Przeszczep szpiku – szansa dla osób, u których został zdiagnozowany rak krwi. Jak pobiera się szpik od dawcy? Czy oddanie szpiku boli?

Fundacja DMKS (z niem. Deutsche Knochenmarkspenderdatei – Niemiecka Baza Dawców Szpiku Kostnego) powstała w 1991 roku w Niemczech z inicjatywy dr Petera Harfa oraz dr Gerharda Ehningera. Motywacją do założenia działającej non-profit fundacji, była ciężka choroba żony dr Harfa, dla której jedynym ratunkiem był przeszczep szpiku od niespokrewnionego Dawcy.

Niestety Dawcy nie znaleziono, a Mechtild Harf swoją walkę z nowotworem krwi przegrała. W roku 1991 w Niemczech było bowiem jedynie 3000 zarejestrowanych potencjalnych Dawców!

Założenie DKMS okazało się ogromnym sukcesem. W ciągu roku od założenia ilość zarejestrowanych osób zwiększyła się aż 23-krotnie, osiągając liczbę 68 000 osób. Po 28 latach działalności, w ogólnoświatowej bazie dawców szpiku znajduje się ponad 8,6 miliona potencjalnych dawców – w Polsce 1 436 000 osób.

DKMS osiągnął zasięg międzynarodowy, mając swoje biura w:

• USA (2004 r.),
• Polsce (2009 r.),
• Wielkiej Brytanii (2013 r.),
• Chile (2018 r.),
• Indiach (2019 r.).

W Polsce DKMS ma status Organizacji Pożytku Publicznego oraz Ośrodka Dawców Szpiku na podstawie decyzji Ministra Zdrowia.

Misją fundacji jest odnalezienie dawcy dla każdej osoby na świecie, która oczekuje na przeszczep szpiku kostnego lub komórek macierzystych krwi. 13 października przypada święto Dawcy Szpiku Kostnego.

Zobacz: Więcej pacjentów uratowanych dzięki przeszczepom w 2023 r.

Przeszczep szpiku stanowi jedyny ratunek dla osób, u których zdiagnozowano nowotwór krwi. Zostanie potencjalnym dawcą, zajmuje mniej niż 5 minut. Jednak proces decyzyjny może potrwać zdecydowanie dłużej.

Decyzję o zostaniu potencjalnym dawcą, należy bowiem podjąć w pełni świadomie. Nigdy nie mamy pewności, czy i kiedy nasz „bliźniak genetyczny” nie będzie potrzebował pomocy, a wtedy wycofanie się z powodu lekkomyślnie podjętej decyzji o wpisaniu do bazy, będzie nie na miejscu.

Po podjęciu decyzji kroki, jakie należy poczynić, by zostać zarejestrowanym dawcą są bardzo proste. Wystarczy zamówić na oficjalnej stronie internetowej DKMS pakiet, zawierający formularz rejestracyjny oraz pałeczki do pobrania wymazu z jamy ustnej. Zestaw zostanie wysłany do nas w ciągu 2 dni od zamówienia.

Po odebraniu pakietu należy dokładnie wypełnić formularz rejestracyjny, a także zgodnie z załączoną instrukcją pobrać wymaz z jamy ustnej. Następnie wymaz zapakować i możliwie jak najszybciej od pobrania próbki, należy je odesłać (wraz z formularzem) na adres fundacji. Wskazane jest wysłanie listu priorytetem, gdyż im dłużej wymaz przebywa w nieodpowiednich warunkach, tym większe ryzyko zmian w przesyłanym materiale, które mogą utrudnić jego zbadanie.

Do 3. miesięcy od odesłania próbki, kandydat otrzyma wiadomość o zapisaniu do bazy potencjalnych dawców lub otrzyma wiadomość z prośbą o ponowne wysłanie próbki, gdy ta uległa zniszczeniu w trakcie transportu.

Znalezienie się na liście potencjalnych dawców, nie jest skomplikowane. Niewiele jednak mówi się o tym, co dzieje się, gdy okazało się, że nasz „bliźniak genetyczny” potrzebuje pomocy, a także jak wygląda proces poprzedzający przeszczep szpiku dla osoby chorej na nowotwór krwi.

Przeszczep szpiku wykonywany jest u osoby chorej na nowotwór, natomiast zarejestrowany dawca zostaje poddany zabiegowi pobrania szpiku kostnego z talerza kości biodrowej lub komórek macierzystych krwi. Oba te zabiegi mają miejsce, gdy okaże się, że dwie osoby zostały dopasowane pod względem zgodności materiału genetycznego.

O byciu odpowiednim kandydatem, faktyczni dawcy dowiadywali się z otrzymanej telefonicznie lub mailowo wiadomości. Wielu z nich miało wówczas mieszane uczucia, jednak przeważała jedna myśl: mogę uratować życie innej osobie!

Podczas rozmowy, przedstawiciel kliniki wypytuje potencjalnego dawcę o dostępność w najbliższym czasie oraz aktualny stan zdrowia. Gdy zostanie potwierdzona gotowość do oddania szpiku, na pocztę elektroniczną lub pocztą tradycyjną zostanie wysłana ankieta medyczna.

Kolejnym krokiem jest oddanie kilku mililitrów krwi w celu określenia grupy krwi oraz wykluczenia ewentualnych chorób zakaźnych lub zaburzeń w organizmie, które mogą wykluczyć potencjalnego dawcę.

Od momentu otrzymania informacji o stwierdzenia zgodności, do pobrania materiału mija od 1 do 3 miesięcy. W tym czasie dawca ma za zadanie wykonać liczne badania:

• morfologię krwi,
• badania biochemiczne,
• wirusologiczne,
• ogólne badanie moczu,
• EKG,
• RTG klatki piersiowej,
• USG jamy brzusznej.

Gdy wszystkie wyniki okażą się prawidłowe – potencjalny dawca zostaje zakwalifikowany do pobrania. Odbędzie się ono po 2-3 tygodniach od badań.

Pobranie szpiku kostnego to jedna z dwóch metod mających zastosowanie w celu pomocy osobie, u której został zdiagnozowany rak krwi. Pobranie szpiku z talerza kości biodrowej wykonuje się tylko w 20 procent przypadków. Popularniejszą metodą pomocy, która stosowana jest w aż 80 proc. przypadków, jest pobranie krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi. Odbywa się to poprzez filtrowanie z wykorzystaniem specjalnej maszyny krwi obwodowej dawcy.

Przed pobraniem krwi dawca, przez 4 dni przyjmuje zastrzyki z czynnikiem wzrostu, które większość dawców podaje sobie samodzielnie. Zastrzyki mają na celu zwiększenie w organizmie produkcji komórek macierzystych. W tym czasie mogą wystąpić objawy grypopodobne, takie jak ból głowy i mięśni, ogólne osłabienie.

Właściwe pobranie komórek macierzystych z krwi odbywa się w szpitalu i trwa ok 4-5 godzin. Procedura przypomina oddawanie krwi w stacjach krwiodawstwa. W obie ręce dawcy zostają wkłute wenflony. Z jednej ręki krew wypływa, dostaje się do specjalnej maszyny, w której zostają odseparowane komórki macierzyste, a pozostała część krwi wraca do organizmu drugim wejściem.

Zdarza się, że zabieg musi zostać powtórzony, gdyż podczas pierwszego pobrania, okazało się, że organizm wyprodukował niewystarczającą ilość komórek.

Drugą metodą, bardziej inwazyjną jest pobranie szpiku z talerza kości biodrowej. Ta metoda ma zastosowanie u 20 procent dawców. W tym przypadku konieczna jest 2. lub 3-dniowa hospitalizacja, która rozpoczyna się na dzień pobraniem szpiku. Nie jest konieczne podawanie zastrzyków z hormonu wzrostu w przypadku tej metody.

Zabieg trwa ok. 60 minut i wykonywany jest z znieczuleniu ogólnym, czyli pod narkozą. Szpik pobierany jest z talerza kości biodrowej przy użyciu specjalnej, długiej igły. Wbrew błędnym opiniom, nigdy nie wykonuje się zabiegu pobrania szpiku z kręgosłupa.

Podczas zabiegu pobrany zostaje ok. 1 litr krwi ze szpikiem kostnym. Tę utratę organizm jest w stanie zrekompensować w czasie kolejnych dwóch tygodni. Po zebraniu odpowiedniej liczby komórek materiał transportowany jest do kliniki, w której leczony jest biorca.

Na czas pobytu w szpitalu, dawcy przysługują pełnopłatne dni wolne. Fundacja pokrywa także wszystkie koszty związane z transportem, wyżywieniem i zakwaterowaniem w hotelu. Na każdym etapie można liczyć na wsparcie fundacji!
Dawca pozostaje pod opieką medyczną organizacji przez kolejnych 10 lat – w celu kontroli jego stanu zdrowia.

„Czy oddanie szpiku boli?” - jest jednym z najczęściej zadawanych pytań, przez osoby chcące zapisać się do bazy potencjalnych dawców. Faktyczni dawcy, czyli osoby, które oddały szpik dla swojego „bliźniaka genetycznego”, uczucie po pobraniu porównują do uderzenia o kant szafki.

Jednocześnie podkreślają, że nasilenie bólu jest do wytrzymania bez korzystania z leków przeciwbólowych. Uczucie po pobraniu krwi i lekki ból, mijają w ciągu dwóch tygodni od wykonanego zabiegu. Nie jest one jednak do porównania z satysfakcją, która towarzyszy człowiekowi, który pomógł uratować życie bliźniemu.