryzuje się szerokim spectrum działania antybakteryjnego. W przypadku ostrego przebiegu biegunki podróżnych zaleca się jednodniową głodówkę, uzupełnianie płynów, a także wyeliminowanie warzyw, owoców, mleka, a także napojów zawierających kofeinę. Wraz z upływem czasu i ustępowaniem objawów choroby należy stopniowo uzupełniać dietę. Podsumowując leczenie biegunki podróżnych, obejmuje:

• Nawadnianie organizmu, którego podstawowym celem jest zapobieganie odwodnieniu. Zaleca się pić mineralną wodę niegazowaną.
• Dietę lekkostrawną.
• Leczenie objawowe, które polega na przyjmowaniu leków przeciwbiegunkowych dostępnych bez recepty. Opcjonalnie można się wspomóc węglem aktywnym i probiotykiem.
• Antybiotykoterapię, która obejmuje najczęściej rifaksyminę.

Probiotyki – jakie mają właściwości lecznicze?