Jaką funkcję pełnią erytrocyty?

Erytrocyty, czyli krwinki czerwone albo czerwone ciałka krwi, są jednym z morfotycznych składników krwi, który umożliwia transport tlenu do komórek ciała.

Erytrocyty ssaków mają charakterystyczny wygląd: okrągły kształt i obustronne wklęsłe spłaszczenia. Taka budowa zwiększa powierzchnię komórek bez zwiększania ich wielkości.

Ludzkie erytrocyty mają średnicę około 6-7 mikrometrów (mcm), a ich grubość osiąga 2 mikrometry na środku i 2,5 mikrometra przy brzegu. Średnia objętość to 60 mikrometra sześciennego.

Dojrzały erytrocyt człowieka nie posiada jądra komórkowego, które zanika w trakcie jego rozwoju. W końcowej fazie dojrzewania erytrocyty nie posiadają także innych organelli, takich jak mitochondria czy aparaty Golgiego.

Liczba erytrocytów w krwi obwodowej różni się w zależności od wieku, płci, stanu zdrowia, kondycji. U kobiet wynosi ok. 4,5 mln/mm³, a u mężczyzn – ok. 5 mln/mm³.

Erytrocyty mają za zadanie przenoszenie tlenu z płuc do tkanek obwodowych. Krew zostaje utlenowana w małym obiegu, a następnie krąży po całym ciele. Za wiązanie tlenu odpowiada obecny w erytrocytach barwnik hemowy – hemoglobina. W każdym erytrocycie znajduje się około 30 pikogramów hemoglobiny, która tworzy z tlenem nietrwały związek oksyhemoglobinę. Oddaje go po dotarciu do tkanki o niskim parcjalnym ciśnieniu tlenu.

Ze względu na brak jądra komórkowego erytrocyty nie mogą dzielić się i regenerować. Dlatego cykl życia krwinki czerwonej jest ograniczony i trwa zaledwie 120 dni (około 4 miesięcy).

Produkcja nowych krwinek czerwonych odbywa się nieustannie w szpiku kostnym, który znajduje się w istocie gąbczastej u nasady kości długich. W zachodzącym tam procesie erytropoezy erytrocyty powstają z komórek prekursorskich, erytroblastów. To niezwykle szybki proces: przeciętnie powstaje około 120 milionów czerwonych krwinek na minutę. Choć u dorosłego człowieka erytrocyty produkuje jedynie szpik kostny, w życiu płodowym powstają one także w śledzionie.

Erytrocyty we krwi – badanie

Erytrocyty, a dokładnie ich liczba, to jeden z parametrów morfologii krwi. Pomiar liczby erytrocytów w krwi obwodowej jest elementem każdego podstawowego badania krwi.

Morfologia krwi pokazuje proporcje oraz liczbę wszystkich najważniejszych składników morfotycznych krwi. Dzięki niej lekarz może wstępnie zorientować się, czy produkcja czerwonych krwinek w organizmie pacjenta nie jest zbyt intensywne lub zaniżona.

Erytrocyty w krwi powinny mieścić się w podanych normach. Najczęściej występującym problemem jest ich niedobór, który powoduje objawy anemii. Poziom erytrocytów we krwi określa się skrótem RBC (Red Blood Cells).

Badanie moczu – erytrocyty

Erytrocyty na ogół nie występują w moczu zdrowego człowieka, zwłaszcza w większej liczbie. Ilość erytrocytów w moczu oznacza się podczas każdego podstawowego badania.

Bardzo wysoki poziom erytrocytów w moczu określa się mianem krwiomoczu. Gdy występuje ich tylko kilka, jest to krwinkomocz. Wyniki badania moczu, które wskazują na obecność erytrocytów, trzeba zawsze skonsultować z lekarzem.

W próbce moczu bada się obecność i ewentualną liczbę erytrocytów świeżych oraz wyługowanych. Erytrocyty wyługowane są okrągłe, mają niewyraźne kontury i bladą barwę. Te zmiany anatomiczne w ich wyglądzie świadczą o tym, że pochodzą one z nerek. Gdy przechodzą przez błonę podstawną w kłębuszkach nerkowych, mocz wnika w nie i zmienia ich wygląd. Erytrocyty świeże zachowują natomiast swój anatomiczny kształt. Aby je odróżnić od tych wyługowanych, trzeba zbadać próbkę moczu pod mikroskopem.

Erytrocyty – kiedy należy wykonać ogólne badanie moczu i krwi?

Erytrocyty to jeden ze składników krwi, których pomiar wykonuje się rutynowo. Zarówno krew, jak i mocz należy badać profilaktycznie co najmniej raz w roku. Pozwala to wcześnie zauważyć stany odbiegające od fizjologicznych, zdiagnozować ich przyczyny i szybko wdrożyć potrzebne leczenie.

Wskaźnik RBC, czyli liczbę erytrocytów we krwi, warto oznaczyć również w innych sytuacjach, takich jak:

• przedłużające się zmęczenie i osłabienie,
• obniżona odporność,
• po zauważeniu bladości powłok skórnych,
• u obficie miesiączkujących kobiet,
• przy objawach niedokrwistości (zmęczenie, blada skóra, przyspieszona akcja serca, osłabione paznokcie i włosy),
• przy podejrzeniu chorób szpiku kostnego,
• w diagnostyce nowotworu nerki,
• przy podejrzeniu niedotlenienia.

Podwyższone erytrocyty we krwi są także wynikiem stosowania wielu środków dopingujących. Stąd ich oznaczanie stosuje się jako badanie antydopingowe przed zawodami sportowymi.

Z kolei wyniki badań moczu pod kątem obecności erytrocytów są cenną wskazówką zwłaszcza w diagnostyce chorób nerek, takich jak kłębuszkowe, odmiedniczkowe i śródmiąższowe zapalenie nerek oraz kamica nerkowa. Wskazaniem do wykonania badania poza rutyną profilaktyczną jest na przykład zmiana zabarwienia moczu na ciemniejszą lub odczuwany ból w drogach moczowych.

Erytrocyty – jak przygotować się do badania?

Erytrocyty można wykrywać we krwi obwodowej lub w moczu. Zarówno badanie morfologii krwi, jak i badanie próbki moczu nie wymaga wielkiego zaangażowania od pacjenta, by jednak to pierwsze mogło przebiec bez zakłóceń i dać miarodajne wyniki, trzeba się do niego przygotować.

• Badanie krwi – na 8-10 godzin przed badaniem należy powstrzymać się od jedzenia oraz picia napojów innych niż woda. Badanie powinno zostać wykonane możliwie wcześnie rano. Pacjent musi też poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach – niewykluczone, że diagnosta zaleci pominięcie dawki lub kilku dawek, by wyniki lepiej obrazowały rzeczywistość. Należy tez pamiętać, że pobieranie krwi do badania od kobiety w trakcie miesiączki wiąże się z wysokim ryzykiem zafałszowania wyniku, zwłaszcza w zakresie poziomu krwinek czerwonych.

• Badanie moczu – oddaje się do niego próbkę pierwszego, porannego moczu, który powinien znajdować się w jałowym pojemniku (do kupienia w aptece). Mocz najlepiej pobrać pod prysznicem, po poprzednim podmyciu się. Do badania należy złapać środkowy strumień moczu. W praktyce oznacza to, że trzeba odczekać sekundę od momentu, w którym zacznie się oddawanie moczu, następnie złapać do pojemnika 1/2 do 1/3 objętości i szczelnie go zakręcić. Tak pobraną próbkę zanosi się do laboratorium. Prawidłowe pobranie moczu sprawia, że wynik będzie bliski rzeczywistemu – nie tylko wtedy, gdy bada się erytrocyty w moczu, ale głównie podczas badań na obecność bakterii.

Erytrocyty – normy we krwi i moczu

Erytrocyty to komórki, których liczba we krwi obwodowej zmienia się intensywnie wraz z wiekiem; różni się też w zależności od płci.

Z kolei dla moczu normy są stałe: im mniej erytrocytów świeżych lub wyługowanych, tym lepiej. Zakresy referencyjne mogą nieznacznie zmieniać się w zależności od tego, jakie laboratorium przeprowadzało badanie – zawsze podaje się je na karcie z wynikami.

Wyniki badań krwi – normy erytrocytów

Normy dla dorosłych wynoszą odpowiednio:

• kobiety – 3,6-5,0 x 1012/l
• mężczyźni – 4,2 - 5,4 x1012/l

Normy dla dzieci są zależne od ich wieku:

• wiek: 1-3 dni – 4,0-6,6 x 1012/l
• wiek: 1 tydzień – 3,9-6,3 1012/l
• wiek: 2-3 tygodnie – 3,6-6,2 x 1012/l
• wiek: 1 miesiąc – 3,0-5,4 1012/l
• wiek: 2 miesiąc – 2,7-4,9 x 1012/l
• wiek: 3-6 miesięcy – 3,1-4,5 1012/l
• wiek: 7-24 miesiące – 3,7-5,3 x 1012/l
• wiek: 3-6 lat – 3,9-5,3 x 1012/l
• wiek: 7-12 lat – 4,0-5,2 x1012/l

Pomiędzy 14. a 16. rokiem życia pojawia się rozróżnienie norm ze względu na płeć badanego dziecka:

• dziewczynki – 4,1-5,1 x 1012/l
• chłopcy – 4,5-5,3 x 1012/l

Osoby, które intensywnie uprawiają sport, charakteryzuje zwykle liczba czerwonych krwinek zbliżona do górnej granicy. Dopóki normy nie zostaną przekroczone, nie ma żadnych powodów do obaw.

Wyniki badań moczu – normy erytrocytów

Normy dotyczące erytrocytów w moczu są o wiele prościej skonstruowane niż te dotyczące ich liczby we krwi. Idealnie, jeśli w ogóle nie zostaną wykryte, jednak od 3 do 4 krwinek czerwonych w próbce moczu uznawane jest za normę.

Przy oznaczaniu erytrocytów we krwi diagnosta może sprawdzić ponadto pod mikroskopem kształt i kolor wykrytych krwinek, by dowiedzieć się, jakie jest ich pochodzenie. Erytrocyty świeże w moczu mogą świadczyć o krwawieniu z dróg moczowych, natomiast erytrocyty wyługowane w moczu wiążą się z występowaniem chorób nerek.

Erytrocyty – wyniki badania krwi

Prawidłowy poziom erytrocytów we krwi jest niezbędny, by organizm stale otrzymywał niezbędne ilości tlenu. Zarówno zbyt niski (erytrocytopenia), jak i zbyt wysoki poziom erytrocytów we krwi (erytrocytoza) może świadczyć o kłopotach ze zdrowiem i wymaga konsultacji z lekarzem. Znacznie częściej zdarza się przy tym, że badanie wykazuje na niedostatek czerwonych krwinek.

Erytrocytoza to podwyższone erytrocyty we krwi, które często mają często następujące źródło:

• odwodnienie,
• niedotlenienie tkanek organizmu,
• nadprodukcja erytropoetyny,
• nowotwory (np. nowotwory nerek, zdolne produkować erytropoetynę),
• torbielowatość nerek,
• wodonercze,
• długotrwałe przyjmowanie leków przeciwzapalnych, przeciwalergicznych i hamujących czynność układu odpornościowego, a także metylodopy,
• długotrwałe przebywanie na znacznej wysokości nad poziom morze,
• wieloletni nałóg tytoniowy.

Erytrocytopenia to erytrocyty poniżej normy, a do jej najczęstszych przyczyn należą:

• anemia (zwykle z niedoboru żelaza lub witamin z grupy B, ale także anemia hemolityczna lub ciążowa),
• przewodnienie organizmu,
• przyjmowanie leków takich jak chinidyna, chloramfenikol, substancje stosowane w chemioterapii,
• choroby immunologiczne powodujące rozpad czerwonych krwinek.

Erytrocyty – wyniki badania moczu

Liczba erytrocytów w moczu może wskazywać na charakterystyczne stany i schorzenia organizmu, które wymagają terapii. Jej oznaczenie wchodzi w zakres ogólnego dwa stany – powodowane innymi przyczynami lub tymi samymi, ale w różnym nasileniu: krwinkomocz i krwiomocz.

Krwinkomocz (erytrocyturia, mikrohematuria) – jest diagnozowany przy odnotowaniu więcej niż 3 erytrocytów w polu widzenia. Do najczęstszych przyczyn takiego stanu należą:

• kamica nerkowa (erytrocyty świeże),
• kłębuszkowe zapalenie nerek (erytrocyty wyługowane w moczu),
• zwyrodnienie torbielowate nerek,
• intensywny wysiłek fizyczny przed pobraniem próbki.

Krwiomocz (krwiomocz makroskopowy) – występuje wtedy, gdy liczba krwinek czerwonych w moczu jest tak duża, że

• zmienia już jego zabarwienie. Przyczyną może być:
• jedno z licznych zaburzeń w obrębie dróg moczowych (dotyczące pęcherza, nerek, ale także gruczołu krokowego mężczyzny lub dróg rodnych kobiety),
• choroba nerek,
• skaza krwotoczna,
• intensywny wysiłek fizyczny.

Erytrocyty w moczu i krwi – jak i gdzie zbadać ich poziom?

Erytrocyty to standardowy parametr przy badaniach profilaktycznych i ogólnych. Podstawowa morfologia krwi, także pod kątem RBC, kosztuje prywatnie około 10-15 zł, można ją wykonać w licznych punktach diagnostycznych. Cena badania ogólnego moczu to 8-10 zł. Skierowanie na oba badania opłacane przez NFZ może wypisać lekarz internista. Czas oczekiwania na wyniki rzadko przekracza jeden dzień.

ZOBACZ: Jak pomaga krew pępowinowa? Ekspert: prof. Joanne Kurtzberg, pionierka wykorzystywania komórek macierzystych krwi pępowinowej.