Bazofile (BASO), czyli granulocyty zasadochłonne. O czym świadczą bazofile poniżej normy i podwyższone?

Bazofile, inaczej granulocyty zasadochłonne (BASO) to ważne komórki zaliczane do układu odpornościowego. Należą do grupy białych krwinek (leukocytów) i stanowią ich najmniej liczną grupę. Bazofile powstają w czerwonym szpiku kostnym kości długich (np. kości udowej) oraz w kościach płaskich (m.in. łopatka) z nieukierunkowanych komórek macierzystych, pod wpływem wytwarzanych w układzie immunologicznym cytokin.

Poza bazofilami, w ludzkim organizmie wyróżniamy także inne leukocyty:

• agranulocyty – limfocyty i monocyty,
• granulocyty – neutrofile (obojętnochłonne), eozynofile (kwasochłonne), bazofile (zasadochłonne).

Bazofile zostały odkryte i opisane po raz pierwszy przez Paula Ehrlicha w 1879 roku. Ich funkcje wówczas nie były znane – zostały odkryte dopiero po wielu latach i w dalszym ciągu podlegają licznym badaniom. Bazofile to granulocyty, co oznacza, że we wnętrzu komórek znajdują się liczne ziarnistości gromadzące pewne substancje. Nazwa bazofile nawiązuje do tego, że komórki te zabawiają się na niebiesko, ponieważ ich ziarnistości chłoną barwniki zasadowe.

Granulocyty zasadochłonne stanowią tylko 1 procent wszystkich leukocytów. Ich charakterystyczną cechą jest okrągły kształt oraz dwupłatowe segmentowane i wydłużone jądro komórkowe. Średnica, jaką ma pojedynczy bazofil, wynosi ok. 10-16 mikrometrów, a cytoplazma wewnątrz komórki ma specyficzne ziarnistości (stąd nazwa granulocyty). To właśnie w granulkach zawieszonych w cytoplazmie magazynowana jest histamina. Histamina to amina biogenna – substancją wydzielana podczas reakcji alergicznych, która ułatwia przemieszczanie się bazofili do odpowiednich tkanek. W ziarnistościach bazofili gromadzone są również:

• wolne rodniki tlenowe,
• heparyna – substancja, która obniża krzepliwość krwi,
• serotonina – ważny neuroprzekaźnik,
• leukotrieny – lipidy, biorące udział w mechanizmach odpornościowych.

W ludzkim organizmie bazofile odpowiadają za reakcje alergiczne, ale uczestniczą również w typowych mechanizmach obronnych organizmu. Bazofile są aktywne zarówno w odporności wrodzonej (nieswoistej), jak i nabytej (swoistej). Granulocyty zasadochłonne wspomagają mechanizmy obronne organizmu poprzez uwalnianie interleukin oraz cytokin, które stymulują do działania inne komórki wchodzące w skład układu immunologicznego. Wspominane związki pobudzają do działania limfocyty B, które wytwarzają przeciwciała łączące się ze szkodliwymi drobnoustrojami. W wyniku połączenia szkodliwy patogen jest niszczony, a organizm człowieka ochroniony przed infekcją.

Druga funkcja bazofili wynika z ich zjadliwości, czyli zdolności do fagocytozy (pochłaniania nierozpuszczalnych cząsteczek). Cecha ta sprawia, że są w stanie wchłonąć („pożreć”) patogeny zagrażające organizmowi. Obecność bazofili w organizmie ma także związek z krzepliwością krwi, ponieważ komórki te uczestniczą w produkcji heparyny, która jest magazynowana w ich obrębie. Heparyna rozrzedza krew, zapobiegając tworzeniu się niepotrzebnych skrzepów, mogących zatkać drobne naczynia krwionośne.

Bazofile są parametrem podlegającym ocenie podczas tradycyjnej morfologii ogólnej krwi. Nie trzeba wykonywać specjalnych badań jednostkowych, aby dowiedzieć się o ich stężeniu we krwi obwodowej. Poza BASO, morfologia krwi obejmuje także oznaczenie innych białych krwinek, a także liczebność krwinek czerwonych i płytek krwi w organizmie. Wszystkie wyniki dają szerszy pogląd na stan funkcjonowania organizmu.

Wskazania do wykonania morfologii krwi ukierunkowanej na pomiar stężenia bazofili są następujące:

• choroby alergiczne,
• choroby tkanki łącznej,
• infekcje pasożytnicze (np. obecność pasożytów),
• podejrzenie choroby mieloproliferacyjnej (nowotwory układu krwiotwórczego, przewlekła białaczka szpikowa),
• przewlekłe stany zapalne, np. układu pokarmowego lub układu oddechowego.

Morfologia krwi to badanie wykonywane z próbki krwi pobranej z żyły łokciowej. Badanie jest szybkie i proste, a jedyne wymagania, by je wykonać to bycie na czczo. Pacjent, który przygotowuje się do analizy poziomu bazofili, powinien przystąpić do badania po co najmniej 8 godzinach od ostatniego posiłku.

Bazofile podobnie jak inne elementy morfotyczne krwi powinny mieścić się w granicach normy u zdrowej osoby. Za prawidłowe, uznaje się od 100 do 150 granulocytów zasadochłonnych w jednym mikrolitrze krwi obwodowej, czyli ok. 1 procent wszystkich leukocytów. Zakresy mogą się od siebie różnić w zależności od tego, jakie jednostki stosuje laboratorium, w którym wykonano badanie. Niektóre placówki przyjmują normę dla bazofilii w zakresie od 0 do 1 proc., inne wyrażoną w mikrolitrach od 0 do nawet 300 basofili.

Zarówno bazofile poniżej normy to (bazopenia), jak i bazofile podwyższone (bazofilia) mogą, ale nie muszą świadczyć o pewnych zaburzeniach zdrowotnych. Jednorazowy, nieprawidłowy wynik nie powinien martwić, dopiero każdorazowy niemieszczący się w ramki zakresu referencyjnego, składnia do poszukiwania przyczyn takiego stanu. Z reguły odchylenia od normy zostają zaznaczone na wynikach znakiem strzałki lub literą:

• obniżone wyniki to strzałka w górę lub litera H (high),
• obniżone parametry strzałką w dół lub literą L (low).

Z wynikami morfologii wskazane jest zgłosić do lekarza rodzinnego lub specjalisty, który je zlecił, aby wyniki zostały zinterpretowane poprawnie. Konsultacja jest szczególnie zalecana wówczas, gdy pewne parametry odbiegają od zakresów podanych przez laboratorium. Poza poziomem granulocytów zasadochłonnych ważna jest jednoczesna ocena poziomu pozostałych leukocytów oraz innych parametrów krwi: płytek krwi i erytrocytów. Do oceny funkcjo układu odpornościowego zlecane są również OB, CRP, a także poziom wybranych interleukin lub cytokin.

Bazofile poniżej normy to stan obserwowany stosunkowo rzadko. Przede wszystkim dlatego, że prawidłowy zakres rozpoczyna się od wartości 0 do 300 komórek na mikrolitr. W sytuacji, gdy u pacjenta wykryto bazofile na niskom poziomie mogło przyczynić się do tego kilka czynników. Najczęściej nie jest to nic groźnego ani zagrażającego życiu, bazofile poniżej normy mogą świadczyć o niedawnym narażeniu na przewlekły stres, reakcji alergicznej lub przebyciu ostrej infekcji.

Niski poziom bazofili jest charakterystyczny także dla osób, które regularnie przyjmują leki przeciwpadaczkowe, sterydowe, lub antydepresanty lub w niedawnym czasie przed badaniem stosowały antybiotyk. Bazofile poniżej normy mogą także wystąpić po chemioterapii lub radioterapii u osób z chorobą nowotoworową. Inne dolegliwości chorobowe, które mogą się uwidocznić w morfologii poprzez bazofile obniżone to zapalenie płuc oraz gorączka reumatyczna, występująca w przebiegu zakażania paciorkowcem.

Niski poziom bazofili, czyli bazopenia lub bazocytopenia może towarzyszyć nadczynności tarczycy. Oderwany od pozostałych wyników nie powinien stanowić podstawy rozpoznania choroby tarczycy, gdyż należy interpretować go w połączeniu z wynikami innych badań m.in. TSH, T3 i T4. Jeśli u pacjenta uzyskano zbyt niski wynik bazofili, warto powtórzyć badanie po kilku tygodniach. Jeśli niski się utrzymuje, należy poszerzyć diagnostykę o inne dodatkowe badania.

Bazofile są oceniane jako jeden z elementów w diagnozowaniu wielu różnych schorzeń. Podwyższone bazofile (czyli bazofilia) mogą świadczyć o niedoczynności tarczycy, a także o utrzymujących się stanach zapalnych – np. w układzie pokarmowym lub oddechowym. Granulocyty zasadochłonne powyżej normy są charakterystyczne także dla chorób hematologicznych – np. białaczki szpikowej, białaczki mielomonocytowej, przewlekłej białaczki bazofilowej lub czerwienicy prawdziwej. Taki wynik badania granulocytów zasadochłonnych pojawia się także wtedy, gdy pacjent miał wcześniej usuwaną operacyjnie śledzionę.

Polecamy przeczytać o: Czym jest śledziona, gdzie się znajduje i czym grozi jej pęknięcie?

Inne przyczyny zbyt wysokiego poziomu bazofili w organizmie to:

• astma,
• choroba Hodgkina (chłoniak Hodgkina),
• przebyta ospa wietrzna,
• przewlekłe zapalenie zatok,
• stosowanie niektórych leków, np. glikokortykosteroidów,
• stosowanie estrogenów (np. antykoncepcji),
• wrzodziejące zapalenie jelit,
• zaburzenia hormonalne kory nadnerczy.

Jeśli nie występują żadne niepokojące dolegliwości, a inne badania nie wskazują na nieprawidłowości, podwyższony poziom bazofili nie wymaga leczenia. Dopiero w sytuacji, gdy zlecona i wykonana morfologia z rozmazem również wykazała nieprawidłowości, pacjent może mieć powody do niepokoju.

Badania pokazują, że podwyższone bazofile mają związek z chorobami alergicznymi. W czasie nasilenia objawów alergii można bowiem obserwować bazofile podwyższone, zarówno w procesach uczuleniowych skóry, jak i w kontekście alergii pokarmowej. Wynika to z faktu, że bazofile posiadają specjalne receptory, które są w stanie przyłączać immunoglobuliny E i powodować uwolnienie magazynowanej w bazofilach histaminy. W efekcie dochodzi do pojawienia się popularnych objawów alergii takich jak kichanie, duszność, zaczerwienienie skóry (pokrzywka), czy katar alergiczny.

Morfologia krwi to badanie, które powinno się rutynowo wykonywać raz w roku. Dzięki temu lekarz, a także my osobiście, możemy monitorować na bieżąco stan zdrowia. Na produkcję białych krwinek i erytrocytów w organizmie wpływa wiele czynników, nie tylko chorobowych, ale także środowiskowych. Istotną rolę pełni dieta, poziom aktywności fizycznej, a także jakość snu, poziom odczuwanego stresu i podejście do życia.

Ogromny wpływ na produkcję komórek krwi ma jakość stosowanej diety. Odpowiednia zawartość składników mineralnych przede wszystkim żelaza, cynku, miedzi, a także witamin – zwłaszcza kwasu foliowego, witaminy B12, witaminy C oraz ogólną zawartość białka w diecie. Korzystny wpływ odniesie ograniczenie ograniczenie używek takich jak alkohol czy papierosy, a także wprowadzenie do harmonogramu dnia aktywności fizycznej oraz spacerów na świeżym powietrzu.