Erytrocyty w moczu i we krwi. Badania, wyniki i normy dla zawartości krwinek czerwonych

Erytrocyty, czyli krwinki czerwone albo czerwone ciałka krwi, są jednym z morfotycznych składników krwi, który umożliwia transport tlenu do komórek ciała.

Erytrocyty ssaków mają charakterystyczny wygląd: okrągły kształt i obustronne wklęsłe spłaszczenia. Taka budowa zwiększa powierzchnię komórek bez zwiększania ich wielkości.

Ludzkie erytrocyty mają średnicę około 6-7 mikrometrów (mcm), a ich grubość osiąga 2 mikrometry na środku i 2,5 mikrometra przy brzegu. Średnia objętość to 60 mikrometra sześciennego.

Dojrzały erytrocyt człowieka nie posiada jądra komórkowego, które zanika w trakcie jego rozwoju. W końcowej fazie dojrzewania erytrocyty nie posiadają także innych organelli, takich jak mitochondria czy aparaty Golgiego.

Liczba erytrocytów w krwi obwodowej różni się w zależności od wieku, płci, stanu zdrowia, kondycji. U kobiet wynosi ok. 4,5 mln/mm³, a u mężczyzn – ok. 5 mln/mm³.

Erytrocyty mają za zadanie przenoszenie tlenu z płuc do tkanek obwodowych. Krew zostaje utlenowana w małym obiegu, a następnie krąży po całym ciele. Za wiązanie tlenu odpowiada obecny w erytrocytach barwnik hemowy – hemoglobina. W każdym erytrocycie znajduje się około 30 pikogramów hemoglobiny, która tworzy z tlenem nietrwały związek oksyhemoglobinę. Oddaje go po dotarciu do tkanki o niskim parcjalnym ciśnieniu tlenu.

Ze względu na brak jądra komórkowego erytrocyty nie mogą dzielić się i regenerować. Dlatego cykl życia krwinki czerwonej jest ograniczony i trwa zaledwie 120 dni (około 4 miesięcy).

Produkcja nowych krwinek czerwonych odbywa się nieustannie w szpiku kostnym, który znajduje się w istocie gąbczastej u nasady kości długich. W zachodzącym tam procesie erytropoezy erytrocyty powstają z komórek prekursorskich, erytroblastów. To niezwykle szybki proces: przeciętnie powstaje około 120 milionów czerwonych krwinek na minutę. Choć u dorosłego człowieka erytrocyty produkuje jedynie szpik kostny, w życiu płodowym powstają one także w śledzionie.

Erytrocyty, a dokładnie ich liczba, to jeden z parametrów morfologii krwi. Pomiar liczby erytrocytów w krwi obwodowej jest elementem każdego podstawowego badania krwi.

Morfologia krwi pokazuje proporcje oraz liczbę wszystkich najważniejszych składników morfotycznych krwi. Dzięki niej lekarz może wstępnie zorientować się, czy produkcja czerwonych krwinek w organizmie pacjenta nie jest zbyt intensywne lub zaniżona.

Erytrocyty w krwi powinny mieścić się w podanych normach. Najczęściej występującym problemem jest ich niedobór, który powoduje objawy anemii. Poziom erytrocytów we krwi określa się skrótem RBC (Red Blood Cells).

Erytrocyty na ogół nie występują w moczu zdrowego człowieka, zwłaszcza w większej liczbie. Ilość erytrocytów w moczu oznacza się podczas każdego podstawowego badania.

Bardzo wysoki poziom erytrocytów w moczu określa się mianem krwiomoczu. Gdy występuje ich tylko kilka, jest to krwinkomocz. Wyniki badania moczu, które wskazują na obecność erytrocytów, trzeba zawsze skonsultować z lekarzem.

W próbce moczu bada się obecność i ewentualną liczbę erytrocytów świeżych oraz wyługowanych. Erytrocyty wyługowane są okrągłe, mają niewyraźne kontury i bladą barwę. Te zmiany anatomiczne w ich wyglądzie świadczą o tym, że pochodzą one z nerek. Gdy przechodzą przez błonę podstawną w kłębuszkach nerkowych, mocz wnika w nie i zmienia ich wygląd. Erytrocyty świeże zachowują natomiast swój anatomiczny kształt. Aby je odróżnić od tych wyługowanych, trzeba zbadać próbkę moczu pod mikroskopem.

Erytrocyty to jeden ze składników krwi, których pomiar wykonuje się rutynowo. Zarówno krew, jak i mocz należy badać profilaktycznie co najmniej raz w roku. Pozwala to wcześnie zauważyć stany odbiegające od fizjologicznych, zdiagnozować ich przyczyny i szybko wdrożyć potrzebne leczenie.

Wskaźnik RBC, czyli liczbę erytrocytów we krwi, warto oznaczyć również w innych sytuacjach, takich jak:

• przedłużające się zmęczenie i osłabienie,
• obniżona odporność,
• po zauważeniu bladości powłok skórnych,
• u obficie miesiączkujących kobiet,
• przy objawach niedokrwistości (zmęczenie, blada skóra, przyspieszona akcja serca, osłabione paznokcie i włosy),
• przy podejrzeniu chorób szpiku kostnego,
• w diagnostyce nowotworu nerki,
• przy podejrzeniu niedotlenienia.

Podwyższone erytrocyty we krwi są także wynikiem stosowania wielu środków dopingujących. Stąd ich oznaczanie stosuje się jako badanie antydopingowe przed zawodami sportowymi.

Z kolei wyniki badań moczu pod kątem obecności erytrocytów są cenną wskazówką zwłaszcza w diagnostyce chorób nerek, takich jak kłębuszkowe, odmiedniczkowe i śródmiąższowe zapalenie nerek oraz kamica nerkowa. Wskazaniem do wykonania badania poza rutyną profilaktyczną jest na przykład zmiana zabarwienia moczu na ciemniejszą lub odczuwany ból w drogach moczowych.

Erytrocyty można wykrywać we krwi obwodowej lub w moczu. Zarówno badanie morfologii krwi, jak i badanie próbki moczu nie wymaga wielkiego zaangażowania od pacjenta, by jednak to pierwsze mogło przebiec bez zakłóceń i dać miarodajne wyniki, trzeba się do niego przygotować.

• Badanie krwi – na 8-10 godzin przed badaniem należy powstrzymać się od jedzenia oraz picia napojów innych niż woda. Badanie powinno zostać wykonane możliwie wcześnie rano. Pacjent musi też poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach – niewykluczone, że diagnosta zaleci pominięcie dawki lub kilku dawek, by wyniki lepiej obrazowały rzeczywistość. Należy tez pamiętać, że pobieranie krwi do badania od kobiety w trakcie miesiączki wiąże się z wysokim ryzykiem zafałszowania wyniku, zwłaszcza w zakresie poziomu krwinek czerwonych.

• Badanie moczu – oddaje się do niego próbkę pierwszego, porannego moczu, który powinien znajdować się w jałowym pojemniku (do kupienia w aptece). Mocz najlepiej pobrać pod prysznicem, po poprzednim podmyciu się. Do badania należy złapać środkowy strumień moczu. W praktyce oznacza to, że trzeba odczekać sekundę od momentu, w którym zacznie się oddawanie moczu, następnie złapać do pojemnika 1/2 do 1/3 objętości i szczelnie go zakręcić. Tak pobraną próbkę zanosi się do laboratorium. Prawidłowe pobranie moczu sprawia, że wynik będzie bliski rzeczywistemu – nie tylko wtedy, gdy bada się erytrocyty w moczu, ale głównie podczas badań na obecność bakterii.

Erytrocyty to komórki, których liczba we krwi obwodowej zmienia się intensywnie wraz z wiekiem; różni się też w zależności od płci.

Z kolei dla moczu normy są stałe: im mniej erytrocytów świeżych lub wyługowanych, tym lepiej. Zakresy referencyjne mogą nieznacznie zmieniać się w zależności od tego, jakie laboratorium przeprowadzało badanie – zawsze podaje się je na karcie z wynikami.

Normy dla dorosłych wynoszą odpowiednio:

• kobiety – 3,6-5,0 x 1012/l
• mężczyźni – 4,2 - 5,4 x1012/l

Normy dla dzieci są zależne od ich wieku:

• wiek: 1-3 dni – 4,0-6,6 x 1012/l
• wiek: 1 tydzień – 3,9-6,3 1012/l
• wiek: 2-3 tygodnie – 3,6-6,2 x 1012/l
• wiek: 1 miesiąc – 3,0-5,4 1012/l
• wiek: 2 miesiąc – 2,7-4,9 x 1012/l
• wiek: 3-6 miesięcy – 3,1-4,5 1012/l
• wiek: 7-24 miesiące – 3,7-5,3 x 1012/l
• wiek: 3-6 lat – 3,9-5,3 x 1012/l
• wiek: 7-12 lat – 4,0-5,2 x1012/l

Pomiędzy 14. a 16. rokiem życia pojawia się rozróżnienie norm ze względu na płeć badanego dziecka:

• dziewczynki – 4,1-5,1 x 1012/l
• chłopcy – 4,5-5,3 x 1012/l

Osoby, które intensywnie uprawiają sport, charakteryzuje zwykle liczba czerwonych krwinek zbliżona do górnej granicy. Dopóki normy nie zostaną przekroczone, nie ma żadnych powodów do obaw.

Normy dotyczące erytrocytów w moczu są o wiele prościej skonstruowane niż te dotyczące ich liczby we krwi. Idealnie, jeśli w ogóle nie zostaną wykryte, jednak od 3 do 4 krwinek czerwonych w próbce moczu uznawane jest za normę.

Przy oznaczaniu erytrocytów we krwi diagnosta może sprawdzić ponadto pod mikroskopem kształt i kolor wykrytych krwinek, by dowiedzieć się, jakie jest ich pochodzenie. Erytrocyty świeże w moczu mogą świadczyć o krwawieniu z dróg moczowych, natomiast erytrocyty wyługowane w moczu wiążą się z występowaniem chorób nerek.

Prawidłowy poziom erytrocytów we krwi jest niezbędny, by organizm stale otrzymywał niezbędne ilości tlenu. Zarówno zbyt niski (erytrocytopenia), jak i zbyt wysoki poziom erytrocytów we krwi (erytrocytoza) może świadczyć o kłopotach ze zdrowiem i wymaga konsultacji z lekarzem. Znacznie częściej zdarza się przy tym, że badanie wykazuje na niedostatek czerwonych krwinek.

Erytrocytoza to podwyższone erytrocyty we krwi, które często mają często następujące źródło:

• odwodnienie,
• niedotlenienie tkanek organizmu,
• nadprodukcja erytropoetyny,
• nowotwory (np. nowotwory nerek, zdolne produkować erytropoetynę),
• torbielowatość nerek,
• wodonercze,
• długotrwałe przyjmowanie leków przeciwzapalnych, przeciwalergicznych i hamujących czynność układu odpornościowego, a także metylodopy,
• długotrwałe przebywanie na znacznej wysokości nad poziom morze,
• wieloletni nałóg tytoniowy.

Erytrocytopenia to erytrocyty poniżej normy, a do jej najczęstszych przyczyn należą:

• anemia (zwykle z niedoboru żelaza lub witamin z grupy B, ale także anemia hemolityczna lub ciążowa),
• przewodnienie organizmu,
• przyjmowanie leków takich jak chinidyna, chloramfenikol, substancje stosowane w chemioterapii,
• choroby immunologiczne powodujące rozpad czerwonych krwinek.

Liczba erytrocytów w moczu może wskazywać na charakterystyczne stany i schorzenia organizmu, które wymagają terapii. Jej oznaczenie wchodzi w zakres ogólnego dwa stany – powodowane innymi przyczynami lub tymi samymi, ale w różnym nasileniu: krwinkomocz i krwiomocz.

Krwinkomocz (erytrocyturia, mikrohematuria) – jest diagnozowany przy odnotowaniu więcej niż 3 erytrocytów w polu widzenia. Do najczęstszych przyczyn takiego stanu należą:

• kamica nerkowa (erytrocyty świeże),
• kłębuszkowe zapalenie nerek (erytrocyty wyługowane w moczu),
• zwyrodnienie torbielowate nerek,
• intensywny wysiłek fizyczny przed pobraniem próbki.

Krwiomocz (krwiomocz makroskopowy) – występuje wtedy, gdy liczba krwinek czerwonych w moczu jest tak duża, że

• zmienia już jego zabarwienie. Przyczyną może być:
• jedno z licznych zaburzeń w obrębie dróg moczowych (dotyczące pęcherza, nerek, ale także gruczołu krokowego mężczyzny lub dróg rodnych kobiety),
• choroba nerek,
• skaza krwotoczna,
• intensywny wysiłek fizyczny.

Erytrocyty to standardowy parametr przy badaniach profilaktycznych i ogólnych. Podstawowa morfologia krwi, także pod kątem RBC, kosztuje prywatnie około 10-15 zł, można ją wykonać w licznych punktach diagnostycznych. Cena badania ogólnego moczu to 8-10 zł. Skierowanie na oba badania opłacane przez NFZ może wypisać lekarz internista. Czas oczekiwania na wyniki rzadko przekracza jeden dzień.

ZOBACZ: Jak pomaga krew pępowinowa? Ekspert: prof. Joanne Kurtzberg, pionierka wykorzystywania komórek macierzystych krwi pępowinowej.